φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΤΟΝ Οκτώβριο του 2018 βρέθηκα μια βδομάδα στην Νέα Υόρκη – ταξίδι-δώρο φίλης Ελληνοαμερικάνας: αυτά είναι μερικά από τα καλά της φτώχειας! Έμεινα στο ξενοδοχείο Hudson, πολύ κοντά στο Σέντραλ Παρκ, από τα πιο φτηνά της πόλης, 200 δολλάρια τη βραδιά! Μια βδομάδα για την Νέα Υόρκη δεν είναι μεγάλο χρονικό διάστημα, πρόλαβα όμως κι έκανα και τους περιπάτους μου και τις έρευνές μου. Η Νέα Υόρκη δεν είναι Αμερική, είναι Ευρώπη στην Αμερική, όπως και η Βοστόνη, η Μασσαχουσέτη και άλλες εκεί τριγύρω. Νόμιζα ότι είμαι Βερολίνο, Βέρνη, Αμβούργο, Ζυρίχη, κάτι τέτοιο. Για να καταλάβετε το επίπεδο ητης Νέας Υόρκης αρκεί να σας πω ότι μια βδομάδα και δεν είδα άνθρωπο με κινητό στο χέρι (μια φορά μόνο), νόμισα ότι δεν έχουν κινητό οι άνθρωποι εκεί πέρα! Όταν επισκέπτομαι μια πόλη, το πρώτο που θέλω να μάθω είναι π ό σ ε ς ώ ρ ε ς δ ο υ λ ε ύ ο υ ν οι εργαζόμενοι/ες – από αυτό καταλαβαίνω και πόσα παίρνουν, σε γενικές γραμμές. Όταν λέω εργαζόμενους δεν εννοώ τα ελεύθερα επαγγέλματα και τους αυταπασχολούμενους αλλά τους μισθωτούς εργάτες και υπαλλήλους. Ένα δεύτερο που ψάχνω να βρω είναι η έκφραση στο πρόσωπό τους και στα μάτια τους. Από την πολλή παρατήρηση και την πολλή μελέτη, εδώ και πολλές δεκαετίες, έχω μάθει να διαβάζω πολύ καλά και τα μάτια και το βλέμμα. Το εάν είναι κάποιος χ α ρ ο ύ μ ε ν ο ς ή θ λ ι μ μ έ ν ο ς δεν μπορεί κανείς και καμιά να το κρύψει. Η σχέση μεταξύ του χρόνου εργασίας και της χαράς ή της θλίψης νομίζω ότι είναι σαφής. Δεν γίνεται να δουλεύεις πολλές ώρες και να είσαι χαρούμενος – για τους μισθωτούς μιλάω, για την εργατικη τάξη, για το προλεταριάτο: για τους άλλους ας μιλήσουν οι άλλοι, οι δικοί τους. Έχω δουλέψει στο Μόναχο και το βράδυ παρακαλούσα τον Θεό να φτάσω στο σπίτι – τέτοια κούραση. Δουλειά και ύπνος, τίποτα άλλο. Μα την Παναγία την Εργαζόμενη!
ΕΙΔΑ το πρόσωπο των Νεοϋορκέζων εργαζομένων, ανδρών και γυνακών, και το είδα πολύ θλιμμένο. Πολύ θλιμμένο. Ειστρέφοντας ένα βράδυ στο ξενοδοχείο από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης συνάντησα στο δρόμο έναν εργαζόμενο στο ξενοδοχείο, εξηντάρη, πάνω κάτω, που δούλευε στο μπουφέ του πρωινού. Εκεί τον έβλεπα κάθε πρωί, χαράματα, είτε για να πάω να περπατήσω είτε για να πάω να κοιμηθώ. Μόλις είχε σχολάσει, πάνω από δώδεκα ώρες – μέχρι να πεθάνω δεν θα ξεχάσω τη θλίψη του προσώπου του και του βλέμματός του. Μπήκα σε βιβλοπωλεία, σε σούπερ μάρκετ, σε καφέ και είδα παντού την ίδια θλίψη, την ίδια απογοήτευση. Δεν χρειάζεται να αναρωτηθείτε γιατί εργάζονται τόσο πολύ – για να τα βγάλουν πέρα, βέβαια!
ΚΙ έρχεται τώρα ένας νέος άνδρας, ένας χαρισματικός πολιτικός (θα δούμε τι σημαίνει χαρισματικός), και υπόσχεται ότι θα παγώσει και θα επιδοτήσει τα ενοίκια, θα καταργήσει το εισιτήριο στα λεωφορεία και στο μετρό, θα δημιουργήσει κοινωνικά παντοπωλεία, θα παράσχει δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλα τα παιδιά αλλά και για τους ενήλικες, θα φροντίσει για την προστασία των LGBTQ+ ατόμων, και εκλέγεται δήμαρχος της Νέας Υόρκης, της μητρόπολης των μητροπόλεων του παγκόσμιου καπιταλισμού! Διαφωνείς, Αθανάσιε; Όχι, καθόλου! Όταν θα γίνουν αυτά, οι εργαζόμενοι θα πάρουν μια βαθιά ανάσα. Το εύχομαι με όλη μου την ψυχή – ως εργάτης έχω κάνει πολλά τσιμπούκια με τον κώλο, ξέρω πολύ καλά τι είναι μόνο να δουλεύεις και να κοιμάσαι, ξέρω πολύ καλά τι είναι να σε ξεσκίζουν όλη μέρα για ψίχουλα, τι είναι να γαμιέσαι στη δουλειά και να μη σε πληρώνουν. Έχω όμως κάποιες επιφυλάξεις. Πολύ σοβαρές επιφυλάξεις. Θα τις εκφράσω και θα δούμε, ο χρόνος θα δείξει, αν έχουν κάποια βάση ή αποδειχτούν μακακίες.
Η πρώτη μου επιφύλαξη: μετά την υλοποίηση αυτών των μέτρων, οι εργαζόμενοι θα εργάζονται λιγότερο, θα πλημμυρίσει το πρόσωπό τους με χαρά; Όχι, βέβαια, κατά κανένα τρόπο. Το ότι θα βελιωθεί η κατάστασή τους, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία Ξέρετε τι έβλεπα αργά το βράδυ, κάθε βράδυ, μετά τα μεσάνυχτα, εκεί στο Μανχάταν, πολύ κοντά στην Μπροντγουέι; Αυτοκίνητα ιδιωτών να σταθμεύουν και μεγάλος αριθμός ανδρών και γυναίκών να κουβαλάνε τσάντες που έχουν πάρει από τα αυτοκίνητα και να επιστρέφουν στα διαμερίσματά τους: τρόφιμα! Φιλανθρωπία, πολλή φιλανθρωπία και στην Νέα Υόρκη και σε όλη την Αμερική. Ξέρετε τι σημαίνει φιλανθρωπία; Ξέρετε, πώς δεν ξέρετε. Υπάρχουν κάποιοι καλοί άνθρωποι που σκέφτονται τους άλλους και τους βοηθούν. Υπάρχει όμως και μια άλλη πτυχή της φιλανθρωπίας: πίσω από την αγάπη για τους άλλους υπάρχει και φόβος. Φόβος μην ξεσηκωθούν οι φτωχοί και οι πεινασμένοι και οι κουρασμένοι και οι εξαθλιωμένοι και τα κάψουν όλα και τα κάνουν όλα γης Μαδιάμ. Ξέρουμε τι έγινε στη Μαδιάμ: οι Ισραηλίτες με επί κεφαλής τον Μωυσή και με τη βοήθεια του Γιαχβέ, του Κυρίου, εισέβαλαν στη γη Μαδιάμ, σκότωσαν όλους τους άνδρες, αιχμαλώτισαν και εξανδραπόδισαν τις νεαρές γυναίκες και τα παιδιά, άρπαξαν όλα τα ζώα, πήραν ό,τι μπορούσαν να κουβαλήσουν και έκαψαν τα πάντα – χωράφια, σπίτια, χωριά και πόλεις. Αν έχετε καμιά Παλαιά Διαθήκη, ρίξτε κάνα βλέφαρο και απολαύστε την περιγραφή (Αριθμοί, 31). Θα περάσετε πολύ καλά, φίνα!
ΘΑ κάνω μια σύντομη παρέκβαση και θα συνεχίσω σχετικά με τις επιφυλάξεις μου. Δεν υπάρχει Κύριος, ισχυρός και πλούσιος, μεγαλομέτοχος ή βιομήχανος ή χρηματιστής ή τραπεζίτης ή μεγαλέμπορος, δεν υπάρχει σύμβουλος του Κυρίου που να μην φοβάται τον ξεσηκωμό, στην αντίδραση, την επαναστατική εξέγερση (όχι την εξέγερση), την κοινωνική αναταραχή και αναστάτωση, το σταμάτημα, την απεργία, την αποχή. Φοβούνται, μπορείτε να το καταλάβετε ή όχι; Εάν νομίζετε ότι δεν φοβούνται, δεν χέζονται πάνω τους, ότι δεν βλέπουν εφιάλτες στον ύπνο τους, ότι στριφογυρίζουν από ανησυχία και αγωνία στο κρεβάτι τους, τότε δεν θα μπορέσετε ποτέ, ποτέ των ποτών, να ερμηνεύσετε το παρελθόν, να κατανοήσετε το παρόν και να δείτε το μέλλον. Ποτέ! Αυτός είναι ο κοινωνικός πόλεμος, αυτό είναι το πρώτο, από τα τρία, επίδικο ζήτημα: πώς να αποτραπεί ο κοινωνικός πόλεμος, πώς να αμβλυνθεί, πώς να εξοβελιστεί δια παντός. Το δεύτερο: πώς θα νικήσουμε, εμείς η άρχουσα τάξη, εάν ξεσπάσει. Και το τρίτο: πώς θα νικήσουμε, εμείς οι υποτελείς παραγωγοί του κοινωνικού πλούτου. Όλα στην πολιτική περιστρέφονται γύρω από τον κοινωνικό πόλεμο. Είμαι πολιτικός σημαίνει συμμετέχω στον κοινωνικό πόλεμο εντασσόμενος σε ένα από τα δύο κοινωικά στρατόπεδα. Είμαι πολιτικός σημαίνει προτείνω τρόπους διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου με στρατηγική επιδίωξη τη νίκη. Ο πολιτικός δεν είναι τουρίστας – διότι υπάρχει και ο πολιτικός τουρισμός, μια δραστηριότητα στην οποία επιδίδονται με ιδιαίτερο ζήλο και φαντασία οι μικροαστοί, και με την οποία βέβαια εξασφαλίζουν μεγάλες δόσεις απόλαυσης, ευχαρίστησης και ηδονής.
ΚΑΙ ερωτώ: σε ποια κατάσταση βρίσκεται σήμερα ο κοινωνικός πόλεμος στις USA;?Είναι εν υπνώσει, έχει εξοβελιστεί ανεπιστρεπτί, έχει φουντώσει και θα ξεσπάσει με κάποια αφορμή; Τι λέτε; Τι λένε; Λένε ότι η αμερικάνικη κοινωνία βρίσκεται στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου, δηλαδή της κλιμάκωσης και του συντονισμού του διάχυτου κοινωνικού πολέμου: άσκηση βίας και από τα δύο στρατόπεδα. Καταστροφή και εμπρησμοί και λεηλασίες από το ένα στρατόπεδο, και χρήση όπλων, Αμερική είναι αυτή, και από το άλλο στρατόπεδο χρήση όπλων ώστε να επιτευχθεί η εξοντωτική καταστολή. Η οπλική υπεροχή του Κράτους είναι συντριπτική και αναμφισβήτητη. Αλλά το πλεονέκτημα αυτό μπορεί να γυρίσει σε απρόσμενο και αναπάντεχο μειονέκτημα. Αυτό λέω κι εγώ. Η αμερικάνικη κοινωνία βρίσκεται παραμονές αναζωπύρωσης του κοινωνικού πολέμου και μετασχηματισμού του σε εμφύλιο. Παραμονές. Μπορεί να ξεσπάσει, μπορεί και όχι. Γιατί, φίλες και φίλοι; Ποιος θα το αποφασίσει εάν θα γίνει εμφύλιος πόλεμος ή όχι;
ΘΑ διεισδύσουμε στο στρατόπεδο του Κυρίου ημών για να ακούσουμε τι λένε και τι συζητάνε περί αυτού του ζητήματος – αν θα γίνει ή όχι εμφύλιος πόλεμος. Έχουν χωριστεί σε δύο στρατόπεδα. Το ένα λέει ότι θα τους εξαναγκάσουμε να εξεγερθούν και θα τους γαμήσουμε – η δουλεία τους θα γίνει ακόμα πιο βάναυση. Τόσο που δεν θα διανοηθούν να ξανασηκώσουν κεφάλι – έτσι μόνο θα εξαλείψουμε τον κοινωνικό πόλεμο: με την αμείλικτη, ανηλέητη άσκηση βίας, με την εξόντωση και την αφαίρεση όσων δικαιωμάτων και ελευθεριών έχουν απομείνει. Ο πολιτικός εκφραστής αυτής της στρατηγικής επιδίωξης είναι ο Τραμπ.
ΤΟ άλλο στρατόπεδο χαρακτηρίζει απαράδεκτη αυτή τη στρατηγική, αυτοκτονική και αυτοκαταστροφική (αναστάτωση στον χώρο εργασίας, μποικοτάζ, αδιαφορία, άρα, χαλάρωση πειθαρχίας και μείωση κερδών) και υποστηρίζει τη στρατηγική των παραχωρήσεων, η οποία εξασφαλίζει δύο μεγάλα πλεονεκτήματα: την αποτροπή της όξυνσης και κλιμάκωσης του κοινωνικού πολέμου, εξασφάλιση γαλήνης και σταθερότητας στους χώρους εργασίας, αύξηση κατανάλωσης και αύξησης κερδών. Θα χάσουμε λίγα (, κοινωνικές δαπάνες, μικρή αύξηση στον μισθό, μικρή αύξηση φόρων) αλλά θα κερδίσουμε και πολλά: δεν θα κινδυνέψουμε, θα αποτρέψουμε το ξέσπασμα εμφυλίου πολέμου, θα υπάρξει εθελοντική πειθαρχία. Παραχωρήσεις, πειθώ, κέρδη, όχι βία. Ο πολιτικός εκφραστής αυτής της στρατηγικής είναι ο Μαμντάνι.
ΔΕΝ μπορώ να γνωρίζω εάν αυτοί είναι οι εμπνευστές της πολιτικής – μάλλον όχι. Υπάρχουν άλλοι από πίσω τους, σύμβουλοι, που τους εξηγούν τις δύο στρατηγικές, τις πιθανότητες επιτυχίας, τα οφέλη ή τις ζημίες της κάθε μιας. Η έκβαση της σύγκρουσης μεταξύ των δύο στρατηγικών επιδιώξεων (βία ή παραχωρήσεις) θα κριθεί από την επιλογή του κεφαλαίου, από το ποια κεφάλαια θα ενταχθούν στο ένα ή στο άλλο στρατόπεδο. Η γνώμη μου είναι ότι το σύνολο του κεφαλαίου θα υποστηρίξει την πολιτική των παραχωρήσεων. Θα εξαναγκάσουν τον Τραμπ να βάλει την ουρά ανάμεσα στα σκέλια του, είναι κάτι που ξέρει να το κάνει καλά, αφού είναι η προσωποποίηση της θρασυδειλίας. Και βέβαια μια μέρα να δούμε τον Μαμντάνι και πρόεδρο! Εάν βέβαια δεν βρεθεί κάποιος νεοφασίστας και τον δολοφονήσει. Τέτοια διαταγή το κεφάλαιο δεν θα δώσει: είναι το αγαπημένο τους παιδί.