φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Οι εξεγέρσεις και οι επαναστάσεις γίνονταν, γίνονται και θα γίνονται. Αξίζει λοιπόν τον κόπο να καταπιαστούμε με τον εντοπισμό των ειδοποιών χαρακτηριστικών της εξέγερσης και της επανάστασης. Η μελέτη αυτή θα μας οδηγήσει στη διαπίστωση ότι ιστορικά οι επαναστάσεις προηγούνται των εξεγέρσεων και θα επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε αυτόν τον ισχυρισμό.
Η επανάστασις είναι μια λέξη του πέμπτου π. Χ. αιώνα – εντοπίζουμε τις αρχαιότερες μαρτυρίες στον Ηρόδοτο, τον Σοφοκλή, τον Θουκυδίδη και τον Πλάτωνα. Σημασιολογικά, οι προθέσεις επί και ανά αίρουν τη σημασία του ουσιαστικού στάσις: ενώ η στάσις δηλώνει το σταμάτημα, το επανα- καταγράφει την (επαναλαμβανόμενη) κίνηση που συνοδεύει τη στάση. Η στάσις, με την πολιτική της σημασία, εξελίσσεται σε δυο φάσεις: το σταμάτημα και τη κίνηση για την παραγωγή ή επιβολή μιας νέας πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης, αντίληψης, πρακτικής κλπ. Επειδή το μόρφημα επανα- αίρει τη σημασία της στάσης, η σημασιολογική μετατόπιση είναι σαφής: η επανάσταση είναι περισσότερο κίνηση παρά στάση. Η σημασία όμως της στάσης, της παύσης δηλαδή, του σταματήματος επιβιώνει κι αυτός είναι ο λόγος που διακρίνεται σημασιολογικά από τη λέξη εξέγερση. Με την επανάσταση δηλώνουμε το ξεπέρασμα του παλιού και την γένεση, εμφάνιση του νέου. Το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου χαρακτηρίστηκε από τους πρωταγωνιστές του ‘επανάστασις’, όχι ‘εξέγερσις’. Και οι διαφημιστές τη λέξη ‘επανάσταση’ έχουν σαν καραμέλα στο στόμα τους, όχι τη λέξη ‘εξέγερση’, έτσι δεν είναι;
Αν και οι αρχαιότερες μαρτυρίες της λέξης έγερσις ανάγονται στον 5ο π.Χ αιώνα (τις εντοπίζουμε στον Εμπεδοκλή και στον Ιπποκράτη με τη σημασία του ξυπνήματος, του σηκώματος), η λέξη εξέγερσις είναι μεταγενέστερη λέξη – τη μεταχειρίζεται για πρώτη φορά ο ιστορικός Πολύβιος (20ς π.Χ. αιώνας) και σημαίνει ότι και η έγερσις. Η λέξη εξέγερση απόκτησε κοινωνική και πολιτική σημασιολογική χροιά, σημαίνει δηλαδή ό, τι και η επανάσταση μόνο στη νεοελληνική γλώσσα των δυο τελευταίων αιώνων.
Αν και οι λέξεις έχουν μια κοινή σημασιολογική απόχρωση, κατά κανένα τρόπο δεν ταυτίζονται. Και δεν ταυτίζονται διότι η πρωτογενής σημασία του σταματήματος της λέξης ‘επανάσταση’ είναι καθοριστική. Η λέξη εξέγερση σε καμιά περίπτωση δε δηλώνει τη στάση, τη παύση, το σταμάτημα. Είναι άρνηση, ακύρωση της ακινησίας: κοιμάμαι – εγείρομαι, είμαι ακινητοποιημένος (αιχμάλωτος, φυλακισμένος) -εξεγείρομαι. Το πρώτο, καθοριστικής σημασίας ειδοποιό χαρακτηριστικό των εννοιών που εξετάζουμε είναι η αντίθεση στάση/κίνηση. Κάθε επανάσταση είναι καταρχήν και καταρχάς σταμάτημα που μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές (απαξίωση, άρνηση, απεμπόλιση, εξοβελισμός, κ.α.). Όταν μια βιομηχανία (απορρυπαντικών, αυτοκινήτων κοκ) σταματάει να παράγει ένα προϊόν και εμφανίζει στην αγορά ένα άλλο, νέο, ισχυρίζεται ότι κάνει επανάσταση. Και κάθε εξέγερση είναι αναγκαστικά κίνηση.
Από αυτό το καθοριστικής σημασίας ειδοποιό χαρακτηριστικό (στάση/κίνηση) παράγονται όλα τα υπόλοιπα. Το πρώτο από αυτά είναι η αντίθεση βραδύτητα/ταχύτητα. Η εξέγερση, ως κίνηση, είναι επιτάχυνση, ταχύτητα και επιβράδυνση. Κατά συνέπεια, κάθε εξέγερση δεν μπορεί παρά να επιστρέφει στην αρχική κατάσταση της ακινησίας. Η επιτυχία της εξέγερσης εξαρτάται από το πόσο μεγάλη είναι η επιτάχυνση και η ταχύτητά της κίνησής της. Εάν η επιτάχυνση και η ταχύτητα είναι μικρή, μικρή θα είναι και η επιβράδυνση. Εάν είναι μεγάλη, μεγάλη θα είναι και η επιβράδυνση. Ούτως ή άλλως, η κατάληξη θα είναι ίδια: η επιστροφή στην αρχική κατάσταση της ακινησίας. Από την άλλη, το σταμάτημα είναι άρνηση της επιτάχυνσης, της ταχύτητας και της επιβράδυνσης. Αλλά, όπως ήδη έχουμε επισημάνει, η επανάσταση δεν είναι μόνο σταμάτημα – είναι και γένεση, δημιουργία, παραγωγή του νέου, άρα είναι και κίνηση. Η κίνηση όμως της επανάστασης είναι βραδεία, βραδύτατη – όσο πιο βραδεία τόσο πιο αποτελεσματική. Οι επισημάνσεις αυτές μας οδηγούν στο παρακάτω ειδοποιό χαρακτηριστικό.
Η εξέγερση είναι καταδικασμένη να αποτυγχάνει, ενώ η επανάσταση είναι καταδικασμένη να επιτυχγάνει. Η επανάσταση που απότυχε δεν είναι επανάσταση – μπορεί να είναι εξέγερση ή ό,τιδήποτε άλλο, επανάσταση πάντως δεν είναι. Η επανάσταση αφήνει ανεξίτηλα τα ίχνη της και τα αποτελέσματά της. Όλοι και όλες δεχόμαστε σήμερα ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο – αυτή η γνώση ήταν μια επανάσταση και κανείς και τίποτα δεν μπορεί να την αναιρέσει. Η επιτυχία της επανάστασης οφείλεται στη βραδύτητά της: η βραδύτητα είναι η έσχατη μορφή της ταχύτητας. Η βραδύτητα της επανάστασης είναι ταχύτητα, η ταχύτητα της εξέγερσης είναι βραδύτητα. Η ταχύτητα της εξέγερσης οφείλει να αντιμετωπίσει την ταχύτητα του αντιπάλου, μόνο που ο αντίπαλος (Κύριος) είναι πάντα πιο ταχύς, άρα νικητής. Επειδή ο αντίπαλος δεν είναι ποτέ βραδύς, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη βραδύτητα της επανάστασης.
Η κίνηση/επιτάχυνση/ταχύτητα/επιβράδυνση της εξέγερσης μας υποδεικνύει ένα ακόμα χαρακτηριστικό: τη διάρκεια. Εκ των πραγμάτων, η εξέγερση δεν μπορεί παρά να είναι μικρής διάρκειας, σε αντίθεση με την επανάσταση που δεν μπορεί να μην είναι διαρκής: δεν θα πάψουμε ποτέ να χρησιμοποιούμε τον τροχό.
Και η εξέγερση και η επανάσταση υπάγονται στη γενικότερη έννοια της σύγκρουσης, όπως και ο πόλεμος, ο έρωτας, η πολιτική. Σύμφωνα με όσα έχουμε αναφέρει μέχρι στιγμής, η εξέγερση είναι μια σύγκρουση που βασίζεται στη κίνηση, την ταχύτητα και στη μικρή διάρκεια. Ως σύγκρουση παρουσιάζει κοινά χαρακτηριστικά με τον πόλεμο. Έτσι, για να είναι νικηφόρα μια εξέγερση πρέπει να παίρνει υπόψη της τα βασικά αξιώματα της διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου, δηλαδή πρέπει πρώτα να νικάει και μετά να μάχεται. Αλλά, όπως έχουμε ήδη παρατηρήσει, αυτό η εξέγερση δεν μπορεί να το κάνει: η χρήση της κίνησης και της ταχύτητας την καθιστά υποδεέστερη έναντι του αντιπάλου, οπότε είναι καταδικασμένη να ηττηθεί. Καμιά εξέγερση δεν μπορεί να είναι ταχύτερη του αντιπάλου, διότι το βασικό μέλημα του Κυρίου είναι να είναι ταχύτερος. Η επανάσταση ως σύγκρουση ακυρώνει το ισχυρότερο όπλο του αντιπάλου (την ταχύτητα) με το δικό της όπλο, τη βραδύτητα. Κι ενώ η εξέγερση πρώτα μάχεται και μετά επιδιώκει τη νίκη, η επανάσταση πρώτα εξασφαλίζει τη νίκη και μετά μάχεται. Στρέψτε το βλέμμα σας στο παρελθόν και θα το διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι.
Επειδή η κίνηση και η ταχύτητα έχει σχέση με το συναίσθημα, τα πάθη και τα ένστικτα, η εξέγερση ως κίνηση και ως ταχύτητα συνδέεται άρρηκτα με το συναίσθημα. Η εξέγερση είναι προϊόν των συναισθημάτων και των ενστίκτων.
Πάω στη δουλείά, θα συνεχίσω αύριο το πρωί.
[οχλος οργάνωση
σχέδιο
συναίσθημα
καταστροφή δημιουργία
γιατί οι επαναστάστεις είναι αρχαιότερες των εξεγέρσεων]