φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΜΕΤΑΞΥ του Κυρίου (καπιταληστή) και των Υποτελών (παραγωγών και μη) υπάρχει πάντοτε, ανά πάσα στιγμή, ένας συσχετισμός δύναμης, μια κατανομή της Ισχύος, ο οποίος κυμαίνεται, μεταβάλλεται. Υπάρχουν περίοδοι κατά τις οποίες αυτός ο συσχετισμός έχει παγιωθεί και μένει στάσιμος – υπέρ του Κυρίου. Πρόκειται για μια στατική κατάσταση. Ο συσχετισμός αυτός ουδέποτε μένει αμετάβλητος· μπορεί η στατική κατάσταση να είναι μακράς διάρκειας, έρχεται όμως μια στιγμή που μεταβάλλεται. Είναι παντελώς αδύνατον να υπάρχει ένας συσχετισμός απολύτως θετικός για τον Κύριο και απολύτως αρνητικός για τους Υποτελείς – τέλεια, τελεσίδικη, τελική νίκη για τον Κύριο και τέλεια, τελεσίδικη και τελική ήττα για τους Υποτελείς δεν υπάρχει. Κι αυτό διότι η ίδια η κυριαρχική σχέση είναι ένας συσχετισμός και ο συσχετισμός δηλώνει σχέση, δηλώνει κατανομή ισχύος: ο Κύριος είναι ο νικητής αλλά είναι εξαρτημένος από τους Υποτελείς του – αυτός είναι ο πρωταρχικός, ο οντολογικός συσχετισμός δύναμης.
Ο συσχετισμός της δύναμης μεταξύ Κυρίου και Υποτελών δεν αλλάζει με τη βία, όπως νομίζουμε, αλλά με κάποιον άλλον τρόπο, θα δούμε ποιος είναι. Εάν άλλαξε με τη βία, άλλαξε για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και η εμβέλειά του ήταν αμελητέα. Η διάρκεια της μεταβολής του συσχετισμού δύναμης, της κατανομής ισχύος είναι μεγάλη – μερικές φορές ξεπερνάει τη διάρκεια μιας γενιάς (30 χρόνια) – γιατί δεν βασίζεται κατ΄ αρχάς στη βία. Δεν βασίζεται στην πάλη αλλά στη φυγή. Εάν ταυτίζετε τη φυγή με την παθητικότητα, θα διαφωνήσω. Η φυγή είναι μια δυναμική κατάσταση, απαιτεί ενεργετικότητα και δημιουργικότητα και φαντασία και σκέψη και πολλά άλλα.
Ο Κύριος δεν είναι πάντα θελκτικός και τραβηχτικός, η Κυριαρχία δεν είναι πάντα ελκυστική και γοητευτική. Οντολογικά, η ίδια η κυριαρχική σχέση το καθορίζει: ο Υποτελής μισεί τον Κύριο, αυτό είναι το πρωταρχικό του αίσθημα και συναίσθημα. Έχουμε σχηματίσει την εντύπωση ότι, επειδή ο Υποτελής είναι πιστός, υπάκουος και αφοσιωμένος, δεν υπάρχει μίσος πίσω από αυτές τις συμπεριφορές και πρακτικές. Μου φαίνεται ότι δεν έχουμε κατανοήσει πόσο μισεί και απεχθάνεται και περιφρονεί και χλευάζει ο Υποτελής τον Κύριο. Τον μισεί γιατί τον φοβάται και γιατί δεν είναι ελεύθερος. Τον μισεί γιατί τον απαγάγει, τον διατάζει, γιατί του αρπάζει τα προϊόντα της εργασίας του, τη ζωή του δηλαδή, γιατί τον καταστρέφει, τον εγκλείει, τον απομονώνει, γιατί τον αναπηρώνει, γιατί τον εξοντώνει.
Ο Κύριος μισεί του Υποτελείς, διότι εξαρτάται από αυτούς, αλλά γνωρίζει ότι οι Υποτελείς τον μισούν. Οι Υποτελείς μισούν τον Κύριο και γνωρίζουν ότι ο Κύριος τους μισεί. Ο Κύριος θέλει οι Υποτελείς να τον αγαπούν και συχνά όντως τον αγαπούν – ενώ τον μισούν. Ο Κύριος προσπαθεί να πείσει τους Υποτελείς ότι είναι αγαθός και φιλάνθρωπος και ελεήμων και δίκαιος και οικτίρμων, ότι είναι η ίδια η Αγάπη (ο Θεός αγάπη έστιν, άρα και ο επίγειος Κύριος). Όταν δεν τον αγαπούν, πρέπει να τον φοβούνται, προκαλώντας έτσι άλλη μια αιτία για να τον μισούν ακόμα περισσότερο.
Η κυριαρχική σχέση είναι μια σχέση απόστασης. Η απόσταση είναι μία από τις πιο θεμελιώδεις έννοιες της Κυριαρχίας. Η διαταγή είναι παραγωγός απόστασης. Υπάρχουν δύο πόλοι, δύο φορείς της κυριαρχικής σχέσης και μεταξύ τους μια αναπόφευκτη, νομοτελειακή απόσταση. Ο Κύριος έχει την τάση να αυξάνει αυτήν την απόσταση αλλά και να την διατηρεί και να την μειώνει. Πώς τα καταφέρνει όλα αυτά;
ΑΥΞΑΝΕΙ την απόσταση με την χωρική απομάκρυνση – οι Κύριοι φροντίζουν να ζουν μακριά από τους Υποτελείς – στις κορυφές του Ολύμπου, στις ψηλές και απόμακρες και απόκρημνες μυκηναϊκές ακροπόλεις, σε πύργους, σε απομακρυσμένα προάστια-φρούρια. Πολεμά από ολοένα και πιο μακριά. Επιτηρεί από ολοένα και πιο μακριά. Η απόσταση αυτή όμως προκαλεί πολλά προβλήματα – ενισχύει την τάση της αυτονομίας των Υποτελών, της αποσκίρτησης από την κυριαρχική σχέση. Η απόσταση πρέπει να διατηρηθεί και να μειωθεί: την διατηρεί με την ταχύτητα και την μειώνει με την απάτη, την πειθώ, τα θέλγητρα, τη μίμηση.
Ο τρόμος, ο εφιάλτης του Κυρίου είναι μην κάνει ο Υποτελής αυτό που κάνει ο ίδιος: μην απομακρυνθεί. Ενώ ο ίδιος απομακρύνεται από τους Υποτελείς, επιχειρεί να επιβάλει την εγγύτητα με την πίστη, την υπακοή και την αφοσίωση -και με τον φόβο. Να είναι κοντά Του αλλά να μην είναι επικίνδυνοι. Το βασικό του μέλημα όμως είναι άλλο: η εγγύτητα θα είναι ακίνδυνη μόνο εάν μεγαλώνει η απόσταση μεταξύ των Υποτελών. Όλη η δημιουργικότητα και η επινοητικότητα και η φαντασία της Κυριαρχίας προσανατολίζεται προς την εξασφάλιση της εγγύτητας των Υποτελών προς Αυτόν και της απόστασης μεταξύ των Υποτελών. Εάν οι θεσμοί είναι κοινωνική αποκρυστάλλωση των απρόσωπων σχέσεων, τότε η απόσταση μεταξύ των Υποτελών προλαμβάνει και αποτρέπει την δημιουργία θεσμών από τους ίδιους τους Υποτελείς.
ΚΑΙ όμως, φίλες και φίλοι! Η τάση απομάκρυνσης των Υποτελών από τον Κύριο και της κατάργησης της απόστασης μεταξύ τους είναι κοινωνικά φαινόμενα τα οποία δεν έχουμε προσέξει καθόλου – καθόλου μα καθόλου. Terra ingognita, άγνωστη γη, ανεξερεύνητα πεδία. Θα παραθέσω δύο πολύ γνωστά παραδείγματα. Η εγκατάσταση αγροτικών κοινοτήτων στη Σιβηρία έγινε από δουλοπάροικους που έφευγαν για να αποφύγουν την αποτρόπαιη φεουδαρχική Κυριαρχία. Κράτησε πολλές δεκαετίες ενώ η καταστολή, η παρεμπόδιση αυτής της απομάκρυνσης είναι ένα επεισόδιο της ρώσικης ιστορίας πολύ ενδιαφέρον και παντελώς άγνωστο. Οι Εσκιμώοι; Γιατί ζουν μέσα στο χιόνι και το κρύο και κοιμούνται μέσα σε σπίτια από πάγο; Είναι μαζοχισταί; Δεν νομίζω! Για να αποφύγουν την αποτρόπαιη Κυριαρχία. Θέλουν να είναι ελεύθεροι, δηλαδή να μην μισούν. Διότι, φίλες και φίλοι, το μίσος είναι απώλεια ελευθερίας, η ελευθερία είναι ανυπαρξία μίσους. Μόνο όποιος δεν μισεί είναι ελεύθερος. Όποιος μισεί δεν είναι ελεύθερος – γι αυτό άλλωστε και μισεί. Η κυριαρχική σχέση είναι σχέση μίσους και ανελευθερίας.
Η ιστορία των μορφών απομάκρυνσης των Υποτελών από την Κυριαρχία δεν έχει επισημανθεί, δεν έχει συνειδητοποιηθεί, δεν έχει γραφτεί ακόμα – και δεν γνωρίζω πότε θα γίνει. Τις περισσότερες φορές είναι διάχυτη, μοριακή, πολύ συχνά όμως παίρνει ομαδική, συλλογική μορφή. Τώρα πια η χωρική απομάκρυνση είναι παντελώς αδύνατη – δεν υπάρχει Σιβηρία να μετακομίσουμε. Τώρα η απομάκρυνση, ο αποχωρισμός πλήττει την ίδια την κυριαρχική σχέση. Η κατάργηση της απόστασης μεταξύ των Υποτελών είναι απομάκρυνση· η μη μίμηση του Κυρίου είναι απομάκρυνση· η ανυπακοή, η απειθαρχία, η μη αφοσίωση, η περιφρόνηση, ο χλευασμός και ο σαρκασμός του Κυρίου και της Κυριαρχίας είναι απομάκρυνση. Η κυριαρχική σχέση υφίσταται ένα σχίσμα, μια ρωγμή, ένα χάσμα – με τις λέξεις αυτές παριστάνω τη διαδικασία της απομάκρυνσης.
MIND the gap, μας προειδοποιεί η φωνή του Κυρίου. Το χάσμα είναι κίνδυνος, μπορεί να πέσεις μέσα και να τραυματιστείς ή και να πεθάνεις, εάν δεν προσέξεις. We love the gap, είναι η απάντησή μας. Εάν δεν δημιουργήσουμε ρωγμές, σχίσματα και χάσματα, είμαστε τελειωμένοι, θα πάμε αδιάβαστοι. Η αποχή είναι μια μορφή απομάκρυνσης από την αποτρόπαιη Κυριαρχία. Μία από τις πολλές, τις πάρα πολλές. Η απομάκρυνση και τα χάσματα είναι ένδειξη, μήνυμα θα έλεγα, όχι μόνο μεταβολής του αρνητικού για τους Υποτελείς συσχετισμού δύναμης αλλά και διαμόρφωσης ενός άλλου πολιτισμού.
ΓΙΑ την αποχή, τις άλλες μορφές απομάκρυνσης, τους τρόπους σχηματισμού χασμάτων και τη διαμόρφωση ενός άλλου πολιτισμού θα ασχοληθούμε διεξοδικά τις επόμενες μέρες. Ο χειμώνας θα είναι μακρύς, θα έχουμε πολλά να σκεφτούμε και να γράψουμε. Εάν εσείς το ξεχνάτε, εγώ δεν το ξεχνάω: η σκέψη είναι ποίηση και η ποίηση, δημιουργία.
Σχολιάστε ελεύθερα!