ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
εισαγωγή: τα βασικά ερωτήματα
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Η Τουρκία, η τουρκική κοινωνία, ο τουρκικός κοινωνικός σχηματισμός είναι το πεδίο εκδίπλωσης της διαδικασίας παρακμής, αποσύνθεσης και θανάτου τόσο της ποιμενικής προέλευσης ισλαμικής θρησκείας όσο και της ποιμενικής ισλαμικής τρομοκρατίας. Δεν είναι το μόνο ασφαλώς αλλά είναι ένα από τα πιο σημαντικά μιας και σε κανένα άλλο οι αντιφάσεις δεν είναι τόσο εμφανείς και τόσο έντονες. Θα δούμε ποιες είναι αυτές οι αντιφάσεις. Η υποχώρηση, ο θάνατος αυτός είναι όψεις ενός γενικότερου φαινομένου: της σύγκρουσης μεταξύ ανοιχτότητας και κλειστότητας σε πλανητικό επίπεδο, με άλλα λόγια είναι το ψυχορράγημα του Ποιμενικού Στοιχείου που επιβιώνει ακόμα στις μέρες μας στις ισλαμικές κοινωνίες. Στις κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού, το Ποιμενικό Στοιχείο βρίσκεται σε διαρκή μετεξέλιξη, σε βαθμό που να μην το αναγνωρίζουμε, το εντοπίζουμε όμως σαφώς στις δουλοκτητικές και φεουδαρχικές κοινωνίες. Όσο για τον καπιταλισμό, αν και παραλλαγμένο έντονα, μπορούμε να πούμε ότι επιβιώνει το πιο γνήσιο Ποιμενικό Στοιχείο ενώ ταυτόχρονα έχει δεχτεί τις πιο γόνιμες και καίριες επιθέσεις. Να θυμηθούμε μία από αυτές: τη δυτική λογοτεχνία.
ΠΕΘΑΙΝΕΙ πράγματι η ποιμενικής προέλευσης ισλαμική θρησκεία και η ποιμενική ισλαμική τρομοκρατία; Ζούμε όντως μια τιτάνια σύγκρουση μεταξύ κλειστότητας και ανοιχτότητας σε παγκόσμιο επίπεδο; Ποια είναι αυτή η κλειστότητα και ποια η ανοιχτότητα; Υποχωρεί όντως το Ποιμενικό Στοιχείο; Σε αυτά τα ερωτήματα θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε, φίλες και φίλοι. Και θα το κάνουμε μέσα από την διατύπωση μιας απάντησης στο ερώτημα του τίτλου.
ΤΟ 1530, δεν θυμάμαι ακριβώς το έτος, πριν από πεντακόσια ακριβώς χρόνια, ο τουρκικός κρατικός στρατός πολιορκούσε τη Βιέννη. Το 1550 η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν η μεγαλύτερη και ισχυρότερη αυτοκρατορία της εποχής. Ήταν διπλάσια σε μέγεθος από την ελληνική (των Μακεδόνων) και λίγο μικρότερη από την ρωμαϊκή την εποχή της μεγαλύτερης επέκτασής της. Από το 1350 μέχρι το 1550 η οθωμανική αυτοκρατορία κατείχε όλη την Βόρειο Αφρική, από το Μαρόκο και το Αλγέρι μέχρι τη Τυνησία, Λιβύη και Αίγυπτο, όλη την Μέση Ανατολή, μέχρι τα δυτικά σύνορα του Ιράν, την Ανατολία και την Μικρά Ασία, τις περιοχές του Καυκάσου, η Μαύρη Θάλασσα ήταν μια τουρκική λίμνη, όλα τα Βαλκάνια, την Ουγγαρία και άλλες περιοχές της Νότιας Κεντρικής Ευρώπης. Πώς, φίλες και φίλοι, κάποιοι δεκάδες χιλιάδες τουρκομάνοι και οθωμάνοι ποιμένες πολεμιστές κατάφεραν και κατάκτησαν όλες αυτές τις περιοχές μέσα σε δύο αιώνες; Δεν πρέπει να δώσουμε μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα; Πρέπει και θα το κάνουμε.
ΜΕΤΑ από δύο αιώνες, γύρω στο 1750, η αχανής οθωμανική αυτοκρατορία άρχισε να συρρικνώνεται. Άρχισε να χάνει τη μια περιοχή μετά την άλλη, μέχρι που έφτασε, το 1922, στη σημερινή Τουρκία. Γιατί άρχισε να συρρικνώνεται; Δεν πρέπει να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα; Πρέπει και θα το κάνουμε. Φτάνουμε λοιπόν στο ερώτημα του τίτλου: αυτή η συρρίκνωση έχει λήξει; Εδώ και έναν αιώνα δεν έχει συρρικνωθεί περαιτέρω; Γιατί; Μας επιτρέπεται να διατυπώσουμε την άποψη ότι δεν θα συρρικνωθεί κι άλλο;
Η γνώμη μου είναι ότι δεν μας επιτρέπεται. Κάτω όμως από ποιες συνθήκες και προϋποθέσεις υπάρχει το ενδεχόμενο να συρρικνωθεί κι άλλο; Πότε θα γίνει αυτό; Με τα προσεχή σημειώματα θα διαπιστώσουμε ότι όσο επεκτεινόταν ο καπιταλισμός τόσο συρρικνωνόταν η οθωμανική αυτοκρατορία. Να εξαρτήσουμε άραγε μια μελλοντική συρρίκνωση της επικράτειας του τουρκικού Κράτους από την εξέλιξη του καπιταλισμού; Είναι αναγκαία και επαρκής συνθήκη αυτή η εξέλιξη για την περαιτέρω συρρίκνωση της Τουρκίας ;
ΓΙΑ να απαντήσουμε στο ερώτημα του τίτλου του σημερινού σημειώματος, φίλες και φίλοι, θα πρέπει να απαντήσουμε σε όλα τα προηγούμενα. Θα εκθέσω τα επιχειρήματά μου και τις απαντήσεις μου με σαφήνεια και απλότητα, αν και συνοπτικά, μιας και το θέμα είναι αχανές και πολύπλευρο.
ΓΙΑ να κατανοήσουμε τη γένεση και την επέκταση του οθωμανικού κράτους θα πρέπει να αρχίσουμε από τον χαρακτήρα της βυζαντινής κοινωνίας και αυτοκρατορίας, εστιάζοντας στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις μετά το 1000, όταν έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτοι σελτζούκοι τούρκοι ποιμένες πολεμιστές στα υψίπεδα της Ανατολίας. Θα το κάνουμε στο επόμενο σημείωμα.
ΝΑ σας θυμίσω μόνο ότι οι μόνοι που αντιστάθηκαν στην οθωμανική επέκταση μετά το 1350, όταν οι οθωμανοί είχαν κατακτήσει τα μισά Βαλκάνια και η Κωνσταντινούπολη ήταν για έναν αιώνα φόρου υποτελής, ήταν οι Αλβανοί. Θα δούμε γιατί. Σε αυτές τις περιοχές των Βαλκανίων η εκμετάλλευση και η καταπίεση των Υποτελών Παραγωγών ήταν τέτοια, οι αγροτικές και αστυκές εξεγέρσεις (οι Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης, γύρω στο 1350!) ήταν τόσο συχνές και ριζοσπαστικές, η περιπλάνηση και η κοινωνική ληστεία τόσο εκτεταμένες, ώστε ο Braudel δεν δίστασε να γράψει τα εξής, στο βιβλίο του για την Μεσόγειο, στον Δεύτερο Τόμο:
‘ Οι τουρκική κατάκτηση των Βαλκανίων στάθηκε δυνατή μονάχα γιατί επωφελήθηκε από μια εκπληκτική κοινωνική επανάσταση. Μια χωροδεσποτική κοινωνία, που βάραινε σκληρά πάνω στην αγροτιά, βρέθηκε μπροστά σε έκπληξη και κατέρευσε από μόνη της. Η κατάκτηση που εξάλειψε τους μεγάλους γαιοκτήμονες, ήταν από ορισμένες απόψεις μια απελευθέρωση των φτωχών. Η Μικρά Ασία είχε κατακτηθεί υπομονετικά και αργά, μετά από αιώνες σκοτεινών προσπαθειών των τούρκων· η βαλκανική χερσόνησος, για να μιλήσουμε έτσι, δεν πρόβαλε καμιά αντίσταση’
ΜΟΝΟ οι Αλβανοί αντιστάθηκαν- θα δούμε γιατί.
Σχολιάστε ελεύθερα!