in 21ος αιώνας

οι δύο στόχοι του ρωσικού κράτους που επιτυγχάνονται με την ολοσχερή καταστροφή της πολεμικής μηχανής του ουκρανικού κράτους (και γίνονται αποδεκτοί από ΗΠΑ και Ε.Ε.)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΗΝ απάντηση στο κομβικό, στο πιο κρίσιμο ερώτημα που έχει  διατυπωθεί θα την γνωρίζουμε σε λίγες μέρες ή βδομάδες. Όποια και να είναι, θα εγείρει νέα ερωτήματα, στα οποία ασφαλώς και θα πρέπει να απαντήσουμε. Μέχρι τότε θα εκθέτουμε τις γνώμες μας και τις απόψεις μας, τα επιχειρήματά μας και κατά συνέπεια τον τρόπο σκέψης μας. Θα τα ακούσουμε όλα με τη δέουσα προσοχή και τον πρέποντα σεβασμό. Διατυπώνοντας υποθέσεις και εικασίες  εκ των προτέρων διατυπώνουμε προβλέψεις, οι οποίες είναι κάτι σαν διανοητική προπόνηση –  όλες οι προπονήσεις είναι απαραίτητες. Εάν κάνουμε λάθος, θα το παραδεχτούμε και οφείλουμε να εξετάσουμε πώς σκέφτηκε αυτός που έκανε τις σωστές προβλέψεις. Και θα μάθουμε, θέλουμε να μάθουμε. Εάν οι άλλοι κάνουν λάθος, οφείλουν να το παραδεχτούν και να εξετάσουν πώς εμείς σκεφτήκαμε και διατυπώσαμε ορθές προβλέψεις. Και θα μάθουν. Δεν νομίζω να μην θέλουν να μάθουν.

ΠΟΙΑ είναι το κομβικό ερώτημα; Ποιος είναι ο σκοπός του ρωσικού κράτους; Έχουν διατυπωθεί δύο υποθέσεις. Η πρώτη: ο σκοπός του ρωσικού κράτους είναι η καταστροφή της πολεμικής μηχανής του ουκρανικού κράτους, ο έλεγχος των πυρηνικών εργοστασίων, η αλλαγή της κυβέρνησης και η αποχώρηση του ρωσικού στρατού. Θα επιτευχθεί όμως αυτός ο σκοπός; Κάποιοι λένε ότι θα επιτευχθεί, δεν έχουν καμιά αμφιβολία. ‘Αλλοι λένε ότι δεν θα επιτευχθεί. Ο ουκρανικός στρατός και ο λαός θα αντισταθούν και θα νικήσουν, θα απωθήσουν τον εισβολέα, μαζί με τους απελευθερωμένους φυλακισμένους και τους εθελοντές από άλλες χώρες που θα σπεύσουν να συνδράμουν – με πολύ αρνητικές συνέπειες και για την ρωσική κυβέρνηση και για την ρωσική οικονομία. Η ήττα του ρωσικού στρατού είναι βέβαιη.

ΠΡΙΝ συνεχίσουμε, ας κάνουμε μια σύντομη παρέκβαση και ας δούμε κάτι που μας διαφεύγει. Ο πληθυσμός της Ουκρανίας (η λέξη σημαίνει “παραμεθόριος περιοχή”) το 1993 ήταν 52 εκ. Σύμφωνα με την επίσημη εκτίμηση του ουκρανικού κράτους τον Ιανουάριο του 2022 ήταν 41 εκ. Εγκατέλειψαν τη χώρα 11 εκ. μέσα σε 30 χρόνια ενώ η τάση της φυγής δεν έχει κοπάσει. Γιατί φεύγουν, πού πάνε; Πώς να εξηγήσουμε αυτή την σαφέστατη τάση φυγής; Προφανώς και μεταναστεύουν. Πού πάνε; Δεν ξέρω –  υποθέτω προς την Ευρώπη ή ακόμα και προς τη Ρωσία. Γιατί φεύγουν;  Θα είναι δυσαρεστημένοι και απογοητευμένοι –  με την οικονομική και κοινωνική κατάσταση. Υπάρχει ανεργία και χαμηλοί μισθοί, εκμετάλλευση δηλαδή. Η μετάβαση στον ιδιωτικό καπιταλισμό και στην οικονομία της αγοράς ήταν πολύ οδυνηρή εμπειρία και μόλις άρχισε να επουλώνεται το τραύμα ήρθε η κρίση του 2008-9 και νέα οδυνηρή εμπειρία. Να ένα πολύ κρίσιμο ερώτημα: ποιες είναι οι σχέσεις του εργαζόμενου πληθυσμού με τους πάμπλουτους, ανηλεείς  και αδίστακτους καπιταλιστές και  γαιοκτήμονες, με το Κράτος; Δεν νομίζω να τους αγαπάνε και πολύ, δεν νομίζω να τους λατρεύουν, να είναι αφοσιωμένοι μετά πίστεως και φόβου. Αυτό το κοινωνικό στρώμα επιδιώκει να συνδέσει τη τύχη του με τους ισχυρούς της Δύσης, με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Τρώει πόρτα. Εκλιπαρεί και την μεν και το δε να  το δεχτούν στους κόλπους τους αλλά αυτοί, ΝΑΤΟ και ΕΕ, αρνούνται πεισματικά. Γιατί, φίλες και φίλοι, αρνούνται κατηγορηματικά; Και γιατί αυτό το  κοινωνικό στρώμα των πλούσιων και ισχυρών καπιταλιστών και γαιοκτημόνων συνεχίζει να πιέζει, να επιμένει και να εκπλιπαρεί; Το ρωσικό κράτος γνωρίζει τις σχέσεις  μίσους και τα αρνητικά συναισθήματα του πληθυσμού προς αυτό το κοινωνικό στρώμα; Ασφαλώς και το γνωρίζει. Το έλαβε υπ΄ όψει της πριν αρχίσει την επιχείρηση της καταστροφής της πολεμικής μηχανής του ουκρανικού κράτους; Ασφαλώς και το έλαβε.

ΘΑ κάνω άλλη μία άκρως απαραίτητη παρέκβαση. Από το 1991 ζούμε, παρατηρούμε  την κατασκευή ενός έθνους-κράτους εν τω γεννάσθαι, την ώρα της δημιουργίας του, του ουκρανικού. Ας ανατρέξουμε στους συμβούλους μας Μακιαβέλι και Χομπς που έβλεπαν αιώνες μπροστά. Απευθύνονται προς τους αστούς της εποχής τους, την εποχή της εμφάνισης και πρώτης επέκτασης του καπιταλισμού (εμπορικού και χειροτεχνικού) και τους λένε: εάν θέλετε να ενισχύσετε την κυριαρχία σας, θα πρέπει να συγκροτήσετε ισχυρό κράτος, δηλαδή ισχυρό στρατό, με το οποίο θα επεκτείνετε την επικράτειά του με γνώμονα την γλώσσα των υπηκόων σας. Αυτή είναι η διαδικασία κατασκευής του έθνους κράτους, το οποίο δημιούργησε πολλά προβλήματα και πολλούς πολέμους, πολλή ταλαιπωρία, πολύ αίμα, πολύ θάνατο, πολλή καταστροφή. Εδώ στην Ελλάδα, το ισχυρό κράτος έφτασε μέχρι τον Έβρο, μόνο που σε αυτή την επικράτεια οι ελληνόφωνοι ήταν μια ισχνή μειοψηφία. Έπρεπε να φέρει  τους Πόντιους και τους Μικρασιάτες για να εξασφαλίσει ελληνόφωνους υπηκόους. Στην Ουκρανία, ενώ η πλειονότητα του πληθυσμού μιλούν ρώσικα, το ουκρανικό κράτος πιέζει  τη νεότερη γενιά να πάψει να μιλά ρωσικά και να περιορίζεται μόνο στα ουκρανικά.

ΕΠΑΝΕΡΧΟΜΑΙ. Τι θα κάνει ο ρωσικός στρατός, θα νικήσει και θα πραγματοποιήσει τις επιδιώξεις του ή ο ουκρανικός στρατός και λαός θα αντισταθούν και ο ρωσικός στρατός θα φύγει ηττημένος και ντροπιασμένος; Η Ουκρανία θα νικήσει, πανηγυρίζουν. Ο ρωσικός στρατός έχει ηττηθεί. Αφού το είπε ο Χαράρι, έτσι θα είναι. Τη στιγμή που οι Ουκρανοί εγκαταλείπουν τη χώρα, ο ρωσικός στρατός επελαύνει, οι πόλεις πολιορκούνται. Κάποιοι στήνουν οδοφράγματα στους δρόμους του Κιέβου και περιμένουν τους εισβολείς, οι οποίοι φυσικά δεν θα εισβάλλουν. Θα πολιορκήσουν το Κίεβο και άλλες μεγάλες πόλεις, θα αφήσουν μια διέξοδο για όσους θέλουν να φύγουν, θα φύγουν σχεδόν όλοι και μετά θα μπουν να επιβάλουν την κυβέρνηση της αρεσκείας τους και τους όρους τους. Εκτός κι αν παραδοθείτε! Όχι, είμαστε ουκρανοί πατριώτες, δεν θα παραδοθούμε, καλύτερα να πάμε να πλένουμε πιάτα δώδεκα ώρες τη μέρα στα ελληνικά εστιατόρια της Γερμανίας! Και καθώς θα τα πλένουμε, θα δακρύζουμε και θα κραυγάζουμε, Ζήτω το ένδοξο ουκρανικό έθνος! Ζήτωωω!

ΥΠΑΡΧΕΙ και μία άλλη απάντηση στο ερώτημα ποιος είναι ο σκοπός του ρωσικού κράτους: αφού καταστρέψει ολοσχερώς την πολεμική μηχανή του ουκρανικού κράτους και επιτευχθούν και οι άλλοι στόχοι, ο ρωσικός στρατός θα συνεχίσει την επέλασή του προς τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης που έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Αυτοί που υποστηρίζουν ότι θα νικήσει ο ρωσικός στρατός μπορούν να υποστηρίζουν και την υπόθεση της συνέχισης της επέλασης. Αλλά αυτό το υποστηρίζουν κι αυτοί που λένε ότι ο ρωσικός στρατός θα ηττηθεί! Η λογική κουρέλια στα πόδια μας!  Ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο;

ΕΧΟΥΜΕ όμως παραλείψει να διατυπώσουμε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: ποιοι θα κερδίσουν και ποιοι θα ζημιωθούν από οικονομικής άποψης με την επιχείρηση της ολοσχερούς καταστροφής της πολεμικής μηχανής του ουκρανικού Κράτους, όποια κι αν είναι η έκβασή της; Ποιοι θα αυξήσουν τα κέρδη τους και ποιοι θα ζημιωθούν; Θα αυξηθούν τα κέρδη των πολεμικών βιομηχανιών, θα ενισχυθεί η θέση του επαγγελματικού στρατού όλων των ευηρωπαϊκών κρατών και θα αυξηθούν τα κέρδη των παραγωγών και εμπόρων του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, μεταξύ των οποίων και των Ρώσων και του ρωσικού κράτους. Τα έξοδα του πολέμου θα τα βγάλει με την άνοδο των τιμών –  και με το παραπάνω. Με τα δύο πρώτα θα επιλυθεί το πρόβλημα της ειρήνης –  ήδη η Γερμανία ανήγγειλε την αγορά εξοπλισμού αξίας 100 δισ. ευρών και θα ακολουθήσουν κι άλλα κράτη, ευρωπαϊκά. Η εξέλιξη αυτή τρομάζει κάποιους και υποθέτουν ότι βρισκόμαστε στις παραμονές ενός παγκόσμιου πολέμου. Ας μας πουν ποιοι θα πολεμήσουν με ποιους κι ας το υποθέτουν.

ΠΟΙΟΙ θα ζημιωθούν; Οι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν θα αντέξουν και θα κλείσουν (ένταση της κοινωνικής καθόδου!) και βέβαια η πλειονότητα του πληθυσμού, γύρω στο 70%. Το επίπεδο ζωής θα πέσει αισθητά, δραματικά και οδυνηρά. Θα αρχίσουν περικοπές λόγω της ακρίβειας (διακοπές, διασκέδαση, βιβλία, αυτοκίνητα, ρούχα, παπούτσια, ταξίδια και άλλα, μερικά εκ των οποίων βασικά) κι αυτό θα έχει ως επακόλουθο την επιδείνωση της κατάστασης των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, άρα αύξηση της ανεργίας.

ΚΑΙ τώρα άλλο ένα κομβικό ερώτημα. Γιατί οι ΗΠΑ και τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γιατί το ΝΑΤΟ δεν επιχείρησε να σταματήσει την καταστροφή της πολεμικής μηχανής του ουκρανικού κράτους και να αποτρέψει την επίτευξη και των άλλων στόχων του ρωσικού κράτους;  Γιατί κάθε μέρα διακηρύσσουν τη δέσμευσή τους ότι δεν θα εμπλακούν πολεμικά; Διότι είναι βέβαιοι ότι ο ουκρανικός στρατός και ο λαός θα απωθήσουν τον ρωσικό στρατό; Δε νομίζω. Γιατί λοιπόν; Μήπως γιατί φοβούνται; Ναι, φοβούνται, αυτή είναι η γνώμη μου, αλλά δεν είναι μόνο αυτός ο λόγος. Φοβούνται ότι η εμπλοκή τους θα σημάνει την κλιμάκωση του πολέμου, κατά συνέπεια τη χρήση πυρηνικών όπλων, τακτικών και μη. Γνωρίζουν ότι η ομάδα που παίρνει τις αποφάσεις στο ρωσικό κράτος είναι αδίστακτη, ότι δεν θα κωλώσει να χρησιμοποιήσει και πυρηνικά όπλα.

ΥΠΑΡΧΕΙ κι ένας ακόμα λόγος, τον αναφέραμε ήδη: η Ρωσία θα είναι πλέον μια συνεχής απειλή, κι αυτό σημαίνει ότι και η πολεμική βιομηχανία, με την οποία σχετίζεται ένα πολύ μεγάλο μέρος της καπιταλιστικής οικονομίας, θα αυξήσει την παραγωγή και τα κέρδη της και οι παραγωγοί και οι έμποροι του πετρελαίου θα αυξήσουν κι αυτοί τα κέρδη τους. Οι μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα εξαφανιστούν, προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου.

ΤΑ γνώριζαν όλα αυτά εδώ και πολλούς μήνες, και οι ΗΠΑ και η ΕΕ –  όπως γνώριζαν και την εισβολή του ρωσικού στρατού, κανένας όμως δεν τους πίστευε, ούτε οι ίδιοι οι ρώσοι που ρωτούσαν να μάθουν την ημερομηνία για να πάνε διακοπές! Παρ’ όλα αυτά είναι υποχρεωμένοι να κάνουν πως νοιάζονται, πως ενδιαφέρονται, πως αντιδρούν. Οφείλουν να απειλήσουν και να επιβάλουν κυρώσεις –  οι ρώσοι πάμπλουτοι ολιγάρχες δεν θα μπορούν να τρώνε σοκολατίνες στο Μιλάνο και θα κατάσχουν τις επαύλεις τους και τα πολυτελή κότερά τους.

ΟΙ δικές μου υποθέσεις και προβλέψεις  –  για να δεσμευτώ. Η καταστροφή της πολεμικής μηχανής του ουκρανικού κράτους, ο έλεγχος των πυρηνικών εργοστασίων και η επιβολή φιλορωσικής κυβέρνησης  έχει δύο συμπληρωματικούς στόχους. Ο πρώτος είναι η ολοσχερής εξάλειψη του ενδεχομένου να ενταχθεί η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ. Ο δεύτερος είναι η προληπτική καταστροφή της εν τω γεννάσθαι κατασκευής του ουκρανικού έθνους-κράτους. Ο ρωσικός στρατός θα κάνει τη δουλειά του και θα επιστρέψει. Χωρίς στρατό δεν υπάρχει κράτος. Το εναπομείνας κρατικός μηχανισμός θα περιοριστεί στα διοικητικά του καθήκοντα. Η Ουκρανία, αυτή η παραμεθόριος χώρα, θα γίνει μια εξαρτημένη πολιτεία της ρώσικης ομοσπονδίας.

ΘΑ μπορούσε να γίνει χωρίς βία. Όταν όμως η κοινή λογική αφήνει κενά, η λογική της ισχύος των όπλων σπεύδει να τα καλύψει.

 

Σχολιάστε ελεύθερα!

  1. Καλημέρα Αθανάσιε,

    Λες:

    “ΘΑ μπορούσε να γίνει χωρίς βία. Όταν όμως η κοινή λογική αφήνει κενά, η λογική της ισχύος των όπλων σπεύδει να τα καλύψει.”

    Η κοινή λογική δεν μπορεί να μην είναι αντιληπτή σε επίπεδο κρατικής διαχείρισης. Θα πρέπει αυτοί που πήραν τις αποφάσεις στην Ουκρανία είτε να εμπαίχτηκαν είτε να είναι εντελώς ηλίθιοι.

    Οι Ουκρανοί είχαν τη βούληση καλώς ή κακώς να ενταχθούν στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ (κατ’ επέκταση και υποχρεωτικά).

    Η βούληση της Ρωσίας ήταν αντίθετη, σαφώς διατυπωμένη και σε δύναμη ευθέως ανάλογη της ισχύος των όπλων της.

    Η κοινή λογική των Ουκρανών θα έλεγε ότι δεν μπορούμε να τα βάλουμε με τους Ρώσους και δεν μπορούμε/θέλουμε να ενταχθούμε σε ΕΕ και ΝΑΤΟ.

    Επέμεναν όμως που σημαίνει ότι είχαν τις πλάτες Αμερικής και Ε.Ε (δεν νομίζω να είναι ηλίθιοι).

    Η Αμερική και η Ε.Ε γνώριζαν ότι η Ρωσία θα αντιδράσει με αυτόν τον τρόπο; Σαφώς το γνώριζαν γιατί η Ρωσία είχε ήδη κάνει πανόμοιες κινήσεις αποφασιστικά και αποτελεσματικά στο πρόσφατο παρελθόν.

    Κατά συνέπεια οι Ουκρανοί εμπαίχτηκαν από Αμερικάνους κα ΕΕ και ίσως σε συμφωνία και με τους Ρώσους.

  2. Ναι, αγαπήτέ,έχεις δίκιο: τους δούλεψαν κανονικά. Όλοι μαζί. Πάντοτε οι ισχυροί ψάχνουν να βρουν θύματα, φιλόδοξους που επιδιώκουν να αυξήσουν τον πλούτο τους και την ισχύ τους στη σκιά ισχυρότερων. Ευχαριστώ πολύ για την επισήμανση, την παίρνω υπ΄ όψει μου για μελλοντική χρήση.

  3. Φαντάζομαι θα έχεις ήδη διαβάσει το άρθρο του Henry Kissnger με τίτλο “How the Ukraine crisis ends”, γραμμένο το 2014. Αυτό είναι ενδεικτικό της γνώσης των ΗΠΑ ότι η στάση της Ρωσίας θα ήταν αυτή. Έτσι κι αλλιώς, ποτέ δεν το έκρυψαν οι Ρώσοι. Επίσης, θα πρέπει να ρωτήσουμε γιατί το ρώσικο κράτος αποφάσισε τον Δεκέμβρη του 2021 να θέσει μια νέα “αρχιτεκτονική ασφαλείας” όπως την λένε οι ειδικοί στην σχέση ανάμεσα σε Ρωσία και Δύση; Η απάντηση μπορεί να είναι τόσο απλή όσο το “γιατί τώρα υπολόγισαν ότι τους παίρνει;” Δεν αξιολογώ αν η εκτίμησή τους είναι σωστή. Νομίζω όμως ότι αυτή είναι η απάντηση. Η Ρωσία θέλει να αποτυπωθεί και τυπικά (με όρους διακρατικών συμφωνιών) ο συσχετισμός δύναμης στον λεγόμενο “πολυπολικό κόσμο” ή αλλιώς στην αρχή του τέλους της Δυτικής Ηγεμονίας. Οι κινήσεις που έχουν προηγηθεί τα τελευταία 15-20 χρόνια είναι πολλές προς αυτή τη κατεύθυνση. Οι χώρες της Ασίας και η σχέση της Ρωσίας με αυτές είναι γνωστές. Βρισκόμαστε μπροστά σε στρατηγικές συμμαχίες (π.χ. 25ετή συμφωνία Κίνας-Ιράν, συμφωνία Ταλιμπάν-Κίνας πριν πάρουν την εξουσία, συμφωνίες Ρωσίας-Κίνας για ενεργειακά και σύστημα συναλλαγών, συμφωνίες Κίνας-Πακιστάν, ο Αρκτικός δρόμος με το λιώσιμο των πάγων κτλ). Ταυτόχρονα, η πρόσδεση της Ευρώπης και ειδικά της Γερμανίας στη Ρωσία μέσω της ενεργειακής εξάρτησης κάνει το Ευρασιατικό πρότζεκτ ανίκητο.

    Οι ΗΠΑ βρίσκονται μπροστά σε μια τεράστια απειλή. Ένας από τους αντικειμενικούς τους στόχους είναι να σπάσουν αυτές τις συμμαχίες και κυρίως την συμμαχία Ρωσίας-Κίνας, όπως το ξανακάνανε στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Η απεξάρτηση – εμπλοκή της σχέσης Ευρώπης – Ρωσίας είναι μια κεντρική επιδίωξη των ΗΠΑ. Να σπάσει αυτή η σχέση, να διαταράξουν την όποια οικονομική ισχύ της Ρωσίας μέσω συνεχών κυρώσεων (τα τελευταία 15 χρόνια), να ενισχύουν οποιαδήποτε τάση κοινωνικής αποσταθεροποίησης στο εσωτερικό της με όνειρο την αλλαγή καθεστώτος.

    Αν ισχύουν όλα αυτά, νομίζω ότι οι ΗΠΑ έχουν σκόπιμα οδηγήσει σε αυτόν τον πόλεμο με σκοπό την ισχυροποίηση του ΝΑΤΟ, συνοχή της ΕΕ και σπάσιμο της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία (βλ. nord stream 2). Αυτός είναι για μένα ο πιο σημαντικός λόγος που δεν εμπλέκεται το ΝΑΤΟ και όχι γιατί φοβάται. Θα ήθελαν πάρα πολύ επίσης να σύρουν τη Ρωσία σε έναν πόλεμο διαρκείας με αντάρτικο στην Ουκρανία που θα κάνουν τα πάντα για να το συντηρήσουν. Οι πολεμικές βιομηχανίες θα πλουτίσουν, οι βιομηχανίες ενέργειας επίσης, το λόμπι των ευρωπαίων που θέλουν ισχυρότερη και στρατιωτικοποιημένη ΕΕ θα τρίβουν τα χέρια τους.

    Νομίζω αυτά είναι βασικές επιδιώξεις των ΗΠΑ. Το αν θα της πετύχουν είναι εντελώς άλλη ιστορία.

  4. ΒΑ, δεν το έχω διαβάσει το άρθρο του Κίσινγκερ. Συμφωνώ με όσα γράφεις – ζούμε την εποχή της ρωσοκινέζικης υπερδύναμης. Για την αμερικάνικη και ευρωπαϊκή Δύση είναι ένας μεγάλος κίνδυνος, ένα μεγάλο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Θα δούμε εάν και πώς. Θα μας πάρει δεκαετίες. Ταυτόχρονα όμως υπάρχει πλέον ένας εχθρός, μια σαφής απειλή, ένας κίνδυνος κι αυτό είναι πολύ βολικό, και για τις πολεμικές βιομηχανίες και για τους εμπόρους της ενέργειας. Είναι βολικό επίσης γιατί στρατιωτικοποιούνται οι δυτικές κοινωνίες κι αυτή η εξέλιξη με ανησυχεί πολύ. Εάν το δούμε βέβαια από την οπτική της διεξαγωγής του κοινωνικού πολέμου, σε μια εποχή όξυνσης της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Μήπως, σκέφτομαι, η πολεμική αναταραχή και η στρατιωτικοποίηση των κοινωνιών είναι μια προληπτική άμυνα; Μήπως περιμένουν αναζωπύρωση του κοινωνικού πολέμου; Θα δούμε.