φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΠΑΡΑ λίγο να πάθω έμφραγμα ή εγκεφαλικό όταν διάβασα πρώτη φορά τους στίχους της Έμιλι Ντίκινσον που μελετήσαμε προχτές: In the name of the Bee/And of the Butterfly/And of the Breeze – Amen. Δεν έπαθα όμως τίποτα αλλά ο εγκέφαλός μου αναστατώθηκε τόσο πολύ που οι νευρώνες τρελάθηκαν από τη χαρά τους κι άρχισαν να κάνουν αναρίθμητες συνάψεις και, ευθύς αμέσως, ανέσυραν τη φράση του Ευαγγελιστή Ματθαίου Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος [αμήν]. Τέτοιας έντασης αναστάτωση δεν είναι και πολύ συχνή, κι όσο περνάνε τα χρόνια γίνεται όλο και πιο σπάνια. Μια παρόμοια αναστάτωση είχα πάθει όταν διάβασα, πριν πολλά πολλά χρόνια, τρεις στίχους της Σαπφούς. Δεν είμαι θεωρητικός ή κριτικός της λογοτεχνίας να κρίνω και να αξιολογήσω, βασιζόμενος σε κάποιο κανόνα, την ποιότητα λογοτεχνικών κειμένων (μυθιστόρημα, διήγημα, ποίηση και άλλα). Διάβασα κείμενα που με αναστάτωσαν, με συγκίνησαν πολύ, ακόμα και σωματικά – αρχίζω να περπατάω πέρα δώθε για να εκτονώσω την ένταση που νιώθω. Κάτι τέτοιο έπαθα όταν διάβασα το Ζ 84 του Θουκυδίδη – εάν τον έχετε πρόχειρο ρίξτε, σας παρακαλώ, ένα βλέφαρο, εάν δεν φοβάστε μη σας φύγει η μαγκιά – όταν διάβασα το Έγκλημα και Τιμωρία, όταν διάβασα το Ποιος ήτο ο φονεύς του αδελφού μου, όταν είδα τον Πολίτη Κέιν – εάν υπάρχει συγκλονιστικότερη ταινία, ας μου πει κάποιος να τη δω και ίσως αναθεωρήσω τη γνώμη μου.
ΤΟ τρίστιχο κείμενο της Σαπφούς, που θα μελετήσουμε σήμερα, δεν είναι δύσκολο, η γυναίκα έγραφε απλά και λιτά, απέριττα – τον πόνο της θέλει να εκφράσει, ή τον θαυμασμό της, όπως στους στίχους που θα εξετάσουμε, κι όταν θέλουμε εκφράσουμε τον πόνο μας, τον θαυμασμό μας , τις σκέψεις μας, μιλάμε και γράφουμε απλά και απέριττα. Ο πόνος της Σαπφούς είναι διάχυτος σε πολλά ποιήματά της: είναι ο πόνος του χωρισμού και του αποχωρισμού, πόνος πανανθρώπινος. Όταν χωρίζουμε, αλλάζουμε, γεννιόμαστε, αφήνουμε μια οικεία κατάσταση κι αυτή η απώλεια προκαλεί πόνο: όταν γεννιόμαστε, χωρίζουμε από τη μάνα μας – σωματικά τη στιγμή της γέννησης, ψυχικά λίγους μήνες αργότερα. Για να αρχίσεις να ζεις, πρέπει να (απο)χωριστείς από τη μάνα σου και κάθε φορά που χωρίζουμε, από την μάνα μας χωρίζουμε κι αρχίζουμε μια νέα ζωή – εάν δεν πέσουμε σε βαριά κατάθλιψη, δεν αυτοκτονήσουμε, δεν τρελαθούμε και δεν σκοτώσουμε και κάνουμε κάγκελο (πάμε φυλακή). Νέα ζωή δεν έχει, εάν δεν θα χάσεις όλα! Η Σαπφώ χώρισε πολλές φορές, μιας και οι μαθήτριές της, με τις οποίες συνδεόταν συναισθηματικά, ας μείνουμε στο συναισθηματικά, έφευγαν, για να παντρευτούν, και την εγκατέλειπαν και η Σαπφώ βυθιζόταν σε πελάγη οδύνης και ανείπωτου πόνου. Αυτή είναι η Σαπφώ, με λίγα λόγια.