η στρατιωτική προέλευση της χρήσης της πιτζάμας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ότι οι Εσκιμώοι μέσα στα ιγκλού κοιμόντουσαν γυμνοί. Ενώ όλη τη μέρα φορούσαν βαριές και χοντρές γούνες πολικών αρκούδων κι άλλων ζώων, όταν κοιμόντουσαν τις μισές τις έκαναν στρώμα και τις άλλες μισές σκέπασμα, πάπλωμα. Εάν κοιμόντουσαν με τις γούνες, θα ίδρωναν και θα αρρώσταιναν. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ιστορίας οι άνθρωποι κοιμόντουσαν γυμνοί ή με ελάχιστα ρούχα, με αυτά που φορούσαν στην καθημερινή τους ζωή. Η πρακτική αυτή δεν επικρατούσε μόνο στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη αλλά και στις εύκρατες  –  και στις περιοχές με πολικό κλίμα. Η διαπίστωση αυτή μας παρακινεί να αναρωτηθούμε πώς και γιατί οι άνθρωποι άρχισαν να φοράνε ρούχα όταν κοιμούνται και γιατί αυτή η πρακτική συνεχίστηκε και συνεχίζεται. Το ερώτημα αυτό μας οδηγεί σε ένα άλλο, γενικότερο: γιατί ντύθηκε ο άνθρωπος, γιατί ντυνόμαστε;

Continue reading →

αναμνήσεις (2021-2101) [3]

3.

Τον Ιούνιο του 2073 ξέσπασε μια επιδημία που συνέβαλε όσο καμία άλλη στην αλλαγή της  ζωής και του τρόπου σκέψης των ανθρώπων. Τα πρώτα κρούσματα εμφανίστηκαν στη Βαρκελώνη, πολύ σύντομα όμως και στο Μιλάνο, στο Παρίσι, στη Ρώμη, στην Αθήνα, στην Ισταμπούλ, στη Βιέννη, στη Νέα Υόρκη, στο Σαν Πάολο, στο Μέξικο Σίτυ. Μέχρι τον Σεπτέμβριο είχε εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη. Μόλις εμφανίστηκε, τα ερευνητικά εργαστήρια έσπευσαν να απομονώσουν το ”μικρόβιο της Βαρκελώνης”, όπως το αποκάλεσαν, για να βρουν ένα τρόπο να το εξοντώσουν αλλά όσο και να προσπάθησαν ούτε φάρμακο μπόρεσαν να βρουν ούτε θεραπεία. Το ακαταμάχητο αυτό μικρόβιο δημιουργούσε μια περιορισμένης έκτασης αποικία πάνω στο δέρμα. Ερυθρότητα και κνησμός, αυτά ήταν τα συμπτώματα. Ήταν τόσο έντονη η φαγούρα, τόσο έντονη η επιθυμία να ξυστείς, που νομίζω πως δεν υπήρξε άνθρωπος που μπόρεσε να αντισταθεί σε αυτή την ηδονή.  Ουαί κι αλίμονο αν άρχιζες να ξύνεσαι, ουαί κι αλίμονο! Οι προειδοποιήσεις των δερματολόγων, της κυβέρνησης και των τηλεοπτικών καναλιών δεν είχαν, δεν μπορούσαν να έχουν κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Και να ήθελες να υπακούσεις, δεν μπορούσες. Έβλεπες παντού ανθρώπους να ξύνονται –  στους δρόμους, στο μετρό, στο σχολείο, στο γραφείο. Όταν εργάζονταν, σταματούσαν τη δουλειά τους και ξύνονταν. Πολλοί τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής είχαν βραχυκλώσει.

Continue reading →

αναμνήσεις (2021-2101)

του ιστορικού Τριαντάφυλλου Νταϊρετζή (2021-2109)

1.

Γεννήθηκα στην Αθήνα, στις 18 Ιανουαρίου του 2021. Η μητέρα μου χαμογελούσε, και το χαμόγελό της είχε κάτι το αινιγματικό, το μυστηριώδες, κάθε φορά που θυμόταν εκείνα τα χρόνια. ”Ήμουνα στον ένατο μήνα και δυσκολευόμουν πολύ να αναπνεύσω με τη μάσκα που φορούσα”, έλεγε και ξανάλεγε, λες και δεν ήθελε να το ξεχάσει. Θυμάμαι ότι ακόμα και όταν έγινα τέσσερα, πέντε χρονών, το 2025, οι περισσότεροι άνθρωποι που κυκλοφορούσαν στους δρόμους φορούσαν ακόμα μάσκα. Ήταν το πέμπτο έτος μιας πανδημίας, δεν θυμάμαι πως την έλεγαν, έχουν περάσει τόσα πολλά χρόνια από τότε, μα λίγα χρόνια αργότερα, μια νέα πανδημία έμελλε να σκεπάσει τα πρόσωπά μας. Αν τη συγκρίνουμε βέβαια με αυτά που επρόκειτο να δουν τα μάτια μας και να ζήσουμε μερικές δεκαετίες αργότερα,  ήταν κάτι που δεν αξίζει τον κόπο ούτε καν να την αναφέρουμε. Μέχρι τότε,  δεν θυμάμαι να είχα δει άνθρωπο χωρίς μάσκα. Τους γονείς μου δεν τους θυμάμαι χωρίς μάσκα, όταν όμως είδα άνθρωπο χωρίς μάσκα, το καλοκαίρι του 2025, τρόμαξα. Είδα το στόμα τους, τα δόντια τους, ”πω πω τι μεγάλο στόμα, τι μεγάλα δόντια”, σκεφτόμουν· τους έβλεπα να τρώνε κρέας και φοβόμουν μήπως με φάνε και μένα.

Continue reading →

ερωτήματα σχετικά με τη δημοκρατίαν της αρχαίας Αθήνας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο όρος δημοκρατία δεν μεταφράζεται, όπως και πολλοί  άλλοι –  λ.γ. ο δήμος, η πόλις, ο οίκος, ο θεός. Για να δείξω ότι δεν μεταφράζονται, θα τις γράφω με πλάγια. Εάν επιχειρούσαμε μια μετάφραση του όρου δημοκρατία,  θα γινόταν με περιφραστική διατύπωση, που θα χρειαζόταν μια άλλη συμπληρωματική περίφραση: τις αποφάσεις τις παίρνει ο ισχυρός (κράτος) δήμος, το σύνολο των φτωχών και ακτημόνων πολεμιστών που μοιράζονται ισότιμα τη λεία (γη, λάφυρα). Κάποιοι προτιμούν κάποιες άλλες περιφράσεις, όπως άμεση δημοκρατία, συμμετοχική δημοκρατία και γω δεν ξέρω  ποιες άλλες. Πρόκειται περί προβολών και αναχρονισμού. Δεν θα τους ακολουθήσουμε. Προσπαθούμε όσο μπορούμε να μείνουμε μακριά από προβολές του παρόντος στο παρελθόν και από αναχρονισμούς. Με τις προβολές και τους αναχρονισμούς όχι μόνο δεν μπορούμε να κατανοήσουμε κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά φαινόμενα αλλά προκαλούμε μεγάλη σύγχυση και αποπροσανατολισμό. Τα ερωτήματα που θα θέσω σήμερα, παλιά και νέα, έχουν δύο στόχους: αφενός να αποκαλύψω τις προβολές και τους αναχρονισμούς και αφετέρου να συμβάλω στην συζήτηση για τη γένεση και τη φύση της δημοκρατίας της Αθήνας. Εάν κάποιοι και κάποιες θεωρούν το ζήτημα λήξαν, ας πάρουν τα κουβαδάκια τους κι ας παίξουν με την άμμο παραπέρα. Πιο καθαρά και σαφώς δεν μπορώ να το πω: θα μείνω  αυστηρά προσκολλημένος στο πλαίσιο της κοινωνίας της αρχαίας Αθήνας.

Continue reading →

δύο κομβικές στιγμές της παγκόσμιας ιστορίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ σε ένα γνωστικό πεδίο έχουμε μόνο αβεβαιότητες, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να διατυπώσουμε εικασίες. Με τις εικασίες όμως δεν παράγουμε γνώση, δεν μπορεί να συγκροτηθεί επιστήμη. Όταν ο τροφοσυλλέκτης ήξερε ποιο φυτό είναι δηλητηριώδες και ποιο δεν είναι, γνώριζε, είχε πολλές γνώσεις αλλά βοτανολογία και φαρμακολογία δεν υπήρχε. Τον εμπόδισε αυτό να συνεχίζει να πειραματίζεται, να δοκιμάζει και να μαθαίνει; Όχι, βέβαια. Στην αρχαία Ελλάδα, οι άνθρωποι γνώριζαν πως να αντιμετωπίσουν πολλές ασθένειες και να περιποιηθούν τραύματα (πολεμική κοινωνία γαρ). Κάποια στιγμή, ένας γιατρός, ο Ιπποκράτης από την Κω, συγκέντρωσε αυτές τις γνώσεις σε ένα σώμα (corpus) κι αυτή η συγκέντρωση θεωρήθηκε ως η γέννηση της ιατρικής επιστήμης. Σήμερα όμως, εκτός από κάποιες γενικές αρχές κι ένα δοκίμιο για την επιληψία, την οποία ο Ιπποκράτης θεώρησε ως διαταραχή του εγκεφάλου και όχι ως επέμβαση θεϊκών ή δαιμονικών δυνάμεων, αυτές οι γνώσεις είναι παντελώς άχρηστες. Για τον κοιλόπονο, ας πούμε, προτείνει σούπα από νεογέννητα κουταβάκια! Δικαίως λοιπόν η γέννηση της ιατρικής μετατέθηκε τον 17ο και 18ο μ. Χ. αιώνα, αν δεν κάνω λάθος.

Continue reading →

”μόλις βγει η ιστορική ετυμηγορία”

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΘΑ συνεχίσουμε σήμερα τον σχολιασμό του κειμένου των Γκρέμπερ και Ουένγκρου που αρχίσαμε πριν λίγες μέρες. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η επικρατούσα αφήγηση της παγκόσμιας ιστορίας είναι ένα ψέμα, άλλη είναι η αλήθεια. Είναι ψέμα ότι ζούσαμε σε μικρές ομάδες για πολλές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, ότι η γεωργία ήταν μια μη αντιστρέψιμη πρακτική, ότι υπήρξαν πόλεις και ομοσπονδίες  που δεν ήταν ισότιμες. Η αλήθεια είναι ότι όλα αυτά δεν ισχύουν. Πρώτον, οι άνθρωποι συγκεντρώνονταν μια φορά το χρόνο ή μια φορά στα δύο χρόνια σε κάποιο συγκεκριμένο μέρος για μερικές μέρες, σε κέντρα λατρείας, άρα ζούσαν πολλοί μαζί, όχι σε μικρές ομάδες. Δεύτερον, όπως γράφουν, ”δοκίμαζαν τη γεωργία να δουν αν τους κάνει, ‘έπαιζαν γεωργία’ αν θέλετε εναλλάσσοντας κάθε χρόνο μεταξύ τρόπων παραγωγής, ακριβώς όπως άλλαζαν μπρος-πίσω τις κοινωνικές δομές”. Τρίτον, ότι υπήρξαν πόλεις ελευθερίας και ισότητας, πόλεις ισότιμες και ομοσπονδίες ισότιμες. Κάτι όμως δεν πήγε καλά και όλη η ιστορία στράβωσε. Τι έγινε; Μπορούμε να το μάθουμε, θα το μάθουμε μια μέρα;  Πώς θα το μάθουμε; Μόλις βγει η ιστορική ετυμηγορία.

Continue reading →

για τη συρρίκνωση του καπιταλισμού: πότε θα κλείσει ο τέταρτος ”κύκλος Κοντράτιεφ”;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΗ χρονιά που μας πέρασε, αν πέρασε, διάβασα ένα βιβλίο που περίμενα δεκαετίες να μεταφραστεί και να το διαβάσω. Πρόκειται για το δοκίμιο του Νικολάι Κοντράτιεφ, Οι μεγάλοι κύκλοι της οικονομικής συγκυρίας (εκδ. Εκάτη, μετ. Ελένη Κατσιώλη, 2020). Γνώριζα σε γενικές γραμμές τη θεωρία των μεγάλων κύκλων της καπιταλιστικής ανάπτυξης του Κοντράτιεφ αλλά η ανάγνωση των πρωτότυπων κειμένων είναι άλλο πράγμα –  τρελαίνομαι. Το θέμα δεν είναι μόνο η θεωρία που σκιαγραφεί ο συγγραφέας αλλά ο τρόπος, η μέθοδος με την οποία καταλήγει στα συμπεράσματά του. Δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι η θεωρία του Κοντράτιεφ δεν περιγράφει την πραγματικότητα, όπως θα δούμε ευθύς αμέσως. Έχει προκύψει όμως στις μέρες μας ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, με το οποίο και θα ασχοληθούμε σήμερα. Να συμπληρώσω ότι ο Κοντράτιεφ εκτελέστηκε από την Γκεπεού, την μυστική Αστυνομία του σταλινικού σοβιετικού κράτους το 1938 (ήταν 46 χρονών και από τα 40 του έγκλειστος σε απομόνωση πολιτικών κρατουμένων), την εποχή που εκτελέστηκαν πολλοί πρωταγωνιστές της Οκτωβριανής επανάστασης (Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ, Μπουχάριν, Ράντεκ κ.α.) και πολλοί έξοχοι διανοούμενοι και επιστήμονες ( Ρούμπιν, Πασουκάνις, Ριαζάνωφ κ.α.).

ΠΡΙΝ εκθέσω το σοβαρό πρόβλημα που έχει προκύψει με τη θεωρία του Κοντράτιεφ, θα ήθελα να σας την παρουσιάσω πρώτα σχηματικά και αναλογικά και μετά αναλυτικά. Μην ανησυχείτε, θα είμαι πολύ σύντομος και πολύ απλός. Γλαφυρός θα έλεγα.

Continue reading →

φιλοσοφία και γέλιο: γελούσε ο Πλάτων;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ γελούσε. Γέλασε ποτέ του;  Γέλασε. Είναι βέβαιο ότι γέλασε για πρώτη φορά τότε που γελάμε όλοι και όλες πρώτη φορά –  όταν είμαστε τεσσάρων με έξι μηνών. Τότε που αρχίζουμε να παίζουμε. Θα γέλασε κι όταν ήταν ακόμα ανέμελο παιδί αλλά δεν πέρασε πολύς καιρός και το γέλιο, και το χαμόγελο, άρχισε να σβήνει από τα χείλη του. Τα παιδιά μεγάλωναν με βάναυσες τιμωρίες, με συχνό ξυλοδαρμό, με εξευτελισμό και ταπείνωση, με αυστηρή εκμάθηση της πειθαρχίας και της υποταγής.

Ο Πλάτων μεγάλωσε σε αριστοκρατικό περιβάλλον. Οι αριστοκράτες γελούσαν σπάνια. Οι πλούσιοι και οι ισχυροί γελούν σπάνια. Όταν γελούν, γελούν για να αναπαραγάγουν, να επιβεβαιώσουν, να επιβάλουν την ανωτερότητά τους. Με αυτό τον τρόπο γελούν οι θεοί του Ολύμπου στην Ιλιάδα, όχι πολύ συχνά, ενώ οι ήρωες ποτέ- μια φορά ο Αχιλλεύς χαμογελάει στην ραψωδία Ψ –  έχουν γραφεί πολλά γι΄ αυτό το χαμόγελο! Ούτε στην  Οδύσσεια υπάρχει γέλιο και χαμόγελο. Το ελαφρύ μειδίαμα των αγαλμάτων της αρχαϊκής εποχής (κούροι) χάθηκε στην κλασική εποχή –  δεν υπάρχει άγαλμα που να γελά ή να χαμογελά! Ο Περικλής, γράφει ο Πλούταρχος, δεν γελούσε  – πρόσωπον άθρυπτον προς γέλωτα. 

Continue reading →

”Αλλάζοντας την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας (τουλάχιστον όσα έχουν συμβεί)”[1]

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟ 2021 να είναι ταξιδιάρικο.

ΔΙΑΒΑΣΑ στο VOIDNETWORK.GR κείμενο των Ντέιβιντ Γκρέμπερ και Ντέιβιντ Ουένκροου (Wengrow) με τίτλο ”Αλλάζοντας την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας (τουλάχιστον όσα έχουν συμβεί)”. Θα το παραθέσω στο τέλος για να το διαβάσουν όσοι και όσες δεν το έχουν διαβάσει. Με αυτό το κείμενο θα ασχοληθώ σήμερα.

Continue reading →

πότε θα πολεμήσουν ξανά οι Ευρωπαίοι μεταξύ τους;

ποτέ! 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΥΤΗ είναι η απάντησή μου. Never more! Οπότε, δεν έχετε κάποιο λόγο να διαβάσετε κάτι άλλο. Ναι, εμάς όμως δεν μας ενδιαφέρουν και τόσο πολύ οι απαντήσεις. Μας ενδιαφέρουν τα ερωτήματα, οι τρόποι, η μέθοδος που απαντάμε σε αυτά και, κυρίως, οι συνέπειες των απαντήσεων. Ή, κάτι που λανθάνει, που υπαινίσσεται. Κι αυτό που υπονοείται είναι το ενδιαφέρον μας για τον ανταγωνισμό μεταξύ των Κυρίων. Από τον οποίο ανταγωνισμό άλλοτε έχουμε υποφέρει τα πάνδεινα κι άλλοτε ωφελούμαστε τα μέγιστα. Για το τέλος του πολέμου λοιπόν θα ασχοληθούμε (σήμερα) και για τα ρομπότ (μια άλλη μέρα).

Continue reading →