φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΗΜΕΡΑ  θα  κάνω ένα διάλειμμα από αυτά που γράφω –  θα ασχοληθώ με κάτι ελαφρύ να ξεκουραστώ: με μια απόπειρα ετυμολόγησης της λέξης άναξ από τον Ελβετοαυστριακό καθηγητή φιλολογίας του πανεπιστημόυ του Ίνσπρουκ, ετυμολόγηση που δέχεται και ο Γεώργιος Γιαννάκης, καθηγητής φιλολογίας στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Ο πρώτος θα σας είναι μάλλον άγνωστος, ο δεύτερος μάλλον γνωστός – έχει γράψει δύο πολύ ενδιαφέροντα βιβλία (Οι Ινδοευρωπαίοι και Ιστορική γλωσσολογία και φιλολογία, και τα δύο από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών). Και οι δύο ειδικεύονται στην ιστορική συγκριτική (ινδοευρωπαϊκή) γλωσσολογία, ο δε Ι. Hajnal και στη μυκηναϊκή φιλολογία. O I. Hajnal προτείνει και υποστηρίζει μια ετυμολογία της λέξης άναξ που τη βρίσκω λίαν επιεικώς απαράδεκτη –  θα την χαρακτήριζα επινόηση, που ή αγνοεί ή παραβλέπει πολύ βασικές γνώσεις της αρχαίας ελληνικής φωνολογίας, μορφολογίας και σημασιολογίας. Εκπλήττομαι –  και εκπλήττομαι και με την άκριτη αποδοχή της προτεινόμενης ετυμολογίας από τον Γ. Γιαννάκη. Θα ήθελα όμως να εντάξω το υπό συζήτηση πρόβλημα σε ένα γενικότερο πλαίσιο για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την υπαρξιακή και επιβιωτική, επαγγελματική ανάγκη των πανεπιστημιακών να επινοούν καινοτομίες αλλά είναι τόσο μεγάλο το άγχος τους και η ανασφάλειά τους που αναπόφευκτα τους οδηγεί σε συμπεράσματα που παραβλέπουν στοιχειώδεις γνώσεις της ιστορικής συγκριτικής γλωσσολογίας.

Continue reading →

               μαγκαβά μπουτί: έξι μήνες με τους γύφτους

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Την πρώτη μέρα

Μου λέει, ο Νικόλας, περίμενε εδώ και θα περάσω να σε πάρω. Κατεβαίνω από το ντάτσουν και κάθομαι σε ένα πάγκο, δίπλα στο σωρό με τα καρπούζια. Ο πιτσιρικάς, ξυπόλυτος, δεν ήταν δέκα χρονών, καθόταν σε μια κουρελού και ψιλοτραγουδούσε, τραγουδομουρμούραγε. Γύφτικο ρετσιτατίβο. Μια στις τόσες, γύριζε να με δει, χαμογελούσε και συνέχιζε το τραγούδι του, το ασταμάτητο, το ατελείωτο. Κάποια στιγμή, μετά από καμιά ώρα, σταματάει μπροστά στη πόστα μια  άσπρη σκονισμένη Μερσεντές και κατεβαίνει ένας κοστουμάτος, στα μαύρα, Έλληνας, σαραντάρης, το πολύ. Γιος βιομηχάνου αλλά παιδί της νύχτας; Επιχειρηματίας τη μέρα, μπίζνες το βράδυ; Θα σας γελάσω. Σηκώνεται ο πιτσιρικάς, ο τύπος ψάχνει με το μάτι, και διαλέγει ένα, όχι πολύ μεγάλο. Το παίρνει στα χέρια του ο νεαρός πωλητής, το κουνάει δυο τρεις φορές πάνω κάτω, το ζυγίζει, δηλαδή, και του λέει: εφτακόσια πενήντα. Δεν το ζύγισες, διαμαρτύρεται ο σκονισμένος, ευγενικά, πολύ ευγενικά και με το χαμόγελο στα χείλη. ΄

Έχω κάνει τ΄ αφτιά μου λαγάνες κι ακούω. Και βλέπω. Σκηνή από Σέξπυρ, μα την Παναγία!

Δεν απαντά αμέσως, τον κοιτάζει στα μάτια.  Θέλεις να το ζυγίσω; Ναι. Θα χάσεις άμα το ζυγίσω! Δεν πειράζει. Προσβάλλεται, το γυφτάκι προσβλήθηκε και στενοχωρήθηκε. Βάζει το καρπούζι στη ζυγαριά με μισή καρδιά, του δείχνει με το δάχτυλο τα κιλά, παίρνει το καρπούζι και του το δίνει, λέγοντας, οχτακόσια είκοσι. Ο σκονισμένος είχε αρχίσει τον  λογαριασμό, νοερώς, ήταν ολοφάνερο ότι ήταν κάπου στην αρχή, θα του έπαιρνε λίγη ώρα ακόμα αλλά σταμάτησε μόλις πήρε το καρπούζι. Υποθέτω, όχι, όχι, είμαι βέβαιος,  ότι συνέχισε την πράξη του πολλαπλασιασμού και, μέχρι να αφήσει το καρπούζι στο αυτοκίνητο και να γυρίσει να πληρώσει, την έχει ολοκληρώσει –  χωρίς να είμαι βέβαιος γι΄ αυτό. Βγάζει από το πορτοφόλι ένα κολλαριστό χιλιάρικο, του το δίνει και φεύγει.

Είδα τον οδηγό να ρίχνει μια τελευταία ματιά στο γυφτάκι, καθώς απομακρυνόταν. Ματιά γεμάτη απορία; Ναι, ναι.  Γεμάτη θαυμασμό; Ναι, οπωσδήποτε! Και γυρίζει το τσογλανάκι και μου λέει:

• Είδες πώς βγάζω εγώ το μεροκάματο;

Μόλις γνωρίσατε το γιο του Νίκου του Ψυχοπαθή. Που με αγάπησε και τον αγάπησα πολύ. Πρώτος ξάδερφος του Νικόλα. Που με ξέχασε στη πόστα και γύρισα με τα πόδια στα τσαντήρια.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΘΑ πρέπει να υπάρχει κάποια παραδοξότητα που με παρωθεί να αναρωτιέμαι για ποιο λόγο η διοργάνωση και διεξαγωγή των πρώτων, των μόνων για δύο αιώνες, και των διασημότερων πανελλήνιων αθλητικών αγώνων για μια χρονική περόδο που ξεπερνάει τα χίλια χρόνια πραγματοποιήθηκε στη δυτική Πελοπόννησο, στη νότια Ηλεία, στα σύνορα με την Αρκαδία και τη Μεσσηνία, στην Ολυμπία. Η Ολυμπία δεν ήταν πόλις, ένα αυτόνομο κρατίδιο (ο πιο σύντομη μετάφραση που μπορεί να γίνει), δεν ήταν χωριό, δεν ήταν οικισμός –  ήταν ο χώρος διεξαγωγής των αθλητικών αγώνων, ένας τόπος προσωρινής συνάντησης αθλητών και θεατών, αρχικά της περιοχής και αργότερα όλων των πόλεων. Ναι, υπάρχει μια σαφής παραδοξότητα. Λογικά σκεπτόμενοι, δεν θα έπρεπε να διεξάγονταν εκεί, στην Ολυμπία,  οι αθλητικοί αγώνες στους οποίους η νίκη χάριζε την πολυπόθητη φήμη και δόξα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του αρχαιοελληνικού κόσμου. Και ποια ήταν τα μήκη και τα πλάτη του;

Continue reading →