φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ δεν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε διαφορετικά τώρα, με τον κορονοϊό, πότε θα αρχίσουμε; Πώς σκεφτόμαστε; Γιατί σκεφτόμαστε, όπως σκεφτόμαστε; Πώς θα μπορούσαμε να σκεφτόμαστε και να πράττουμε διαφορετικά; Γιατί δεν το κάνουμε; Θα το κάνουμε; Τι μας παρεμποδίζει;

ΜΕ αυτά τα ερωτήματα θα ασχοληθούμε σήμερα και αύριο. Θα αφήσουμε προς το παρόν τα ζητήματα που αφορούν τη συρρίκνωση του καπιταλισμού και θα στρέψουμε το βλέμμα μας στην διαφαινόμενη πολιτισμική σύγκρουση που θα ζήσουμε τις προσεχείς δεκαετίες.

Ο κορονοϊός, οι ιοί, τα μικρόβια (τα οποία είναι φυτά, αν δεν κάνω λάθος), τα βακτήρια είναι ζωντανοί οργανισμοί. Υπάρχουν. Κάποτε δεν τα βλέπαμε, τώρα τα βλέπουμε. Θα ασχοληθούμε μεθαύριο με αυτό το ζήτημα. Υπάρχει λοιπόν αντικειμενική γνώση, δεν είναι όλα πολιτισμικές κατασκευές  και επινοήσεις. Καλός είναι ο Φουκό αλλά και ο Χέγκελ καλός είναι. Να μην πω καλύτερος. Οι άνθρωποι πέθαιναν, πεθαίνουν και θα πεθαίνουν από αυτούς τους αόρατους μικροσκοπικούς ζωντανούς οργανισμούς. Οι μικροί αυτοί ζωντανοί οργανισμοί θέλουν να μας σκοτώσουν; Αυτή είναι η πρόθεσή τους, αυτός είναι ο σκοπός τους;  Μπαίνουν μέσα μας, ζουν μέσα μας για να μας σκοτώσουν; Είναι αόρατοι δολοφόνοι, πολεμιστές, διεξάγουν πόλεμο κατά των ανθρώπων, θέλουν να μας εξοντώσουν;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΔΩ και μερικά χρόνια υποστηρίζω την άποψη ότι από το 1975 ζούμε το τέλος της επέκτασης του καπιταλισμού και ότι η συρρίκνωσή του θα αρχίσει στις προσεχείς δεκαετίες. Άρχισε πολύ πιο νωρίς. Αυτό που ζούμε δεν είναι μια ακόμα κρίση, μια ακόμα ύφεση. Οι έννοιες αυτές ήταν χρήσιμες όταν ο καπιταλισμός επεκτεινόταν. Μετά από κάθε κρίση και ύφεση ο καπιταλισμός επεκτεινόταν με ακόμα πιο εντονότερο ρυθμό. Την εποχή όμως της συρρίκνωσης δεν θα υπάρξουν κρίσεις και υφέσεις, θα υπάρξουν επιβραδύνσεις και επιταχύνσεις της συρρίκνωσης.

ΚΑΤΑ τη διάρκεια της επέκτασης πολλοί και πολλές περίμεναν κατά καιρούς την κατάρρευση του καπιταλισμού. Δεν υπήρξε όμως καμία κατάρρευση. Γιατί; Διότι, πρώτον, όταν επεκτείνεται ένας τρόπος παραγωγής είναι αδύνατον να υπάρξει κατάρρευση. Και, δεύτερον, η μεταφορά της κατάρρευσης είναι απαράδεκτη. Οι τρόποι παραγωγής δεν καταρρέουν αλλά συρρικνώνονται. Κατά τη διάρκεια της συρρίκνωσης εμφανίζεται ένα σημείο διακλάδωσης κι έτσι εμφανίζεται ένας νέος τρόπος οργάνωσης της παραγωγής και της αρπαγής του κοινωνικού πλούτου. Η καπιταλιστική κοινωνική σχέση, που επινοήθηκε από κάποιους και επεκτάθηκε, ήταν ένα σημείο διακλάδωσης. Το ζήτημα που με απασχολεί είναι εάν κατά τη διάρκεια της συρρίκνωσης του καπιταλισμού εμφανιστεί κάποιο ή κάποια σημεία διακλάδωσης τα οποία αφενός θα εγκαθιδρύσουν μια νέα οργάνωση της παραγωγής και της κοινωνίας και αφετέρου θα επιταχύνουν την συρρίκνωση του καπιταλισμού μέχρι που να εξαφανιστεί ολοσχερώς ή να επιβιώνει εδώ κι εκεί.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ θέλουμε να εξακριβώσουμε εάν ένας άνθρωπος είναι ζωντανός ή νεκρός, προσπαθούμε να διαπιστώσουμε εάν έχει σφυγμό, εάν λειτουργεί ακόμα η καρδιά του. Γιατί; Διότι η καρδιά είναι το τελευταίο όργανο που παύει να λειτουργεί, όταν όλα τα άλλα, με μια γνωστή σειρά, ένα ένα,  τα όργανα έχουν παύσει να λειτουργούν- νεφρά, συκώτι κτλ. Αυτός είναι ο ένας τρόπος φυσιολογικού θανάτου – ο σταδιακός,ο αργός, που μπορεί να διαρκέσει και μήνες. Υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος φυσιολογικού θανάτου, ο αιφνίδιος: η καρδιά σταματάει πρώτη, ενώ τα άλλα  όργανα λειτουργούν ακόμα.

ΑΣ δούμε τώρα, φίλες και φίλοι, τον βίαιο θάνατο – τον θάνατο στον πόλεμο, στα ατυχήματα και στη θανατική ποινή. Μετά τη μάχη στις Κάννες, μεταξύ Ρωμαίων και Καρχηδονίων, γράφει ο Πολύβιος, χιλιάδες τραυματίες Ρωμαίοι παρακαλούσαν να βρεθεί κάποιος να τους αποτελειώσει γιατί δεν θα πέθαιναν όπως οι άλλοι, αιφνίδια, αλλά μετά από δυο και τρεις μέρες, μέσα σε φρικτούς πόνους. Το ίδιο ισχύει και με τον βίαιο θάνατο των ατυχημάτων, του οδικού εμφύλιου πολέμου, για παράδειγμα. Άλλοι πεθαίνουν ακαριαία κι άλλοι μετά από μέρες ή και βδομάδες.

ΑΣ δούμε επίσης πώς η Κυριαρχία χειρίζεται αυτούς τους δύο τρόπους θανάτου όταν βασανίζει ή επιβάλει την θανατική ποινή. Γνωρίζουμε ότι όποιος προκαλεί τον πόνο είναι Κύριος και όποιος τον υφίσταται είναι Υποτελής, υποταγμένος. Ο βιαστής προκαλεί τον πόνο για να επιβάλει την κυριαρχία του, για να την επιδείξει. Έτσι, τα βασανιστήρια ήταν και είναι μια παραγωγή πόνου, εγκαθίδρυση και επίδειξη Κυριαρχίας. Το βασανιστήριο έπρεπε να διαρκεί όσο γίνεται περισσότερο, με αποτέλεσμα οι βασανιζόμενοι, όπως οι Ρωμαίοι στρατιώτες, να παρακαλούν τους βασανιστές να τους αποτελειώσουν, να μην πονάνε. Δεν το έκαναν όμως. Το ίδιο ισχύει και για την θανατική ποινή – έπρεπε να διαρκεί όσο γίνεται περισσότερο – σχεδόν μια βδομάδα η σταύρωση! Και δεν ήταν μόνο η σταύρωση!  Το κάψιμο! Το γδάρσιμο ενώ είναι ζωντανό το θύμα! Ο αποτυμπανισμός στην αρχαία Ελλάδα (πολύωρο χτύπημα με παλούκια -τύμπανα, τα λέγανε)! Ο Κύριος όμως είναι, όπως καλά γνωρίζετε, φιλάνθρωπος και ελεήμων κι έτσι άρχισε να εφαρμόζει τον αιφνίδιο βίαιο θάνατο – αποκεφαλισμό, με τσεκούρι ή καρμανιόλα,  τουφέκισμα, απαγχονισμός, ηλεκτρική καρέκλα, ένεση!

Continue reading →

Θέλετε να νικήσουμε, θέλετε να αντεπιτεθούμε, θέλετε να τους στριμώξουμε άσχημα, θέλετε να τους καταδιώξουμε; Ας κάνουμε τη δύναμή τους, δύναμή μας. Ας κάνουμε την αδυναμία μας, δύναμή μας

Να  παραμείνουμε στα σπίτια μας, όλοι και όλες, κανένας και καμία στη δουλειά του – ας εργαστούν προς  το παρόν, κι ας τους βοηθήσουμε, ας τους ξεκουράσουμε όπως μπορούμε, αν μπορούμε, αυτοί και αυτές που η εργασία τους είναι απαραίτητη για την επιβίωσή μας: στην περίθαλψη, στην παραγωγή και παροχή τροφής, νερού  και ενέργειας, στις επικοινωνίες, στις συγκοινωνίες, όσο υπάρχουν ακόμα. Δεν θα τους ξεχάσουμε, δεν είμαστε αχάριστοι και αγνώμονες

Να περιοριστούμε, για όσο διάστημα χρειαστεί, ας αφήσουμε το αυτοκίνητο, ας μαγειρέψουμε,   ας ζήσουμε λιτά και δημιουργικά,  όχι μόνο τώρα με τον κορονοϊό αλλά και μετά – γιατί η επίθεσή τους θα έρθει μετά και θα είναι αμείλικτη.

Ας τους το πούμε καθαρά και απλά: δεν θα ξαναγυρίσουμε στις δουλειές μας,

εάν δεν μειωθεί ο χρόνος εργασίας στους τέσσερις μήνες

εάν δεν εξασφαλιστεί η επιβίωση όλων, η κάλυψη των βασικών αναγκών, ελευθεριών και δικαιωμάτων.

Μπορούμε να επιστρέψουμε νικητές και νικήτριες

Εκτός εάν φοβάστε.

 

 

 

μηδέποτε μηδέν ησυχίαν άγειν των ανθρωπίνων

(ποτέ, σε καμία περίσταση, δεν ηρεμούν οι συγκρούσεις μεταξύ των ανθρώπων)

Πλάτων, Πολιτικός, 294b

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ λίγες μέρες έθεσα το ερώτημα, και απάντησα, σε ποια κατάσταση μάς βρίσκει ο κορονοϊός. Νομίζω πως χρονικά και λογικά είναι το πρώτο ερώτημα που οφείλουμε να θέσουμε. Δεν είναι το μόνο. Σήμερα θα θέσω ένα ακόμα ερώτημα, τα οποία έχει πολλά σκέλη, και τις επόμενες μέρες θα διατυπώσω και τα άλλα. Θα προστρέξουμε σε δύο διαλόγους του Πλάτωνος για να βρούμε βοήθεια να απαντήσουμε σε αυτό – στον Πολιτικόν και τον Φίληβον. Στον πρώτο θα διαβάσουμε ποια είναι η τέλεια κοινωνία, στον δεύτερο το ερώτημα, μεταξύ ηδονής (χαράς)  και Λόγου,  τι πρέπει να διαλέξουμε; Για να σας βοηθήσω να αποφασίσετε, εάν θα συνεχίσετε την ανάγνωση ή όχι, θα διατυπώσω τις απαντήσεις του Πλάτωνος και ο Ζεύς βοηθός. Η τέλεια κοινωνία, η ιδανική κοινωνία, γράφει ο Πλάτων στον Πολιτικό, είναι η καταργημένη κοινωνία, η κοινωνία που δεν έχει νόμους ούτε και πολιτική. Ποια είναι αυτή; Θα το διαβάσετε παρακάτω. Και μεταξύ ηδονής (χαράς)  και Λόγου, σκέψης που συμβάλλει στην αύξηση της ισχύος της Κυριαρχίας (και όχι των μεμονωμένων Κυρίων), προτιμότερος είναι ο Λόγος. Η ηδονή και η χαρά περιορίζονται στην πέμπτη θέση. Πάλι καλά. Βρισκόμαστε στη πηγή του πλατωνικού, και χριστιανικού, ασκητισμού. Ας μην το ξεχνάμε. Και στην πλατωνική ηδονή του Λόγου. Κι αυτό ας μην το ξεχνάμε.

ΘΑ διατυπώσω το σημερινό σύνθετο ερώτημα. Η διαταγή του Κυρίου, ελάτε τώρα, περί διαταγής πρόκειται,  να κλειστούμε τα σπίτια μας  γίνεται για να μην μεταδώσουμε, για να μην κολλήσουμε τον κορονοϊό; Μόνο γι΄αυτό γίνεται; Τι νιώθει ο Κύριος, τι αισθάνεται που μας κλείνει στα σπίτια μας; Θλίψη ή ηδονή, χαρά; Και, πώς μας βλέπει γενικά ο Κύριος, τι αισθάνεται για μάς, τους Υποτελείς, μισθωτούς, παραγωγούς του κοινωνικού πλούτου; Μας αγαπάει, μας συμπαθεί ή μας απεχθάνεται, μας περιφρονεί; 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

      ΤΟΝ Νοέμβριο του 1990 ταξίδεψα για πρώτη φορά στο εξωτερικό, στη Γερμανία, στο Αμβούργο, με τη φίλη μου. Μια μέρα, είχαμε κάνει ένα γαράκι, ήμασταν χαρούμενοι, γελούσαμε, περπατούσαμε και μπήκαμε σε ένα σούπερ μάρκετ. Πριν μπούμε, παρατήρησα ότι μας είχε πάρει στο κατόπι ένας τύπος, γύρω στα πενήντα,  αλλά δεν έδωσα σημασία. Μέσα στο σούπερ μάρκετ έγινε η σκιά μας. Ψιλοανησύχησα, ήμουνα και ψιλοφορτωμένος αλλά δεν φαινόταν ο τύπος επικίνδυνος. Απόρησα. Πληρώσαμε, βγήκαμε έξω, από πίσω ο τύπος. Μπήκαμε σε ένα πάρκο, κάποια στιγμή σταματώ και πάω προς το μέρος του. Τον ρωτάω, στα αγγλικά βεβαίως, πολύ ευγενικά, τι θέλει και μας ακολουθεί. Μην ανησυχείτε, μας λέει, είμαι Πολωνός, ναυτικός, έδεσε το καράβι στο Αμβούργο, από Αλάσκα, είμαι ένα μήνα στο Αμβούργο και πρώτη φορά βλέπω ανθρώπους να γελάνε. Μα την Παναγία!

      ΕΠΑΘΑ πλάκα. Έκπληξη. Πολύ μεγάλη έκπληξη. Ξαναταξίδεψα στη Γερμανία, έζησα εκεί, Μόναχο και Βερολίνο, εργάστηκα και βέβαια έκανα πολλές έρευνες. Μία από αυτές ήταν το γέλιο. Παρατηρούσα. Οι άνθρωποι δεν γελούσαν. Πουθενά. Μέσα στο μετρό υπήρχαν κάποιοι που γελούσαν αλλά ήταν παρέες ξένων μεταναστών. Οι Γερμανοί και οι Γερμανίδες, αλλά και αρκετοί μετανάστες,  μόνοι τους, αγέλαστοι, θλιμμένοι, βλοσυροί θα έλεγα. Αργότερα έμαθα ότι και στη Δανία δεν γελούν και στην Σουηδία και σε άλλες αναπτυγμένες κοινωνίες. Συνειδητοποίησα ότι οι άνθρωποι, μισθωτοί και μη, ήταν απομονωμένοι, ήταν φοβισμένοι και ήταν, κατά συνέπεια, και αποπροσανατολισμένοι,  δηλαδή, δεν ήξεραν τι τους συνέβαινε. Και αναρωτήθηκα: είναι άνθρωποι αυτοί οι άνθρωποι; Ο φοβισμένος, απομονωμένος και αποπροσανατολισμένος άνθρωπος είναι άνθρωπος; Ο άνθρωπος που δεν γελά είναι άνθρωπος;

Continue reading →

Σπίτι σε χωριό έχει στην αυλή δυο κερασιές, σε πλήρη ανάπτυξη. Πολλά κεράσια! Πόσα να φας; Θα κάνεις και καμιά τάρτα. Τα άλλα θα τα κάνεις γλυκό, λικέρ, μαρμελάδα, συμπυκνωμένο χυμό. Αυτή είναι η οικιακή, ατομική αποθήκευση. Δεν είναι όμως μόνο τα κεράσια, υπάρχουν κι άλλα φρούτα. Πόσες μαρμελάδες να κάνεις, πόσα γλυκά, πόσα λικέρ, πόσους χυμούς; Τι να τα κάνεις όλα αυτά;

Υπάρχει όμως και η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ – αποθηκεύεις τα κεράσια με άλλον τρόπο, με έναν εξαίσιο τρόπο. Θα φας κεράσια, θα κάνεις κάνα γλυκό, κάνα λικέρ και τα άλλα θα τα δώσεις στη γειτονιά. Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο τα αποθηκεύεις αλλά παίρνεις κάτι άλλο: γιατί σύμφωνα με την αρχή της αμοιβαιότητας, ένας γείτονας θα σου φέρει αυγά, ο άλλος ένα κομμάτι πίτα, ο άλλος ένα καρπούζι, ο παράλλος ένα κομμάτι κρέας όταν σφάξει το γουρούνι. Με το δώρο τα κεράσια όχι μόνο αποθηκεύονται αλλά και μετουσιώνονται!

[1]
Γιατί λέμε το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον και όχι ο παρελθών (χρόνος), ο παρών, ο μέλλων; Γιατί ουσιαστικοποιημένη μετοχή άψυχου (ουδέτερου!) και όχι αρσενικού γένους, ενικού αριθμού, ονομαστική; Γιατί άψυχο και όχι έμψυχο, και μάλιστα αρσενικού γένους;

Ο παρελθών χρόνος είναι βιωματικός χρόνος, το παρελθόν είναι ιστορικός χρόνος. Η κυριαρχία του ιστορικού χρόνου και ο εξοβελισμός του βιωματικού χρόνου είναι το αποτέλεσμα της σκέψης και της πράξης του Κυρίου, όχι του υποτελούς, φέρνει τη σφραγίδα της νίκης του Κυρίου. Τον εξαντικειμενικευμένο, πραγμοποιημένο χρόνο (ιστορικός) μπορείς να τον ελέγξεις, να τον αλλάξεις, να τον αποικίσεις, όχι όμως τον βιωματικό. (Δεν μπορείς λόγου χάριν να ελέγξεις, να αλλάξεις το όνειρο!). Ο Κύριος θέλει να έχει μεγάλο παρελθόν, θέλει να το γνωρίζει και να το διαμορφώνει όπως αυτός θέλει (η Ιστοριογραφία είναι δικό του έργο), έχει παρόν (ως νικητής), έχει μέλλον, αφού μπορεί και το ελέγχει κατά μεγάλο μέρος (επινόηση πραγματικότητας, be wise before the event, πειθαρχία, τάξη κ.α.) Ο υποτελής έχει μόνο παρόν – ούτε παρελθόν ούτε μέλλον. Τι παρελθόν, τι μέλλον να έχει ένας δούλος, ένας δουλοπάροικος; Ένας εργάτης, υπάλληλος πόσο μακριά μπορεί να δει στο παρελθόν, πόσο μακριά στο μέλλον, μπορεί να δει κάτι πέραν του υπάρχοντος;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝΗΣΥΧΩ.

ΤΕΣΣΕΡΙΣ μήνες (και είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει και πέμπτος, ο Νοέμβρης) έχει να βρέξει εδώ στην Καστανούσσα, βροχότοπος, στους πρόποδες του Μπέλες, μεταξύ Μπέλες και Κρουσίων, μεταξύ Δοϊράνης και Κερκίνης. Δεν θυμούνται οι γηραιότεροι να έχει υπάρξει παρόμοια ανομβρία και ξηρασία. Στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας, τον μεγαλύτερο μετά τη Θεσσαλία σιτοβολώνα, οι παραγωγοί δεν έχουν οργώσει ακόμα. Δεν τολμώ να φανταστώ ότι, εάν πιάσουν κατακλυσμιαίες βροχές και χιόνια και ξεροβόρια, δεν θα σπείρουν σιτάρι. Μπορείτε να φανταστείτε τι θα γίνει μια χρόνια χωρίς δημητριακά; Πόσο θα ακριβήνουν το ψωμί, τα ζυμαρικά και το κρέας; (Τα ζώα τρώνε κυρίως δημητριακά, μην το ξεχνάμε.)

Η κατάσταση αυτή είναι ίδια σε όλη την εύκρατη ζώνη της Γης, εκεί όπου παράγεται το μεγαλύτερο μέρος της τροφής. Στην Καλιφόρνια, οι αμπελουργοί και οι παραγωγοί νωπών λαχανικών και φρούτων,  δεν ανησυχούν απλώς, έχουν τρομοκρατηθεί. Στις κεντρικές πολιτείες των ΗΠΑ τους έχει πιάσει πανικός. Φοβούνται μήπως, μέσα στα επόμενα είκοσι προσεχή χρόνια (θα ζούμε, σε γενικές γραμμές), εάν συνεχιστεί η ανομβρία, θα συμβεί το χειρότερο που μπορεί να συμβεί: δραματική μείωση της παγκόσμιας παραγωγής τροφής.  Continue reading →