φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Το κομβικό ζήτημα της πολιτικής είναι αυτό της  λήψης των αποφάσεων: τι αποφασίζεται, από ποιον (ποιους), πως; Οι απαντήσεις που έχουν δοθεί σε αυτά τα ερωτήματα είναι δύο. Σύμφωνα με την απάντηση της Κυριαρχίας, της κοινωνικής σχέσης μεταξύ του προστάζοντος και του υπακούοντος/εκτελούντος, αυτός που αποφασίζει είναι ο Κύριος. Η απόφαση, η βουλή, η επιθυμία  του Κυρίου άλλοτε είναι διαταγή κι άλλοτε είναι πρόταση προς ένα σώμα συμβούλων, ισχυρών ανδρών, για να επικυρωθεί ή να απορριφθεί. Το εάν θα είναι διαταγή  ή πρόταση προσδιορίζεται από την κατανομή ισχύος μεταξύ του Κυρίου και των συμβούλων, αρίστων. Εάν ο Κύριος είναι παντοκράτωρ, αυτοκράτωρ, τότε η απόφασή του είναι διαταγή, είναι νόμος (‘Το Κράτος είμαι εγώ’) – εάν όμως είναι απλά προσωποποίηση της ισχύος των συμ-βούλων, των ευγενών, τότε ή η απόφαση θα ληφθεί από κοινού (συμβούλιο, κοινοβούλιο), ή ο Κύριος θα ανακοινώσει την απόφασή του για να εγκριθεί ή να απορριφθεί. Μετά τη λήψη της απόφασης, ο Κύριος και οι σύμβουλοι άλλοτε ανακοινώνουν την απόφαση στους υπηκόους κι άλλοτε όχι. Πολύ σπάνια, ζητείται από τους υπηκόους, ή τους εκπροσώπους τους,  να εκφράσουν την γνώμη τους, δηλαδή να συμφωνήσουν. Η διαφωνία απαγορεύεται δια πυρός και ροπάλου.

Σήμερα, έχοντας κατά νου τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων από τον Κύριο και τους συμβούλους Του όπως εφαρμόζεται από την εποχή της Ιλιάδας μέχρι σήμερα,  θα εξετάσουμε αφενός μια στιγμή αυτής της διαδικασίας, αυτήν της ανακοίνωσης/έγκρισης της απόφασης του Κυρίου στους υποτελείς όπως την διαβάζουμε στις συνελεύσεις της Ιλιάδας και της Οδύσσειας και θα την συγκρίνουμε με την ανακοίνωση/έγκριση της απόφασης (νομοσχέδιο) του Υπουργείου Οικονομικών την Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012. Και θα αναρωτηθούμε: οι βουλευτές, οι εκπρόσωποι των υποτελών, των κυριαρχούμενων αποφάσισαν ή κλήθηκαν να εγκρίνουν/απορρίψουν την απόφαση; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της απόφασης και της έγκρισης/απόρριψης;

Δεν θα παραβλέψουμε επιπλέον να αναρωτηθούμε: ποιος ήταν ο ρόλος του πλήθους των υπηκόων έξω από τη Βουλή;  Εκεί έπρεπε να ήταν ή κάπου αλλού; Που; Τι θα έκανε εκεί που θα ήταν; Εάν δεν ήταν εκεί που θα έπρεπε να ήταν, ποιος φέρει την ευθύνη;

τι έπρεπε να κάνει η Αριστερά και γιατί δεν το έκανε;

απόφαση (δημοψήφισμα) ή ειρηνική διαμαρτυρία;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον Βαγγέλη

Η μελέτη του τροχαίου ατυχήματος (τρακάρισμα, πέσιμο σε κολόνα, κλπ) μας βοήθησε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι το αυτοκίνητο είναι βλήμα – απλό, όταν τρακάρουμε, έξυπνο, όταν φτάνουμε σώοι και αβλαβείς στον προορισμό μας. Το ατύχημα μας υποδεικνύει την ουσία των πραγμάτων, της τεχνολογίας στην περίπτωση του αυτοκινήτου. Ατυχήματα όμως συμβαίνουν κι αλλού: στο τόπο της εργασίας, στο σπίτι, στη λογοτεχνία. Σήμερα θα ασχοληθούμε με ένα ατύχημα της Ιλιάδας και η μελέτη αυτή θα μας βοηθήσει να δώσουμε κάποιες ικανοποιητικές απαντήσεις όχι μόνο στις παραδοξότητες που εμφανίζονται στο υπό εξέταση ιλιαδικό επεισόδιο αλλά και σε κάποια προβλήματα που αφορούν την ίδια την Ιλιάδα.

Η Ιλιάδα, φίλες και φίλοι, κάπου-κάπου ρετάρει, κάνει διακοπές. Οι διακοπές αυτές παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Κάποιοι πασχίζουν να τις κουκουλώσουν, να τις θεραπεύσουν, να τις αγνοήσουν, να τις υποβιβάσουν, με αυτό τον τρόπο όμως πετάνε στα σκουπίδια πολύτιμο υλικό μόνο και μόνο για να αρνηθούν να αναθεωρήσουν την άποψή τους, που δεν είναι άλλη από αυτήν της ενιαίας σύνθεσης της Ιλιάδας.

Η μονομαχία Γλαύκου – Διομήδη είναι μία από τις 19 μονομαχίες που διαβάζουμε στην Ιλιάδα πριν (και κατά) την διεξαγωγή των οποίων οι αντίπαλοι πριν ανταλλάξουν βολές, ανταλλάσουν πολεμικές προκλήσεις και απειλές. Η υπό εξέταση μονομαχία είναι σαν τη μύγα μέσα στο γάλα, τόσο ασυνήθιστη είναι. Και είναι τόσο ασυνήθιστη που μέχρι σήμερα, από τους αλεξανδρινούς  μέχρι τους σημερινούς ομηριστές, δεν μπορούμε να πούμε ότι διαθέτουμε μια γενικά αποδεκτή ερμηνεία του επεισοδίου.Τόσο προβληματικό είναι – είναι ατύχημα.

Πριν εκθέσω τις παραδοξότητες της μονομαχίας, θα πατήσω τον κάλο των υποστηρικτών της ενιαίας σύνθεσης  και θα υποστηρίξω ότι το επεισόδιο αυτό είναι μια παρεμβολή μέσα σε παρεμβολή. Ακούω τα ουρλιαχτά και τις άναρθρες κραυγές των οπαδών, περί οπαδών πρόκειται, της ενιαίας σύνθεσης. Δεν περιμένω να κοπάσουν – δεν πρόκειται. Εάν η άποψη ότι η Ζ είναι από τα τελευταία τμήματα που ενσωματώθηκαν στην Ιλιάδα βασίζεται στην εξέταση του κειμένου, η άποψη ότι η  μονομαχία είναι εμβόλιμη δεν βασίζεται σε δική μας εκτίμηση αλλά είναι μια βεβαιότητα. Θα κάνω μια σύντομη παρέκβαση για να εξετάσουμε αυτή τη βεβαιότητα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα. Φίλιππε, καλημέρα.

Σήμερα θα ασχοληθούμε με μια μεταφορά που διαβάζουμε στον πρώτο τόμο του ‘Κεφαλαίου’ του Κ. Μαρξ (Μερος Δεύτερο. Κεφάλαιο Τέταρτο). Η μεταφορά αυτή είναι πολύ σημαντική διότι είναι ένας περιεκτικός ορισμός του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και αρπαγής του κοινωνικού πλούτου, στον οποίο το χρήμα (Χ) γίνεται περισσότερο χρήμα (Χ’): Χ-Χ’. Πως όμως το Χ γίνεται Χ’; Σήμερα, εδώ στην Ελλάδα, λέμε πως το χρήμα πάει στο χρήμα. Πρόκειται περί μεταφοράς. Στην Αγγλία, υπήρχε μια άλλη μεταφορά, επινόηση των πρωτεργατών του εμπορικού κεφαλαίου, την οποία αναφέρει (στα αγγλικά)  ο Κ. Μαρξ: money  which begets money, χρήμα που γεννάει χρήμα. Μεταχειρίζεται και μια παραπλήσια μεταφορά, δεν γνωρίζω όμως εάν ήταν  κοινής χρήσης  ή την επινόησε ο ίδιος: geldheckendes Geld, το χρήμα που τίκτει χρήμα, και πιο συγκεκριμένα, το χρήμα που κλωσσάει χρήμα.

Όμως, φίλες και φίλοι, το χρήμα δεν πάει στο χρήμα, το χρήμα ούτε γεννάει ούτε κλωσσάει χρήμα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Κάθε εμπόρευμα έχει μια ημερομηνία γέννησης – πολλά έχουν και ημερομηνία θανάτου. Το εμπόρευμα-κινητό τηλέφωνο γεννήθηκε το 1995, ας πούμε. Ο ηλεκτρικός λαμπτήρας το 1932. Η διαπίστωση αυτή μας παρακινεί να θέσουμε το εξής ερώτημα: ποιο είναι το πρώτο καπιταλιστικό εμπόρευμα; Δεν θα δυσκολευτούμε να απαντήσουμε: η εργασιακή δύναμη. Κάποιος την πουλάει, κάποιος την αγοράζει . Αυτός που την αγοράζει, την χρησιμοποιεί για να παραγάγει άλλα εμπορεύματα, ας πούμε  κάρβουνο, νήμα, ύφασμα, κανόνια, ρολόγια. Χωρίς αυτό το πρώτο, λογικά και χρονικά, εμπόρευμα δεν μπορεί να υπάρξει ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, οι καπιταλιστικοί κοινωνικοί σχηματισμοί.

Είμαστε βέβαιοι ότι το εμπόρευμα (άρα και το χρήμα) υπήρχαν πολύ πριν τον καπιταλισμό. Το ερώτημα λοιπόν που θέσαμε παραπάνω παίρνει την εξής μορφή: ποιο ήταν το πρώτο εμπόρευμα του δυτικού πολιτισμού; Και σε αυτήν την ερώτηση δεν θα δυσκολευτούμε να απαντήσουμε: ο δούλος. Όχι η εργασιακή δύναμη ενός ανθρώπου, αλλά όλη του η ύπαρξη. Ενώ ο εργάτης πουλάει ο ίδιος την ικανότητα να εργαστεί, από ανάγκη βέβαια, η χρεία τον αναγκάζει να το κάνει (χρέος σημαίνει χρεία), μια ανάγκη που δεν προέκυψε από τον ουρανό αλλά ήταν το αποτέλεσμα της συνειδητής δράσης  εμπόρων που επεδίωξαν να αναλάβουν την οργάνωση της παραγωγής με δικούς τους όρους, με κριτήριο δηλαδή την αύξηση της ισχύος τους, ο δούλος δεν πουλάει ο ίδιος το σώμα του – αν και υπήρξε και αυτή η πρακτική και θα  δούμε για ποιους λόγους. Για να γίνει ο δούλος εμπόρευμα πρέπει πρώτα να απαχθεί, να αιχμαλωτιστεί.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Σήμερα θα καταπιαστούμε με ένα παράδοξο. Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μια απάντηση στο ερώτημα τι είναι ένα λαχείο, ένα δελτίο ΠΡΟΠΟ, ένα δελτίο ‘Πάμε Στοίχημα’ ή Τζόκερ. Δίνω πέντε ευρά και αγοράζω ένα λαχείο. Πολύ ωραία. Όλα δείχνουν ότι το λαχείο είναι ένα εμπόρευμα, όπως π.χ. ένα μπουκάλι γάλα. Δίνω ένα ευρό, το αγοράζω και το χρησιμοποιώ. Εμπόρευμα είναι κάτι που ανταλλάσσεται με χρήμα για να χρησιμοποιηθεί. Όταν ένα προϊόν μπορεί να ανταλλαχθεί με χρήμα, λέμε ότι έχει ανταλλακτική αξία. Έχει όμως και μια αξία χρήσης: θα το πιούμε ή θα το βάλλουμε σε γλυκά, θα το κάνουμε γιαούρτι, κλπ. Το γάλα ως εμπόρευμα στο ράφι του σούπερ μάρκερ έχει και ανταλλακτική αξία και αξία χρήσης. Συμπληρώνω ένα δελτίο Τζόκερ και δίνω πέντε ευρά, το αγοράζω.  Ποια είναι η αξία χρήσης του;

Η αξία χρήσης ενός εμπορεύματος δεν είναι πάντα υλική. Το βιβλίο είναι ένα εμπόρευμα και έχει αξία χρήσης αλλά δεν είναι υλική, είναι πνευματική, διανοητική.  Οι γνώσεις και η εμπειρία ενός ψυχαναλυτή είναι εμπόρευμα, έχουν αξία χρήσης. Η αξία χρήσης του Τζόκερ ποια είναι; Είναι υλική, πνευματική, συναισθηματική, ψυχική;

Ποια ανάγκη ικανοποιώ με την αγορά ενός λαχείου; Την ανάγκη να  είμαι πλούσιος και να μην εργάζομαι; Την ανάγκη να έχω περισσότερα χρήματα γιατί δεν μου φτάνει ο μισθός μου; Είναι ανάγκη ή επιθυμία και ελπίδα; Ό,τι και να είναι, συμβαίνει το εξής παράδοξο: ενώ με το γάλα, το βιβλίο και τις γνώσεις του ψυχαναλυτή  η ανάγκη μου ικανοποιείται, με το λαχείο δεν ικανοποιείται. Άρα, δεν είναι εμπόρευμα! Είναι εμπόρευμα μόνο εάν κερδίσω; ΟΧΙ! Ούτε τότε είναι εμπόρευμα. Τότε τι είναι;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Αντικείμενο του σημερινού σημειώματος θα είναι η σχέση της Κυριαρχίας, της αρπαγής και καταστροφής του κοινωνικού πλούτου, με την απαγωγή. Θα δείξω ότι δεν μπορεί να υπάρξει Κυριαρχία χωρίς την συστηματική και οργανωμένη απαγωγή των υποτελών Παραγωγών, ότι ο Κύριος είναι απαγωγέας. Δεν έχουμε μελετήσει, ούτε κάν θίξει, αυτή την πρακτική: ποια είναι η ιστορία της, για ποιο λόγο γίνεται, με ποιες μορφές εμφανίζεται και, τελικά, με ποιους τρόπους μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;

Εάν, φίλες και φίλοι, είμαστε θύματα καθημερινής απαγωγής, μικρής ή μεγάλης χρονικής διάρκειας, τότε θα πρέπει να είμαστε και αιχμάλωτοι για τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα. Είμαστε αιχμάλωτοι; Μπορούμε να μιλάμε για κοινωνική αιχμαλωσία; Ποιος μας αιχμαλώτισε, που μας έχει περιορίσει, μπορούμε να ανακτήσουμε την ελευθερία μας;

Γνωρίζετε ότι κατά τα τέλη του 19ου αιώνα οι ζωολογικοί κήποι του Παρισιού και του Βερολίνου διέθεταν και ανθρώπους; Ναι, καλά διαβάσατε. Στο Παρίσι επεδείκνυαν μια ολόκληρη κοινότητα τροφοσυλλεκτών που την είχαν μεταφέρει από την Ινδονησία – οι δύστυχοι πέθαναν όλοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, δεν μπόρεσαν να συνηθίσουν το κρύο και την υγρασία! Οι άνθρωποι αυτοί είχαν απαχθεί και είχαν εγκλειστεί μέσα στον ζωολογικό κήπο ως αιχμάλωτοι. Το γεγονός αυτό μας προτρέπει να επανεξετάσουμε το ζήτημα των ζωολογικών κήπων. Τι είναι ένας ζωολογικός κήπος; Είναι μια μορφή επίδειξης της απαγωγής και αιχμαλωσίας κάποιων άγριων ζώων, με λίγα λόγια, της άγριας φύσης. Είναι μια μορφή επίδειξης της ισχύος του Κυρίου, της επιθυμίας καθυπόταξης της φύσης. Το άγριο είναι ελεύθερο και το ελεύθερο είναι ένας κίνδυνος, ένα βδέλυγμα, ένα μίασμα το οποίο πρέπει να εξαλειφθεί: να υποταχθεί, κι αν δεν υποταχθεί, θα εξοντωθεί. Βλέπετε τριγύρω σας πως κάθε μέρα η άγρια φύση περιορίζεται, ζώα και φυτά εξαφανίζονται, κι αυτό δεν είναι συνέπεια μόνο της επέκτασης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Η άγρια φύση, η άγρια ελευθερία,  ενοχλούσε και τον φεουδάρχη Κύριο, και τον δουλοκτήτη και τον ποιμένα. Στις ρωμαϊκές αρένες σφάζονταν καθημερινά σχεδόν χιλιάδες άγρια ζώα – ένας θεσμός πολύ κοντινός στους ζωολογικούς κήπους, μιας και προέρχεται από τη φύλαξη και την επίδειξη των άγριων ζώων. Οι δε ταυρομαχίες είναι κατάλοιπο της ρωμαϊκής αρένας.Οι παρελάσεις μπροστά στον Κύριο είναι επίσης μια μορφή επίδειξης της απαγωγής και της κοινωνικής αιχμαλωσίας των νέων (στρατός) και των παιδιών-εφήβων (μαθητές), άρα και της ισχύος του Κυρίου. Υπάρχει λοιπόν μια σαφάσταση σχέση ανάμεσα στην απαγωγή και την κοινωνική αιχμαλωσία από τη μια και την ισχύ του Κυρίου από την άλλη.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Στη σημερινή διάλεξη θα μελετήσουμε τις αρχαιότερες μαρτυρίες της λέξης αγορά. Τις διαβάζουμε στα κρατικά αρχεία της μυκηναϊκής Πύλου, τα οποία έχουμε αρχίσει να μελετάμε σε δύο κύκλους διαλέξεων, τα κρατικά αρχεία της μυκηναϊκής Πύλου και το πρώτο δυτικό κράτος. Τα κείμενα στα οποία διαβάζουμε τη λέξη αγορά ανήκουν στη συλλογή Cn. Η συλλογή αυτή, όπως και οι Cc και Cr, είναι ποικίλου περιεχομένου καταγραφές ζώων εκτροφής. Η Cn 3, για παράδειγμα ορίζει τα πρόσωπα που οφείλουν να στείλουν (ως φόρο σε είδος) από μια αγελάδα σε κάποιο σημαίνον πρόσωπο, ενώ η Cn 608 τους οικισμούς και τον αριθμό (δύο) των γουρουνιών  που οφείλουν  να παχύνουν, για τα ανάκτορα προφανώς. Το έγγραφο απευθύνεται στους επικεφαλής αυτών των οικισμών αλλά δεν είναι σαφές ποιος θα παχύνει αυτά τα ζώα: οι τοπικοί αξιωματούχοι ή οι κάτοικοι; Η λέξη αγορά ανήκει σε μια μεγάλη ομάδα αρχείων που εμφανίζουν την ίδια δομή, αν και πολλές φορές κάποια στοιχεία αποσιωπώνται. Ας δούμε πρώτα την πλήρη δομή της καταγραφής. Στην αρχή, δηλώνεται  ένας τόπος. Είναι μια βασική πληροφορία και δεν αποσιωπάται ποτέ. Η δεύτερη πληροφορία είναι ένα ανδρικό όνομα σε δοτική, του οποίου πολύ συχνά προηγείται η πρόθεση παρό (pa-ro), ή σε ονομαστική. Η τρίτη πληροφορία είναι μια έκφραση που αποτελείται από ένα ανδρικό όνομα σε γενική πτώση  το οποίο, σε πέντε περιπτώσεις  ακολουθείται από την λέξη αγορά (a-ko-ra) σε ονομαστική. Αυτό σημαίνει ότι, όπως και με την πρόθεση παρό, η λέξη αγορά αποσιωπείται ως ευκόλως εννοούμενη. Ακολουθεί ένα λογόγραμμα (ιδεόγραμμα) κριού, τράγου, κατσίκας ή προβατίνας κι ένας αριθμός που αναφέρεται στο λογόγραμμα. Παραθέτω τις πέντε καταγραφές στις οποίες απαντά η υπό εξέταση λέξη. Η μία απαντά στην μοναδική καταγραφή της πινακίδας Cn 453:

ka-pe-se-wa-o , wo-wo , pa-ro[      ]ne . a-ko-so-ta-o , a-ko-ra ΚΑΤΣΙΚΑ 46

Continue reading →

φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Το γνωστικό αντικείμενο του προκείμενου κύκλου διαλέξεων θα είναι η καταγωγή της αγοράς, του εμπορεύματος  και του χρήματος στην αρχαϊκή Ελλάδα (700-500 π.Χ.). Είναι ένα θέμα το οποίο δεν έχει ερευνηθεί, όχι δεόντως, δεν έχει ερευνηθεί καθόλου! Αξίζει να αναρωτηθούμε σχετικά με τους λόγους αυτής της έλλειψης ενδιαφέροντος. Θα έχετε παρατηρήσει ότι κάθε φορά που εντοπίζουμε ότι ένα ζήτημα δεν έχει ερευνηθεί, διατυπώνουμε αμέσως το ερώτημα: γιατί δεν το παρατηρήσαμε αυτό; Γιατί δεν στρέψαμε το βλέμμα μας εκεί; Γιατί αδιαφορήσαμε και δεν το μελετήσαμε; Γιατί ο μαρξισμός αδιαφόρησε για τον ποιμενικό τρόπο παραγωγής; Γιατί δεν εντόπισε και δεν μελέτησε τις ομοιότητες μεταξύ του κεφαλαίου, του καπιταλιστή και του ήρωα-ποιμένα; Γνωρίζετε κάποιον μαρξιστή που να έχει γράψει  κάποιο βιβλίο για το αυτοκίνητο ή για το ποδόσφαιρο; Εγώ δεν γνωρίζω και πολύ θα ήθελα να μάθω ποιος είναι αυτός. Γνωρίζετε κάποια πραγματεία για την ανθρωπογένεση, για την προέλευση του γέλιου, για την επίγνωση του θανάτου; Γνωρίζετε ποιος μαρξιστής έχει ασχοληθεί με τον κομμουνισμό του παρελθόντος ή με αυτόν του παρόντος; Κομμουνισμός του παρόντος; Τι φρούτο είναι κι αυτό, θα μας ρωτήσουν μειδιώντας.

Continue reading →