μεσήλικας γυναίκα υπουργός, μητέρα, κάθεται στη στάση λεωφορείου και τρώει το κολατσιό της μέσα από πλαστικό τάπερ!

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΙΔΑ στο fb τη φωτογραφία και διάβασα το κείμενο που τη σχολίαζε –  δεν τα θυμάμαι καλά, μου διαφεύγουν λεπτομέρειες αλλά τα πράγματα είναι σε γενικές γραμμές όπως τα περιγράφει ο τίτλος του κειμένου. Η υπουργός είναι μάλλον Σουηδέζα, δεν έχει όμως και πολύ μεγάλη σημασία. Ο θαυμασμός ξεχείλιζε από το κείμενο και χυνόταν παντού. Και δεν είναι θαυμασμός λίγων, είναι πολλών. Και βέβαια η συγκριση με την συμπεριφορά των υπουργών της Ελλάδας ή του μεσογειακού νότου είναι αναπόφευκτη: αυτός είναι πολιτικός πολιτισμός, αυτή είναι συμπεριφορά υπουργού. Παρόμοια περιστατικά σκάνε μύτη συχνά πυκνά: υπουργοί που πάνε με το ποδήλατό τους στο υπουργείο, με το λεωφορείο, με τα  πόδια. Κάποιοι δικοί μας και δικές μας, όχι μόνο αριστεροί και αριστερές,  εδώ πέρα τους μιμούνται. Πρωθυπουργός (Α. Τσίπρας) δεν φοράει γραβάτα, υπουργός αγγλοτραφής (Ε. Τσιριμώκος)  δεν αποχωρίζεται το μπλουτζίν του και το σακκίδιό του, βουλευτές με αλογοουρά (Κουράκης), και ο μέγας Βαρουφάκης με το μοτοσικλέτα του και το σακκίδιό του. Ο οποίος δεν ξέρει τι έχει, ξέρει όμως ότι έχει σύζυγο κόρη βιομηχάνου και εννιά (9) πολυτελή αυτοκίνητα. Σε όσους και όσες θαυμάζουν και εκτιμούν αυτή την απλή, λαϊκή συμπεριφορά θα ήθελα να τους ρωτήσω κάτι, μάλλον πολλά, και να εκφράσω και κάποιες επιφυλάξεις και ενστάσεις που δεν έχουν σκεφτεί. Αυτή η συμπεριφορά είναι μια αβίαστη συμπεριφορά ή είναι αποτέλεσμα παρακολούθησης πολλών σεμιναρίων και  μαθημάτων πανεπιστημιακού επιπέδου  (ιστορίας, πολιτικής, κοινωνικής και ιστορικής ψυχολογίας, κοινωνιολογίας των επαναστάσεων και των εξεγέρσεων); 

Continue reading

οι ήρωες ποιμένες πολεμιστές και το κρασί

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΗΠΩΣ γνωρίζουμε σε ποιο μέρος, τον 5ο π. Χ. τουλάχιστον αιώνα, παράγονταν το περισσότερο και  ένα από το καλύτερης ποιότητας κρασί ; Το γνωρίζουμε: η Χίος. Μήπως γνωρίζουμε σε ποιο μέρος υπήρχε ο μεγαλύτερος αριθμός δούλων; Το γνωρίζουμε, μας το λέει ο Θουκυδίδης: η Χίος. Είναι δυνατόν να μην υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ της εκτεταμένης αμπελουργίας στη Χίο και του μεγάλου αριθμού των δούλων που προφανέστατα εργάζονταν στους αμπελώνες; Η Χίος δεν αναφέρεται στην Ιλιάδα. Η Οδύσσεια όμως περιγράφει (γ 170) τη Χίο ως παιπαλόεσσα,  δηλαδή λοφώδης, τραχεία, κακοτράχηλη, χωρίς κάμπο. Ο μεταγενέστερος (του έκτου π. Χ. αιώνα) ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα (στ. 38) την χαρακτηρίζει ως το πιο πλούσιο νησί από όλα όσα βρίσκονται στη θάλασσα (και Χίος, η νήσων λιπαρωτάτη ειν αλί κείται). Πώς είναι δυνατόν ένα κακοτράχηλο, λοφώδες, χωρίς κάμπο νησί να είναι το πιο πλούσιο από όλα τα νησιά; Μία απάντηση υπάρχει: ήταν πλούσιο λόγω της εκτεταμένης καλλιέργειας του αμπελιού και της παραγωγής ποιοτικού κρασιού μέσω της εργασίας των δούλων.

Continue reading

πρέπει να υπάρχουν τρία εμπορεύματα τουλάχιστον για να υπάρχει χρήμα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΠΙΜΕΝΩ στο ζήτημα της επινόησης του χρήματος στην πρώιμη αρχαϊκή Ελλάδα γιατί πολλοί αναγνώστες και  πολλές αναγνώστριες ενδιαφέρονται γι΄ αυτό –  δεν ξέρω γιατί, μάλλον θα είναι φοιτητές ή μεγαλύτερης ηλικίας που ενδιαφέρονται για την αρχαία ελληνική ιστορία. Η επινόηση του χρήματος είναι κομβικής σημασίας για την κατανόηση της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας. Το ενδιαφέρον για την επινόηση του χρήματος έχει αναζωπυρωθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες και έχει τεθεί σε νέες βάσεις. Εδώ και χρόνια ετοιμάζω μια μελέτη πάνω σε αυτό το ζήτημα, αποσπάσματα της οποίας εκθέτω κατά καιρούς στη Σχολή. Είναι πολλά τα ζητήματα που άπτονται αυτό της επινόησης του χρήματος και κάθε νέο μονοπάτι σε οδηγεί σε κάποιο άλλο κι όλα μαζί συμβάλλουν στο να σχηματισθεί μια αρκετά ευκρινής εικόνα. Εν τω μεταξύ, περιμένω πώς και πώς να εκδοθεί το βιβλίο του Richard Seaford, Χρήμα και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα (από τις εκδ. ΜΙΕΤ), προσδοκώντας ότι ο συγγραφέας θα αναφέρεται στις πρώτες μέρες του εμπορεύματος και του χρήματος. Ακόμα όμως κι αν δεν το κάνει αυτό, το βιβλίο θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί ο Ρίτσαρντ Σίφορντ έχει γράψει μια πολύ αξιόλογη μελέτη (Ανταπόδοση και τελετουργία . Ο Όμηρος και η τραγωδία στην αναπτυσσόμενη πόλη-Κράτος) για την μετάβαση από τον οίκον στην πόλιν (και από την κτηνοτροφία στην γεωργία, συνεχίζω εγώ), για την εποχή που  επινοήθηκε το χρήμα. (Και το βιβλίο του Διόνυσος είναι πολύ ενδιαφέρον, μιας και αυτός ο θεός σχετίζεται με την επινόηση του χρήματος, με ένα τρόπο που δεν πέρασε καν από τη σκέψη του ).

Continue reading

οι σιδερένιες σούβλες ψησίματος του κρέατος (οβελοί) ως χρήμα στην αρχαϊκή Ελλάδα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΙΔΑΜΕ σε προηγούμενο κείμενο (γιατί το βόδι-χρήμα αντικαταστάθηκε από το μέταλλο-χρήμα) ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια μας παρέχουν πληροφορίες για την χρήση του βοδιού όχι ως μέσον ανταλλαγής αλλά μόνο ως μονάδα υπολογισμού δούλων και πολύτιμων αντικειμένων, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν τα μεγάλα χάλκινα καζάνια, χωρίς πόδια (λέβητες) ή με τρία πόδια (τρίποδες [λέβητες]). Αυτά τα μεγάλα χάλκινα καζάνια τα χρησιμοποιούσαν για να βράσουν το κρέας (σε θυσίες, γιορτές, γεύματα). Το κρέας όμως συνήθως το έψηναν στα κάρβουνα, αφού το έκοβαν κομμάτια και το περνούσαν σε σιδερένιες σούβλες. Αυτές οι σιδερένιες σούβλες ονομάζονταν οβελοί. Από αυτή τη λέξη προέρχεται η μικρότερη νομισματική μονάδα, ο οβολός, το ένα έκτο της δραχμής. Δραχμή (δράττομαι) σημαίνει ότι χωράει στην παλάμη μου αλλά στην παλάμη τους δεν χωρούσαν έξι οβολοί αλλά πολύ περισσότεροι. Γιατί τότε έξι οβολοί ισοδυναμούν με μία δραχμή; 

Continue reading

ομάδα φίλων φεύγει από την πόλη και ζει σε οικοκοινότητα σε βουνό

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΣ υποθέσουμε ότι μια παρέα φίλων που ζει στη πόλη αποφασίζει να φύγει και να ζήσει σε μια οικοκοινότητα. Ας υποθέσουμε επίσης ότι η ομάδα αυτή αποτελείται από τρεις τετραμελείς οικογένειες, δύο τριμελείς, τρία ζευγάρια, τρεις μοναχικούς και δύο μοναχικές –  σύνολο 21 ενήλικες και 9 παιδιά, σύνολο 30. Είναι ένας πολύ καλός αριθμός. Το ερώτημα που μας απασχολεί είναι: τι πρέπει να κάνει αυτή η ομάδα για να αποφύγει την αποτυχία; Θέτω το ερώτημα γιατί πολλά παρόμοια εγχειρήματα έχουν αποτύχει – Έλληνες, και όχι μόνο, οι συνήθεις δράστες.

Continue reading

η μείζονα, των δευτερευόντων σχέσεων, του συλληφθή, του συλληφθέντα, του βαθύ μετασχηματισμού, εναπομένασα περίοδος: δεν υπάρχει σωστό και λάθος στη γλώσσα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΧΤΕΣ, μα την Παναγία, έμαθα ότι υπάρχει (π)αγκόσμια (η)μέρα της (ε)λληνικής (γ)λώσσας. Σιμιοτέον, τα π, η, ε και γ τα γράφουν με κεφαλαία γράμματα, για να προσδώσουν μεγαλύτερο κύρος και σε αυτή τη μέρα και στην ελληνική γλώσσα. Δεν ξέρω τι γίνεται αυτή τη μέρα. Να στείλω  λουλούδια; Σε ποιον, σε ποιαν; Παγκόσμια ημέρα της τούρκικης γλώσσας υπάρχει; Μάλλον όχι. Κάποιας άλλης γλώσσας; Δεν νομίζω να υπάρχει! Γιατί μόνο η ελληνική γλώσσα να διαθέτει τη μέρα της; Μα η ελληνική γλώσσα είναι μοναδική! Ναι, ναι, είναι μοναδική –  έχει τον κώλο πίσω!

Continue reading

γιατί το βόδι-χρήμα αντικαταστάθηκε απο το μέταλλο-χρήμα;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ λίγες μέρες μελετήσαμε τις μαρτυρίες της Ιλιάδας και της Οδύσσειας τις σχετικές με τον υπολογισμό της αξίας των δούλων (αιχμαλώτων ληστρικών επιδρομών), των μετάλλων και των μεταλλικών αντικειμένων σε βόδια. Ο Λαέρτης για να αγοράσει την δωδεκάχρονη Ευρύκλεια (πολύ διάσημη, αυτό σημαίνει) έδωσε από τον πλούτο του αντικείμενα αξίας είκοσι βοδιών. Ποια ήταν αυτά τα αντικείμενα; Δεν γνωρίζουμε. Αναρωτηθήκαμε γιατί το βόδι χρησιμοποιήθηκε ως χρήμα, ως μονάδα υπολογισμού της αξίας,  και γιατί δεν χρησιμοποιήθηκε ως μέσον ανταλλαγής. Θα απαντήσουμε σήμερα σε αυτά τα ερωτήματα –  όπως και στο ερώτημα του τίτλου, εάν προλάβουμε.

Continue reading

το βόδι ως χρήμα στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΈΝΑ από τα πολλά ανεπίλυτα προβλήματα της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας είναι η εμφάνιση του  χρήματος, του εμπορεύματος και της ανταλλαγής εμπορευμάτων μέσω του χρήματος. Σχετικό με αυτό είναι και  το πρόβλημα της εμφάνισης του κερματόμορφου μεταλλικού χρήματος, του νομίσματος. Αφού γνωρίζουμε ότι η πρώτη μορφή χρήματος ήταν το βόδι, δύο ακόμα ερωτήματα έρχονται στην επιφάνεια. Πρώτον, ποια είναι η λειτουργία του βοδιού ως χρήματος; Είναι μέσον ανταλλαγής ή μονάδα μέτρησης της αξίας των αγαθών; Δεύτερον, πώς από το βόδι φτάσαμε μετά από τρεις αιώνες στο μεταλλικό χρήμα, το νόμισμα;

Continue reading

ο Giorgio Agamben, οι ακαδημαϊκοί και ο κομμουνισμός

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ διαβάσετε το κείμενό μου, ρίξτε, εάν έχετε χρόνο και διάθεση, ένα βλέφαρο στο σύντομο σημείωμα του Giorgio Agamben (Communist Capitalism) που παραθέτω μετά το δικό μου – οι υπογραμμίσεις με κόκκινο χρώμα δικές μου. Με αφορμή αυτό το σημείωμα θα ήθελα να  θίξω κάποια ζητήματα που αφορούν τους ακαδημαϊκούς, όλων των πολιτικών ρευμάτων και αποχρώσεων, και συγκεκριμένα την αδιαφορία τους για πολλά κοινωνικά, πολιτισμικά, πολιτικά και φιλοσοφικά ζητήματα.

Continue reading

ο ήρωας και η θάλασσα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ μας ρωτήσουν πόσοι αρχαίοι Αθηναίοι και Αθηναίες ( την εποχή του Περικλέους, ας πούμε)  ήξεραν κολύμπι και εάν κολυμπούσαν στη θάλασσα το καλοκαίρι, μη  διστάσετε να δώσετε την εξής απάντηση: οι αρχαίοι Έλληνες δεν ήξεραν κολύμπι και δεν κολυμπούσαν το καλοκαίρι στη θάλασσα. Κάποιοι άνδρες γνώριζαν να κολυμπούν, ναυτικοί,  ο Οδυσσέας, για παράδειγμα, αλλά δεν υπήρχε ούτε μία γυναίκα που να ήξερε κολύμπι –  ούτε μία. Μαθαίνουμε,  μας λένε, ότι ο ελληνικός λαός είναι ναυτικός λαός. Δυσκολεύομαι να κατανοήσω και τι είναι ο ελληνικός λαός και τι είναι ένας ναυτικός λαός. Θα ξεπεράσω αυτές τις δυσκολίες και θα παραθέσω αυτή τη νεοελληνικής προέλευσης αντίληψη. Ο ελληνικός λαός εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια ζει κοντά στη θάλασσα, κατασκεύασε πλοία, ταξιδεύει στη θάλασσα, τη γνωρίζει καλά, εξασφάλισε τροφή από τη θάλασσα, εμπορεύτηκε, έχτισε αποικίες σε όλα τα παράλια της Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου.  Η Ιλιάδα όμως και η Οδύσσεια, κείμενα της αρχαϊκής αποχής (750-500 π. Χ.), οι αναπαραστάσεις σε αγγεία αυτής της περιόδου και η αρχαία ελληνική γλώσσα κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνουν την αντίληψη της προαιώνιας και συνεχούς ναυτοσύνης του ελληνικού λαού. Τι μας λένε αυτές οι ιστορικές πηγές;  Μας λένε ότι οι ήρωες απεχθάνονταν τα ψάρια, δεν ήξεραν κολύμπι, κατά συνέπεια φοβόντουσαν μην ναυαγήσουν, η σκέψη ότι μπορεί σε κάποιο ναυάγιο να τους φάνε τα ψάρια τους προκαλούσε φρίκη, το λεξιλόγιο της θάλασσας είναι πολύ φτωχό, τα ονόματα των περισσότερων ψαριών δεν είναι αρχαιοελληνικές λέξεις.

Continue reading