φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΘΑ είμαστε και πάλι μαζί, για δωδέκατη χρονιά, μέχρι τέλη Απριλίου. Πληθώρα ενδείξεων μας υποβάλλει την αίσθηση ότι το εξάμηνο αυτό θα είναι πολύ ενδιαφέρον –  θα συμπέσουν οι πανδημίες του κορονοϊού και της γρίπης, οικονομική συρρίκνωση, αύξηση της ανεργίας και της αεργίας, ακραία καιρικά φαινόμενα και άλλα, πιθανόν δευτερεύοντα μεν, αλλά όχι αδιάφορα. Ο συντονισμός τους δεν θα σπάσει τη γέφυρα αλλά τους κραδασμούς θα τους αισθανθούμε και θα τους ακούσουμε, εκτός εάν έχουμε χάσει την ακοή μας και τα ακουστικά δεν βοηθούν. Επειδή θα είναι ενδιαφέρον αυτό το εξάμηνο, τα ερεθίσματα θα είναι πολλά, θα αναγκαστούμε να ξανασκεφτούμε πολλά ζητήματα, να τα ξανακοιτάξουμε, να τα δούμε από άλλες οπτικές γωνίες, να αναθεωρήσουμε πολλά, να διατυπώσουμε νέες προσεγγίσεις της πολύπτυχης και πολύπλευρης κοινωνικής πραγματικότητας.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΜΟΛΟΓΩ ότι δεν μπορώ να κατανοήσω τις φράσεις ‘να αλλάξουμε την κοινωνία’, ‘να καταργήσουμε, να ανατρέψουμε  τον καπιταλισμό’ · εξ ίσου δεν μπορώ να κατανοήσω και το ιδιόλεκτο ‘πρόταγμα’. Δεν αποκλείεται κάποια μέρα οι άνθρωποι, οι μισθωτοί εργαζόμενοι θέλω να πω,  να τα κάνουν όλα αυτά, το εύχομαι ολόψυχα, μόνο που δεν το πιστεύω πως θα γίνει κάτι τέτοιο. Έχω εκθέσει τα επιχειρήματά μου και θα το κάνω άλλη μια φορά: για να πραγματοποιηθούν όλες αυτές οι προτροπές (κάποιοι τις κάνουν σε κάποιους) απαιτείται, πρώτον,  μια οργάνωση που θα είναι ισχυρότερη της υπάρχουσας καπιταλιστικής και, δεύτερον, στρατιωτική οργάνωση που θα αντιμετωπίσει τον στρατό του καπιταλιστικού Κράτους και όπλα, φυσικά  – τανκς, αεροπλάνα πολεμικά, κοκ. Αυτοί που διατυπώνουν τις προτροπές και τα προτάγματα δεν μπορούν μόνοι τους να τα κάνουν όλα αυτά και απευθύνονται προς τους άλλους για να γίνουν πολλοί και πολλές αλλά αυτοί οι άλλοι δεν συγκινούνται. Ευτυχώς!  Ένας κόκκος αλήθειας (οι Υποτελείς) είναι καλύτερος από βουνά αυταπατών και ψευδαισθήσεων (επαναστάτες και ριζοσπάστες).

Οι κοινωνίες όμως αλλάζουν, καθημερινά – εξ ου και η τεράστια ποικιλία κοινωνιών, τρόπων παραγωγής, ηθών, πρακτικών και άλλα πολλά που παρατηρούνται στην παγκόσμια ιστορία. Πώς ήταν η ελληνική κοινωνία το 1920, πώς ήταν το 1970 και πώς είναι το 2020; Τεράστιες αλλαγές: το 1920 δεν ήταν καπιταλιστική, το 1970 γινόταν καπιταλιστική, το 2020 είναι πλήρως καπιταλιστική. Τις δύο τελευταίες χρονολογίες τις έζησα – ένα παιδί που γεννιέται σήμερα το 2070 θα είναι πενήντα χρονών!  Τα εγγόνια μου θα είναι 54 και 50 χρονών, νεώτερα από μένα, εν έτει 2020. Πώς θα είναι η ελληνική κοινωνία το 2070;

Continue reading →

Αυτό που είναι πραγματικό είναι αναγκαίο στον εαυτό του. Η αναγκαιότητα συνίσταται σε αυτό: η ολότητα διαιρείται στις εννοιολογικές διαφορές  και αυτό το διαιρεμένο πράγμα δίνει ένα σταθερό και διαρκή προσδιορισμό που δεν πεθαίνει αλλά παράγεται πάντα στην αποσύνθεση

Χέγκελ, Φιλοσοφία του Δικαίου, παρ. 270

Το συγκεκριμένο είναι συγκεκριμένο γιατί είναι η σύνθεση πολλών προσδιορισμών, άρα ενότητα του πολλαπλού

Μαρξ, Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας

Η κοινωνική ανάπτυξη εντείνει συνεχώς την ένταση ανάμεσα στο μερικό στοιχείο και το όλο

Λούκατς, Ιστορία και ταξική συνείδηση

Σ΄ ένα πεδίο που πρυτανεύει το γίγνεσθαι, η προσφυής σύνθεση δεν μπορεί παρά να είναι δυναμική και οφείλει να επιχειρείται εκ νέου κατά διαστήματα.

Μανχάιμ, Ιδεολογία και Ουτοπία

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΘΑ θέσω κάποια κρίσιμα ερωτήματα, στα οποία και θα απαντήσω – οφείλετε να απαντήσετε και εσείς ή, τουλάχιστον, να τα σκεφτείτε. Οι απαντήσεις και οι σκέψεις πιθανόν να προκαλέσουν κι άλλα ερωτήματα. Να ένα ερώτημα: γιατί προκαλούνται ερωτήματα, γιατί τα εντοπίζουμε και τα διατυπώνουμε; Ποιος το κάνει αυτό; Τα ερωτήματα προκαλούνται από την παρατήρηση και την επισήμανση των αντιφάσεων της κοινωνικής πραγματικότητας. Και γιατί υπάρχουν αυτές οι αντιφάσεις; Υπάρχουν διότι υπάρχει συνεχής αλλαγή της κοινωνικής πραγματικότητας. Και τις εντοπίζει και τις παρατηρεί αυτός που θέλει, που δεν φοβάται μάλλον,  να τις εντοπίσει και να τις παρατηρήσει. Ποιος είναι αυτός; Είναι ο άεργος προλετάριος. Και τι είναι αυτό που κυρίως θα παρατηρήσει; Είναι μια αναντιστοιχία, ένας αναχρονισμός μεταξύ της αποσύνθεσης και της γένεσης. Κι ενώ το στοιχείο της αναντιστοιχίας και του αναχρονισμού παρατηρείται σε όλες τις κοινωνίες, στις καπιταλιστικές και ειδικά στις ανεπτυγμένες είναι τόσο έντονο που φαίνεται κραυγαλέο. Φαίνεται κραυγαλέο. Αλλά: ‘μια κατάσταση όπου τα “γεγονότα” να μιλούν μονοσήμαντα pro ή contra μιας καθορισμένης κατεύθυνσης στη δράση, ποτέ δεν υπήρξε, δεν μπορεί να υπάρξει και δεν θα υπάρξει ποτέ’, γράφει ο Γκεόργκι Λούκατς στην Ιστορία και ταξική συνείδηση (σελ. 81).

Ο εντοπισμός και η παρατήρηση των αντιφάσεων της κοινωνικής πραγματικότητας παράγει γνώση. Και τι είναι η γνώση; Είναι αυτό που ήταν ήδη από την αρχή. Όταν η συσσωρευμένη και παγιωμένη μνήμη (ένστικτο) δεν επαρκούσε για την επιβίωσή μας, η γνώση δεν ήταν τίποτα άλλο από οδηγός δράσης, ήταν ένας προσανατολισμός δράσης, ένας δείκτης κάποιας κατεύθυνσης της πράξης.

Continue reading →

15 λοξές ματιές στον πάνδημο ριζοσπαστισμό

του π.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ αντιμετωπίζουμε ένα δίλημμα, όταν δεν έχουμε αποφασίσει εάν θα κάνουμε αυτό ή εκείνο, ταλαντευόμαστε, για ένα μικρό η μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ δύο επιλογών. Αυτή είναι η διλημματική αμφιταλάντευση. Η ταχεία απόφαση δεν είναι κάτι ανύπαρκτο αλλά είναι σπάνιο. Η μακράς διάρκεια αναποφασιστικότητα μας παραλύει και μας αποπροσανατολίζει, είναι νοσηρή κατάσταση – μέχρι και καρκίνο προκαλεί στις μέρες μας. Με την ταχεία απόφαση υπάρχει η πιθανότητα να κάνουμε λάθος· αλλά το λάθος, όπως γνωρίζουμε, είναι η πινακίδα που μας δείχνει τη σωστή κατεύθυνση.  Το θέμα μας σήμερα όμως δεν είναι η διλημματική αμφιταλάντευση σε ατομικό επίπεδο. Αυτή είναι ένα ζήτημα που αφορά την ψυχολογία. Η διλημματική αμφιταλάντευση υπάρχει και σε συλλογικό, κοινωνικό  επίπεδο και με αυτήν θα καταπιαστούμε σήμερα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ συγκρίνουμε τις σύγχρονες ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες, τις κοινωνίες που (σχεδόν) τα πάντα είναι εμπόρευμα, με τις κοινωνίες του παρελθόντος όλων των εποχών της παγκόσμιας ιστορίας, θα επισημάνουμε μια βασική ειδοποιό διαφορά. Στις κοινωνίες του παρελθόντος είτε εργάζονταν όλοι και όλες, ανεξαρτήτως  φύλου και ηλικίας, είτε εργαζόταν το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, με μια πολύ ισχνή μειονότητα, γύρω στο 5%, το οποίο ως άρχουσα τάξη (‘Κύριος’) να επιτηρεί ή να συντονίζει την εργασία και να αρπάζει ένα μεγάλο μέρος του συλλογικά παραγόμενου κοινωνικού πλούτου. Αυτό δεν ισχύει για τις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες. Εκτός από την μειονότητα της άρχουσας τάξης, σήμερα η πλειονότητα του πληθυσμού ζει, επιβιώνει, χωρίς να εργάζεται, να συμμετέχει δηλαδή άμεσα στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου. Ο τεράστιος σήμερα κοινωνικός πλούτος παράγεται και κυκλοφορεί ολοένα και πιο γρήγορα και ολοένα από λιγότερους  Υποτελείς. Αυτοί και αυτές που δεν εργάζονται είναι πολύ περισσότεροι από αυτούς που εργάζονται κι αυτοί οι τελευταίοι θα γίνονται ολοένα και λιγότεροι. Παιδιά, έφηβοι, νέοι, ειδικές κοινωνικές κατηγορίες ενηλίκων ανδρών και γυναικών, γέροι και γριές δεν εργάζονται. Επιπλέον, ο αριθμός των μισθωτών εργατών θα μειώνεται λόγω του προϊόντος αυτοματισμού της παραγωγής, ενώ ένα μεγάλο μέρος των αυταπασχολούμενων, ελεύθερων επαγγελματιών και μικρομεσαίων Κυρίων  γνωρίζει τι σημαίνει κοινωνική κάθοδος – άλλο ένα βασικό χαρακτηριστικό της εποχής της συρρίκνωσης του καπιταλισμού.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΟΧΤΕΣ μια δεκαεφτάχρονη κοπελιά μου έστειλε ένα μέιλ που με αναστάτωσε. Εξεπλάγην ευχάριστα που μια 17χρονη διαβάζει κείμενα της Σχολής. Φιλομάθεια και ευρύτητα πνεύματος! Εσείς, μου γράφει μεταξύ άλλων, η γενιά σας, οι σημερινοί εξηντάρηδες, άνδρες και γυναίκες, κουτσά στραβά τα καταφέρατε κάπως. Εμείς τι θα κάνουμε; Αυτό το ερώτημα με απασχολεί κι εμένα εδώ και πολύ καιρό. Ζούμε με δυο παιδιά, εφήβους, Β΄Λυκείου και Γ΄Γυμνασίου. Τα βλέπω κλεισμένα μέσα στο σπίτι τώρα με τον κορονοϊό και η καρδιά μου γίνεται κομμάτια. Θα σπουδάσουν, θα ζήσουν την εμπειρία να είσαι φοιτητής, φοιτήτρια, νέος και ελεύθερος; Αν δεν σπουδάσουν,   τι θα κάνουν; Το μήνυμα τελειώνει με τα  εξής ερωτήματα: ‘ πώς μπορεί ένας σύγχρονος νέος να αναπτύξει πλήρως τις ικανότητές του στον τομέα που τον ενδιαφέρει αν δεν φοιτήσει στο πανεπιστήμιο του Κράτους? Πώς βλέπετε το μέλλον για τα παιδιά σας? Τι επιλογές έχουν αν επιλέξουν να μην φοιτήσουν σε κάποιο πανεπιστήμιο?’  Υπάρχει όμως ένα άλλο ερώτημα, πολύ πιο βασικό, το οποίο δεν διατυπώνεται αλλά δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Πώς θα ζήσουν, τι δουλειά θα κάνουν; Θα μπορέσουν να εργαστούν; Αυτό είναι το πρωταρχικό ερώτημα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ ασχοληθούμε με το σημερινό μας θέμα, ας ρίξουμε δυο βλέφαρα στην ιστορία, ένα στη δυτική κι ένα στην παγκόσμια. Θα μας βοηθήσουν να το κατανοήσουμε πληρέστερα.

ΠΟΤΕ, και πώς,   πεινούσαν οι άνθρωποι στο παρελθόν; Πεινούσαν όλοι και όλες, όταν δεν υπήρχε τροφή. Τι έκαναν; Οι τροφοσυλλέκτες – κυνηγοί (- ψαράδες) εγκατέλειπαν έγκαιρα την περιοχή και αναζητούσαν άλλη. Οι αγροτικές κοινότητες όμως λιμοκτονούσαν, σε εποχές σιτοδείας, όταν τα αποθηκευμένα περισσεύματα τελείωναν. Οι ποιμενικές κοινότητες στρέφονταν προς την ζωοκλοπή και τις ληστρικές επιδρομές. Άλλοτε όμως υπήρχαν λιμοί παρ΄ όλο που υπήρχε τροφή. Στην περίπτωση αυτή πεινούσε το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας ενώ μια μειονότητα και να φάει είχε και να πιει είχε – ήταν η μειονότητα που κατείχε τα αποθηκευμένα πλεονάσματα τροφής ή τη γη. Οι λιμοί του άμεσου μέλλοντος θα ανήκουν σε αυτή την δεύτερη κατηγορία. Προς το παρόν υπάρχει τροφή και θα υπάρχει στο προσεχές μέλλον. Για το απώτερο μόνο εικασίες μπορούμε να διατυπώσουμε, οι οποίες όμως δεν είναι και πολύ αισιόδοξες. Θα υπάρξουν λιμοί ενώ υπάρχει τροφή – γιατί; 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΑΣ όχι και πολύ μικρός, σε σύγκριση με τον συνολικό πληθυσμό,  αριθμός οικογενειών, ζευγαριών και ατόμων στις κοινωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αλλού,  ζει χωρίς να δουλεύει, προσωρινά με το επίδομα ανεργίας, μόνιμα με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Εάν σε αυτόν τον αριθμό προσθέσουμε τους συνταξιούχους, τα παιδιά και τους εφήβους, τους νέους και τις νέες που σπουδάζουν, εάν προσθέσουμε και κάποιες άλλες κοινωνικές κατηγορίες (ΑΜΕΑ, μετανάστες, ασθενείς και άλλες) τότε ο αριθμός αυτός δεν είναι καθόλου μικρός. Θα πρέπει να προσθέσουμε και τις νοικοκυρές, οι οποίες εργάζονται μεν, και μάλιστα σκληρά,  αλλά δεν δουλεύουν (μεροκάματο, μισθός). Τελικά, αυτοί και αυτές που δεν δουλεύουν αποτελούν πια την πλειονότητα του πληθυσμού. Επίσης, υπάρχει ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού που δουλεύει περιστασιακά ενώ επίσης ένα μεγάλο μέρος εργάζεται λίγες ώρες τη μέρα.

Η κατάσταση αυτή είναι πρωτοφανής για τον δυτικό πολιτισμό. Αυτοί που δεν δούλευαν και δεν εργάζονταν ήταν μια μικρή μειονότητα, ήταν οι Κύριοι, οι άρπαγες του κοινωνικού πλούτου, που παρήγαγε όλος ο πληθυσμός, παιδιά, έφηβοι, νέοι, ενήλικες και γέροι. Δεν υπήρχαν επιδόματα για τα παιδιά, για τους ανέργους, τις ανύπαντρες μητέρες, τους ανάπηρους, δεν υπήρχαν συντάξεις ούτε εγγυημένο εισόδημα. Δεν υπήρχε δωρεάν (που δεν είναι δωρεάν) περίθαλψη. Υπήρχε μόνο η κοινωνική αλληλεγγύη, η οικογένεια, η γειτονιά, το χωριό, η χριστιανική εκκλησία, η φιλανθρωπία. Με τον καπιταλισμό, με τον νεοφιλευθερισμό, με τις παραχωρήσεις δηλαδή των Κυρίων, με το Κράτος Πρόνοιας, με την βιοπολιτική, όλες αυτές οι μορφές κοινωνικής αλληλεγγύης καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από την επιτήρηση και έλεγχο του Κράτους. Εγείρονται τρία ζητήματα, που δεν θα μας απασχολήσουν στο εγγύς μέλλον, μας απασχολούν ήδη σήμερα.

Continue reading →