φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο τίτλος του σημερινού κειμένου είναι μία από τις απαντήσεις που διατυπώνουμε στα παρακάτω ερωτήματα: Είναι δυνατή και εφικτή (η σταδιακή και μερική κατ’  αρχήν) επίλυση του προβλήματος της ανθρωπογενούς (δεχόμαστε ότι είναι ανθρωπογενής) κλιματικής αλλαγής; Εάν είναι, ποιοι είναι οι τρόποι; Η γνώμη μου είναι ότι είναι και δυνατή και εφικτή και ότι υπάρχουν τρόποι. Θα την εκθέσω παρακάτω. Υπάρχουν όμως κι άλλα ερωτήματα, πολύ πιο σημαντικά. Τι θα γίνει, εάν επιλυθεί το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής; Να ποια είναι η γνώμη μου: θα συρρικνωθεί ή ακόμα και θα καταρρεύσει ο καπιταλισμός –  και ο δυτικός πολιτισμός. Το γιατί θα το εξετάσουμε ευθύς αμέσως. Θέλουμε όλοι και όλες  να επιλυθεί το παγκόσμιο κοινωνικό πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής; Η απάντηση: όχι, δεν θέλουμε. Άλλοι θέλουν κι άλλοι δεν θέλουν –  ξέρουμε ποιοι είναι, και οι μεν και οι δε. Και: πρέπει να επιλυθεί; Άλλοι λένε ότι πρέπει κι άλλοι ότι δεν πρέπει –  ξέρουμε ποιοι είναι. Ποιος από τους δύο αυτούς δρώντες είναι ισχυρότερος, ώστε να επιβάλει τη βούλησή του; Αυτός που λέει ότι δεν πρέπει, αυτός που δεν θέλει – ξέρουμε ποιος είναι, αν και δεν είναι μόνο αυτός που νομίζουμε ότι είναι. Γιατί δεν θέλει, γιατί δεν πρέπει να επιλυθεί το υπό συζήτηση πρόβλημα; Δώσαμε μια απάντηση αλλά δεν είναι η μόνη. Υπάρχει και άλλη μία πτυχή του ζητήματος.

Continue reading →

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ πολλά πολλά χρόνια διορίστηκε στο χωριό που ζω, στην Καστανούσσα Σερρών, μια νεαρή δασκάλα. Της άρεσε το χωριό και έμεινε. Είναι γειτόνισσά μου κι είναι πάνω από ενενήντα. Τους περισσότερους μήνες του χρόνου τους περνάει στον λαχανόκηπό της. Ξυπνάει πρωί, περπατάει και μετά θα τη δεις να σκάβει, να φυτεύει, να ποτίζει. Ζει μόνη της αλλά την επισκέπτονται συχνά τα παιδιά της. Όποτε περνάω από το σπίτι της και είναι στον κήπο, θα της πω μια καλημέρα.

ΕΙΝΑΙ γριά και είναι υγιής. Και σωματικά και ψυχικά και διανοητικά. Δεν είναι η μόνη. Υπάρχουν πολλές γριές και πολλοί γέροι που είναι υγιείς –  και πεθαίνουν υγιείς. Το φαινόμενο να πεθαίνεις σε πολύ μεγάλη ηλικία και να είσαι υγιής τείνει να σπανίζει. Μια μέρα, έτσι νομίζω, θα εκλείψει παντελώς. Όπως θα εκλείψουν και τα γηρατειά, έτσι νομίζω. ‘Οχι γιατί η τεχνοεπιστήμη θα θεραπεύσει τη νόσο των γηρατειών (έτσι την χαρακτηρίζουν οι υπερανθρωπιστές, αυτοί που θεωρούν επίσης και τον θάνατο προσβολή, παράλογο και νόσο) αλλά γιατί θα επιδεινωθεί τόσο πολύ η υγεία και θα εκφυλιστεί το σώμα των νέων ανθρώπων, λόγω της εξάρτησής τους από την τεχνοεπιστήμη (και όχι μόνο),  ώστε πολύ λίγοι θα γερνούν και όσοι θα γερνούν δεν θα είναι υγιείς.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΙΝΑΙ πιθανό το ενδεχόμενο στο μέλλον, εγγύς ή μακρινό, να συμπέσουν και να συντονιστούν κάποια από τα πολλά και οξυμένα κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας; Ποια μπορεί να είναι αυτά τα προβλήματα; Εάν συμβεί αυτό το ενδεχόμενο, ποιες θα είναι οι συνέπειες; Πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί η διαδικασία σύμπτωσης και συντονισμού κάποιων κομβικών κοινωνικών προβλημάτων;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝΤΡΑΣ. Ζει σε μεγάλη πόλη. Μόνος του. Είναι νέος, τριάντα χρονών. Είναι άεργος. Και να φάει έχει και να πιει έχει. Ξυπνάει το πρωί, φτιάχνει καφέ, μια τεράστια κούπα, και κάθεται μπροστά την οθόνη του υπολογιστή του. Μέχρι το απόγευμα. Το μεσημέρι παραγγέλνει πίτσα, αράζει στην αναπαυτική πολυθρόνα του μπροστά στην τηλεόραση, συνδεδεμένη με τον υπολογιστή,  και τη τρώει βλέποντας ταινία. Πίνει και μια μπίρα. Μετά βλέπει μια δεύτερη ταινία, μετά βλέπει πορνό, τον παίζει, παίρνει το υπνωτικό του και κοιμάται. Αύριο πάλι.

ΣΑΣ θυμίζει κάποιον αυτός ο νεαρός άνδρας; Υπάρχουν άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες, κάθε ηλικίας, που ζουν όπως ο άνδρας του παραδείγματός μας; Ασφαλώς και υπάρχουν. Είναι πολλοί; Δεν ξέρουμε πόσοι είναι. Γίνονται περισσότεροι με το πέρασμα του χρόνου; Ναι, γίνονται περισσότεροι. Τους μέμφουμε για τον τρόπο που ζούνε; Όχι, όχι, δεν τους κατηγορούμε. Να κατανοήσουμε κάποια πράγματα θέλουμε.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η πανδημία covid-19 ενέσκηψε κατά τη διάρκεια του τρίτου εν εξελίξει  θεμελιώδους μετασχηματισμού της (δυτικής, προς στιγμήν) ανθρώπινης ύπαρξης. Ο πρώτος ήταν η παραγωγή της τροφής, η λεγόμενη νεολιθική επανάσταση, που διήρκεσε μερικές χιλιάδες χρόνια. Τη λέμε επανάσταση διότι είναι μια αλλαγή μη αναστρέψιμη –  δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στην τροφοσυλλογή, το κυνήγι και το ψάρεμα. Ο δεύτερος ήταν η χρήση της μηχανής και των μηχανοκίνητων εργαλείων στην παραγωγή του κοινωνικού πλούτου –  είναι γνωστός ως βιομηχανική επανάσταση, που άρχισε στα τέλη του 18ου αιώνα στην Αγγλία, μετά το 1770. Και αυτή η επανάσταση είναι μια μη αναστρέψιμη αλλαγή. Θα παράγουμε την τροφή μας καλλιεργώντας τη γη και θα παράγουμε το σύνολο του υλικού κοινωνικού πλούτου (τροφή, ρούχα, κατοικία, ενέργεια, μεταφορές και συγκοινωνίες, επικοινωνίες, περίθαλψη και καθαριότητα, γνώση και έκφραση) με τη χρήση μηχανών και μηχανοκίνητων εργαλείων. Ας δούμε τώρα και τον τρίτο εν εξελίξει θεμελιώδη μετασχηματισμό της ανθρώπινης ύπαρξης, αυτόν που ζούμε σήμερα, αυτόν που θα ολοκληρωθεί τις προσεχείς δύο ή περισσότερες δεκαετίες.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕ μπορεί, και σεις θα έχετε αναρωτηθεί: πόσα εμβόλια θα κάνουμε; Θα κάνουμε το τρίτο και τέλος; Αυτό μας λένε – θα κάνουμε το τρίτο και τέλος. Θα σωθούμε, κι εμείς και όλη η ανθρωπότητα. Η περιπέτειά μας θα τελειώσει και όλα θα είναι όπως πριν την πανδημία. Εάν όμως εξετάσουμε τι είναι το εμβόλιο και ποια είναι η λειτουργία του, δε μπορεί να μην αναρωτηθούμε μήπως η διαβεβαίωση, ”τρία εμβόλια θα κάνουμε και θα σωθούμε”,  είναι καθαρός εφησυχασμός. Με τον εκφοβισμό προσπαθούν να αποφύγουν κατάσταση γενικευμένου πανικού, άρα και το ενδεχόμενο εμφάνισης και επέκτασης κοινωνικού χάους· το ίδιο κάνουν και με τον εφησυχασμό.  Διότι, φίλες και φίλοι, ο εφιάλτης τους είναι το κοινωνικό χάος. Και ο δικός μας, ας μην το ξεχνάμε. Το κοινωνικό χάος είναι μια φρίκη – για μας είναι κυρίως φρίκη. Οι υποτελείς υποφέρουν κατά τη διάρκεια του κοινωνικού χάους. Γι αυτό τρέχουμε να εμβολιαστούμε. Γνωρίζουν, και εμείς γνωρίζουμε, ότι οι πανδημίες προκαλούν κοινωνικό χάος, εάν δεν αντιμετωπιστούν. Μπορούμε όμως να αντιμετωπίσουμε τις πανδημίες αποτελεσματικά; Είναι ένα ερώτημα. Η Επιστήμη και η Τεχνική λένε ότι μπορούμε. Τα έχουμε καταφέρει δύο χρόνια τώρα; Πώς το βλέπετε το μέλλον;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΧΟΥΝ ξεφύγει τελείως, είναι εκτός πραγματικότητας! Πρόκειται περί δικής μας μομφής; Όχι, φίλες και φίλοι. Είναι η νέα τους στρατηγική: εκτός πραγματικότητας. Δεν θα βελτιώσουμε την υπάρχουσα πραγματικότητα, όχι, θα την αλλάξουμε τελείως. Δεν θα κάνουμε βήματα, θα κάνουμε άλματα. Η συνέχεια δεν μας ενδιαφέρει, μας ενδιαφέρει η ρήξη, η τομή. Δεν μας ενδιαφέρει η γραμμικότητα, η πρόσθεση, αλλά η εκθετικότητα, ο εκθετικός πολλαπλασιασμός. Δεν έχουμε απλά φιλοδοξίες, η πραγματικότητα που θέλουμε είναι όσα θεωρούμε σήμερα πως είναι εκτός πραγματικότητας. Το όραμά τους είναι το εκτός πραγματικότητας. Δεν θέλουμε να είμαστε έρμαια και αιχμάλωτοι της υπάρχουσας πραγματικότητας αλλά θέλουμε να κάνουμε πραγματικότητα όλα όσα χαρακτηρίζουμε σήμερα ως εκτός πραγματικότητας. Η υπάρχουσα πραγματικότητα δεν μας αρέσει – είναι ελαττωματική. Αυτό που μας αρέσει είναι όλα τα εκτός πραγματικότητας –  αυτή είναι η στρατηγική, ο σκοπός: η υπέρβαση των ορίων του δυνατού, το αδύνατο να γίνει δυνατό. 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ βλέπουμε καλά, όταν γεννιόμαστε. Ακούμε αλλά ακούμε ήχους που δεν τους καταλαβαίνουμε, δεν χρειάζεται να τους καταλαβαίνουμε, αρκεί που τους ακούμε. Αρχίζουμε τη ζωή με την όσφρηση, τη γεύση και την αφή. Ο αισθητηριακός μας ορίζοντας διευρύνεται, βλέπουμε πιο καλά, αναγνωρίζουμε πρόσωπα και ήχους που τους ταυτίζουμε με συγκεκριμένα πρόσωπα. Αρχίζει μια διαδικασία διεύρυνσης αισθήσεων, εμπειριών, σχέσεων γνώσεων, χώρου και χρόνου. Φεύγουμε από την αγκαλιά της μάνας μας, από το παιδικό μας κρεβάτι, μπουσουλάμε μέσα στο σαλόνι, περπατάμε, βγαίνουμε στην αυλή – εάν έχουμε γεννηθεί σε χωριό – παίζουμε στη γειτονιά με άλλα παιδιά, περπατάμε στους δρόμους του χωριού, θα γνωρίσουμε τους κατοίκους της, και θα μας γνωρίσουν, επισκεπτόμαστε (με τα πόδια) συγγενείς σε γειτονικά χωριά, θα πάμε στη γειτονική πόλη, θα γνωρίσουμε ξένους, νέες σχέσεις, νέες εμπειρίες, νέες γνώσεις. Η διεύρυνση, ο εμπλουτισμός με νέες σχέσεις, εμπειρίες και γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες θα συνεχιστεί. Μπορεί να ταξιδέψουμε σε άλλες χώρες, θα ταξιδέψουμε νοερά στο σύμπαν, στον μικρόκοσμο του κυττάρου και του ατόμου, θα ταξιδέψουμε στο παρελθόν μέσω της ιστορίας.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟΝ Σεπτέμβριο του 1963 έπεισα τον παππού μου να με πάει στο σχολείο. Θανάση, είσαι μικρός, του χρόνου θα πας σχολείο. Όχι, θέλω να πάμε. Πήγαμε και ο δάσκαλος επιβεβαίωσε τα λόγια του παππού μου. Είχα μείνει μόνος, το σχολείο μου έκλεψε τους φίλους μου, με αυτούς γυρνούσαμε στα χωράφια και στο ποτάμι, είχα μείνει μόνος και υπέφερα πολύ. Τον επόμενο Σεπτέμβρη με δέχτηκαν. Χαρά!!! Κάθισα όμως στο θρανίο, κάθισα για πρώτη φορά σε καρέκλα και υπέφερα. Πολύ υπέφερα. Ακίνητος ώρες πολλές, χωρίς παιχνίδι, στο διάλειμμα δεν προλάβαινες να βγεις, έμπαινες πάλι μέσα. Λύπη μεγάλη και χαρά μεγάλη, μαζί. Δε πειράζει, ας καθόμουν ακίνητος, αρκεί που στο διάλειμμα ήμουν με τους φίλους μου.

Η χαρά ήταν διπλή –  είχα δασκάλα, μετά δασκάλους. Τους αγάπησα πολύ τους δασκάλους, μάθαινα, αργότερα κατάλαβα ότι δάσκαλοι δεν είναι μόνο οι δάσκαλοι αλλά ο καθένας, η καθεμιά, το κάθε τι. Και πολύ αργότερα συνειδητοποίησα ότι ο δάσκαλος πρέπει να είναι μαθητής ο ίδιος – ότι ο δάσκαλος έχει μια ανεξάντλητη περιέργεια, μια οξύτατη παρατηρητικότητα και μια ζωηρότατη φαντασία. Αυτά ο δάσκαλος δεν τα χάνει ποτέ. Εάν η περιέργεια, η παρατηρητικότητα και η φαντασία είναι ίδιον του μαθητή, είναι και του δασκάλου –  άρα, ο δάσκαλος είναι μαθητής του μαθητή του και ο μαθητής, δάσκαλος του δασκάλου του.

Continue reading →