φίλες κε φίλοι, καλή σας μέρα

Τους τελευταίους μήνες έχω πέσει με τα μούτρα στη μελέτη του Μεσαίωνα, για τον οποίον τα διαβάσματά μου είναι παντελώς ανεπαρκή. Κείμενα, ιστορίες, ειδικές μελέτες –  ό,τι βρεθεί μπροστά μου. Με ενδιαφέρει να εντοπίσω τη σχέση κάθε τρόπου παραγωγής που συγκροτούν τον δυτικό πολιτισμό με τον προηγούμενο και τον επόμενο. Ποια είναι η σχέση του δουλοκτητικού

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

‘ Η έρευνα που κάνω τώρα είναι μια αρχαιολογία της προσταγής, είναι μια απόπειρα επιστροφής προς τα πίσω για να κατανοήσω ποιο είναι το νόημα της προσταγής σήμερα.’

Αυτά λέει ο Giorgio Agaben στον Άκη Γαβριηλίδη στην συνέντευξη-συζήτηση που σας έλεγα χτες. Κλείνοντας τη συζήτηση, ο Γαβριηλίδης ευχαριστεί τον Αγκάμπεν ως εξής:

‘Κύριε Αγκάμπεν σας ευχαριστούμε πολύ και ελπίζουμε κάποια από αυτά να τα διατυπώσετε και γραπτά σε άρθρα ή βιβλία σας ώστε να μεταφραστούν και στα ελληνικά, ή σε άλλες γλώσσες, και να τα διαβάσουμε’.

Περιμένω κι εγώ με λαχτάρα να διαβάσω για τα ζητήματα που θίγει στη συνέντευξη ο Αγκάμπεν – είμαι κάτι παραπάνω από βέβαιος ότι θα μάθω πολλά που δεν γνωρίζω και θα σκεφτώ πολλά που δεν έχω σκεφτεί, κυρίως  πάνω στο ζήτημα της προσταγής. Ο Αγκάμπεν διαπιστώνει ότι ενώ έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά για την υπακοή, το ζήτημα της προσταγής είναι ένα αντικείμενο έρευνας σχεδόν ανεξερεύνητο. Θα έλεγα ότι, αν και έχουν γραφτεί πολλά γιατην υπακοή, την εθελοδουλεία, την υποτέλεια, υπάρχουν πολλές πτυχές του ζητήματος που δεν έχουν προσεγγιστεί. Διότι, εάν έχουμε πολλά να ερευνήσουμε για την προσταγή, θα έχουμε και πολλά να πούμε και για την υπακοή! Η έρευνα για την προσταγή θα φωτίσει πτυχές της υπακοής που δεν έχουμε ερευνήσει. Και απομένει να εξετάσουμε την προσταγή σε σχέση με την υπακοή, ή την υπακοή σε σχέση με την προσταγή, και όχι μεμονωμένα και άρα αποσπασματικά.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, γειά σας και χαρά σας

ήπια ένα τσάι και λέω να γράψω κάτι. Θα γράψω για τις ζωντανές βόμβες.

Εάν δεχτούμε ότι ο φόνος είναι μια αιφνίδια, άρα βίαιη, διοχέτευση τεραστίων ποσοτήτων άγχους, συσσωρευμένου επί μακρόν, που στρέφεται ενάντια στον ίδιο τον δράστη ή ενάντια, κυρίως,  σε άλλους, και αφενός επιφέρει εκτόνωση και ευφορία και αφετέρου μετετρέπεται σε νέα πηγή άγχους, τότε θα πρέπει να επανεξετάσουμε το βλήμα, τη σφαίρα σήμερα. Τι είναι ένα βλήμα, μια σφαίρα; Είναι μια πέτρα, ένα ξύλο, ένα μέταλλο το οποίο κινείται με μεγάλη ταχύτητα προς έναν ζωντανό οργανισμό, τον άνθρωπο στην περίπτωσή μας, τον οποίο μπορεί να τραυματίσει ή να φονεύσει. Μόνο αυτὀ; Ναι, μόνο αυτό εάν ήμασταν κυνηγοί στις πεδιάδες του Κολοράντο πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια.

Θα ἠθελα να ρωτήσω το εξής: πότε στην παγκόσμια ιστορία έχει ξαναγίνει αυτό που γίνεται ολοένα και πιο συχνά, ένα νεαρής ηλικίας αρσενικό παίρνει ένα ή περισσότερα όπλα, εισβἀλλει ως κατακτητής ήρωας και καθαρίζει δεκάδες, παιδιά τα περισσότερα θύματα. Αρσενικά σκοτώνουν παιδιά! Θα το έκανε αυτό ποτέ ένας άνδρας; Ποτέ! Υπάρχει  μια παλιά ποιμενική αρχή, την οποία θα ήθελα να σας τη μεταφέρω για να σκεφτούμε επ’ αυτού:

δεν σκοτώνουμε ποτέ γυναίκες και παιδιά, τα δέρνουμε· δεν δέρνουμε ποτέ άνδρες, τους σκοτώνουμε.

Αυτά λέγανε, και λένε, κάποιοι απόγονοι των τσομπαναραίων. Ζωντανή βόμβα είναι αυτό το αρσενικό που σκοτώνει παιδιά και γυναίκες. Παιδί, αγόρι ή κορίτσι, αρσενικό ή θηλυκό, άντρας ή γυναἰκα: δεν έχουμε συνειδητοποιήσει κάποιες ανθρωπολογικής τάξης  διαφορές μεταξύ παιδού, αρσενικού/θηλυκού και άνδρας/γυναίκας. Ας πούμε,  ο άνδρας και η γυναίκα είναι ανεκτικοί στις εξωσυζικές εμπειρίες του άλλου – το αρσενικό/θηλυκό δεν το επιτρέπει! Πολύ δύσκολο, πολύ κουραστικό να γίνει το αρσενικό άνδρας και το θηλυκό γυναίκα. Δεν είναι από τη φύση της αυτή διαδικασία δύσκολη και κουραστική αλλά είναι έτσι στη σημερινή ποιμενική, πατριαρχική, καπιταλιστική, κομμουνιστική κοινωνία. Ασφαλώς και θα μπορούσε να ήταν περισσότερο ευχάριστη και λιγότερο κουραστική – μαλάκες είμαστε να μην γουστάρουμε να περνάμε καλά; Προς τι αυτή η τόση αυτοκαταστροφή;

Continue reading →

φίλες κε φίλοι, καλή σας μέρα

Ξαναδιαβάζω (για δεύτερη φορά) το αρρωστούργημα του Γιάκομπ Μπούρκχαρντ ‘ο Πολιτισμός της Αναγέννησης στην Ιταλία’. Διάβασα μεταξύ των άλλων λοιπόν ότι σε μια πόλη ο λαός ήθελε να ευχαριστήσει τόσο πολύ έναν στρατιωτικό ηγέτη για τις υπηρεσίες του, σε μια εποχή συνεχών πολέμων και ανείπωτων φρικαλεοτήτων,  που δεν μπορούσε να βρει έναν τρόπο να το κάνει. Κάποιος πρότεινε να τον σκοτώσουν και μετά να τον λατρεύσουν. Έτσι και έγινε.

Θα ασχοληθούμε λοιπόν σήμερα, και αύριο και μεθαύριο με το ζήτημα της ηγεσίας. Αναπόφευκτα, θα καταπιαστούμε και με το ζήτημα του θύματος -και θα εξηγήσω γιατί. Σκέφτομαι και άναρωτιέμαι: υπάρχει άραγε μια εγγενής επιθυμία της ηγεσίας; Ή μήπως δεν υπάρχει αλλά είναι μια επίκτητη, πολιτισμική επιθυμία;  Εάν υπάρχει, θα υπάρχει και μεταξύ αναρχικών και αναρχοαυτόνομων. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι δεν είναι λίγοι οι αναρχικοί, κυρίως άνδρες, που θέλουν να είναι ηγέτες και συμπεριφέρονται ως ηγέτες. Πολύ συχνά, τον ρόλο του ηγέτη τον παίζει μια ολιγομελής ομάδα – κατα συνέπεια, εντός της ομάδας είναι αδύνατον να μην υπάρχει κάποιος ηγέτης – με τον θαυμασμό (φθόνο, δηλαδή) και την υπακοή να εμφανίζονται ως αναπόφευκτα και μη αντιμετωπίσιμα συμπτώματα.

Εκείνο που με απασχολεί είναι το εξής: είναι δυνατόν να υπάρξει ανθρώπινη  ομάδα χωρίς ηγέτη και θύμα; Εάν δεν μπορεί να υπάρξει, τότε το παιχνίδι είναι χαμένο. Εάν μπορεί να υπάρξει, πως είναι δυνατόν να συμβεί και γιατί δεν συμβαίνει – είναι τόσο δύσκολο;

Είναι πολύ δύσκολο, φίλες και φίλοι. Όχι όμως αδύνατο. Γιατί είναι δύσκολο; Για να απαντήσω σε αυτά τα ερωτήματα θα στρέψω την προσοχή μου σε τρεις κατηγορίες ομάδων: τις τροφοσυλλεκτικές (του παρελθόντος) , τις παιδικές και τις εργασιακές (του παρόντος).  Ανθρωπολόγοι και εθνολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι υπήρξαν (υπήρχαν) συμβιωτικές ομάδες στις οποίες δεν υπήρχαν ηγέτες και θύματα. Οι ομάδες αυτές ήταν ανοιχτές και προσωρινού χαρακτήρα. Υπήρχε δηλαδή από τη μια μεγάλη κινητικότητα των μελών και από την άλλη οι ομάδες διαλύονταν και ανασυντίθενταν πολύ συχνά και με την παραμικρή αφορμή – η πιο βασική ήταν η διαφωνία. Η διαφωνία είναι ένα ζήτημα το οποίο συνδέεται άρρηκτα με την ηγεσία/θυματοποίηση, δεν θα ασχοληθούμε όμως σήμερα διεξοδικά με αυτό. Είναι αδύνατον να μην υπάρξει διαφωνία μέσα σε μια ομάδα. Παντελώς αδύνατον! Τι κάνει λοιπόν η ομάδα σε αυτή την περίπτωση, πως αντιμετωπίζεται η διαφωνία; Μπορούν να επιβάλουν κάποιοι τη δική τους γνώμη, σκέψη, εκτίμηση, παρόλο που δεν υπάρχει κάποια υλική ανταμοιβή και συμφέρον; Γιατί ομως να θέλουν να την επιβάλουν; Τα  θέλω να γίνει το δικό μου, θέλω να γίνεις σαν και μένα, θέλω να γίνω σαν και σένα, δεν ανέχομαι υποδείξεις   είναι εγγενείς συμπεριφορές του ανθρώπου; 

 Θεωρώ ότι είναι. Είναι όμως συμπεριφορές που αντιμετωπίζονται και οι άνθρωποι κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας τους τις αντιμετώπιζαν πολύ αποτελεσματικά. Πως; Με τις ανοιχτές συμβιωτικές ομάδες, με την διαλυσιμότητα των ομάδων, με την κινητικότητα των μελών, με την σύμπηξη των ομάδων ως μια διηνεκή, αέναη  διαδικασία. Όλα αυτά είναι φυγή, δεν είναι πάλη. Η φυγή είναι πάλη, η πάλη όμως δεν είναι φυγή.  Ισχύει λοιπόν το εξής: ενωνόμαστε για να χωρίσουμε, χωρίζουμε για να ενωθούμε. Έτσι λοιπόν, οι συνεχείς διασπάσεις εξωκοινοβουλευτικών πολιτικών ομάδων είναι γεγονότα τα οποία μας ευχαριστούν, όχι γιατί μας παραπέμπουν στο τροφοσυλλεκτικό μας παρελθόν αλλά διότι εντοπίζουμε μια σοφία που είναι παντελώς ασύνειδη. Ανθρωπολογικά μιλώντας. Και κομμουνιστικά, το σημειώνω μήπως και δεν εννοείται.

Continue reading →

     Κάθε φορά που διαβάζουμε την Ιλιάδα ή την Πεντάτευχο, δεν μπορούμε να αποφύγουμε την ασύνειδη σύγκριση μεταξύ του αρχαϊκού Κυρίου, Έλληνα ή Εβραίου, και του σημερινού Κυρίου (καπιταλιστή της παραγωγής και του χρήματος). Ο Κύριος των ημερών μας κατάγεται από τον αρχαϊκό Κύριο: οι (πρώτοι) καπιταλιστές ήταν έμποροι, οι (πρώτοι) έμποροι ήταν ήρωες, οι ήρωες ήταν ποιμένες πολεμιστές. Η συνέχεια της δυτικής  Κυριαρχίας είναι σαφής· ένας καπιταλιστής σκέφτεται όπως ακριβώς ο ήρωας (Ιλιάδα, B 297-8): είναι μεγάλη ντροπή να επιστρέφεις με άδεια χέρια μετά από μια μακράς διάρκειας ληστρική επιδρομή (ἀλλά καί ἔμπης / αἰσχρόν τοι δηρόν τε μένειν κενεόν τε νέεσθαι). Με ποιο κριτήριο γίνεται αυτή η σύγκριση; Με το κριτήριο της ισχύος, της δυνατότητας επιβολής της βούλησης στον άλλον. Ποιος είναι πιο ισχυρός; Ο αρχαϊκός Κύριος ή ο Κύριος των ημερών μας;

     Ο αρχαϊκός Κύριος δεν διέθετε πυρηνικά όπλα ούτε μη επανδρωμένα πολεμικά αεροσκάφη. Μετά από αυτή τη σύγκριση, μια άλλη έρχεται στο προσκήνιο: ποιος είναι πιο ισχυρός, ο Γιαχβέ και ο Ζεύς ή ο σημερινός Κύριος; Ο Ζεύς δεν διέθετε Στελθ αλλά ένα άρμα που το έσερναν ιπτάμενα άλογα· δεν είχε ηλεκτρονικούς υπολογιστές για να μεταδώσει το μήνυμα του αλλά την Ίριδα, η οποία διέθετε ταχύτητα ανέμου. Ο Γιαχβέ  δεν είχε πυρηνικά: τα ισχυρότερα όπλα εξόντωσης και καταστροφής ήταν το νερό (κατακλυσμός)  και  η φωτιά (Σόδομα και Γόμορρα). Εάν στις 6 Αυγούστου το 1945 ο  Γιαχβέ ή ο Ζεύς παραβρίσκονταν στη Χιροσίμα, θα τα έκαναν πάνω τους. Δεν θα πάθαιναν όμως τίποτα: είναι αθάνατοι.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον Χαράλαμπο που δεν τον λεν Χαράλαμπο

Η ρήση του Βλαντιμίρ Γιανκέλεβιτς ότι η δημιουργία χωρίς συναίσθημα δεν είναι δημιουργία, οπότε οφείλουμε να αρχίσουμε από την αρχή με συναίσθημα, μας παροτρύνει να αναρωτηθούμε περί των συναισθημάτων του Θεού πριν και κατά τη διάρκεια της δημιουργίας. Το ψυχωτικό παραλήρημα των πρώτων γραμμών της Γενέσεως (. . . και είπεν, ο Θεός: γεννηθήτω φως, και εγένετο φως, κλπ) προδίδει μεγαλομανία, εκ της τσομπαναραίϊκης αδυναμίας προερχομένη, άρα, και φθόνο. Το ότι ο Θεός είναι παρανοϊκός (μεγαλομανιακός, φθονερός) το γνωρίζουμε καλά. Γνωρίζουμε επίσης ότι ο Θεός εἰναι πλάσμα της δημιουργίας του τσομπάνη Εβραίου, Έλληνα, Άραβα τσομπάνη. Εάν λοιπόν ο Θεός είναι παρανοϊκός οφείλεται στο γεγονός ότι ο δημιουργός του είναι παρανοϊκός. Και είναι παρανοϊκός διότι δεν υπήρξε, δεν υπάρχει, δεν θα υπάρξει άνθρωπος που να μην είναι παρανοϊκός. Η τσομπαναραίϊκη όμως παράνοια είναι unpaiktable (άπαικτη).

Continue reading →

φίλες κε φίλοι, καλημέρα σας

το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον Lucifugo

με την υπενθύμιση ότι η λέξη Lucifugo προέρχεται από το επίθετο της λατινικής  lucifugus, a, um: lux, luc-is είναι το φως (πρβλ.  λυκαυγές, λυκόφως) ενώ fuga είναι η φυγή: lucifugus είναι αυτός που αποφεύγει το φως. Έχουμε δείξει ήδη ότι το φως (και η λάμψη) είναι μετωνυμία της Κυριαρχίας. Ο Ζεύς είναι η λάμψη, ο Θεός είναι φως! Η Χρυσή Αυγή φέρνει το φως, είναι Lucifer, Εωσφόρος!

1. Οι εποχές της μετἀβασης

Εάν είχα το χρόνο, τη διάθεση και τις γνώσεις θα έγραφα τρία βιβλία για τις εποχές της  μετάβασης από τον έναν τρόπο παραγωγής σε έναν άλλον: θα έγραφα για τη μετάβαση από τον ποιμενικό στον δουλοκτητικό κατά την αρχαϊκή εποχή στην αρχαία Ελλάδα, από τον δουλοκτητικό στον φεουδαρχικό (4ος-7ος αιώνας) και από τον φεουδαρχικό στον καπιταλιστικό (15ος-18ος). Μιας όμως και δεν έχω ούτε χρόνο, ούτε διάθεση ούτε γνώσεις ας τα γράψουν άλλοι και άλλες. Αυτά που γράφω για την Ιλιάδα κι αυτά που θα γράψω για τη λυρική ποίηση, τον Παρμενίδη, την καταγωγή του αθλητισμού, τη γένεση της πόλεως και της δημοκρατίας, τις πρώτες μέρες της αγοράς, του εμπορεύματος και του χρήματος αφορούν τη μετάβαση από τον ποιμενικό στον δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής. Για τις άλλες περιόδους τα διαβάσματά μου είναι ανεπαρκέστατα -τώρα διαβάζω κάποια κείμενα της ύστερης Αρχαιότητας, της εποχής της μετάβασης από τον δουλοκτητικό στον φεουδαρχικό τρόπο παραγωγής (Αυγουστίνος, Βοήθιος, Γρηγόριος της  Τουρ, Αμμιανός Μαρκελίνος ), ενώ η καλύτερη συνθετική εργασία που με βοήθησε να κατανοήσω πολλά πράγματα είναι το βιβλίο του μαρξιστή Πέρι Άντερσον ‘Από την αρχαιότητα στον φεουδαρχισμό’, που εκδόθηκε το 1974 και μεταφράστηκε στα ελληνικά (Ελένη Αστερίου) το 1981, από τις εκδόσεις Οδυσσέας. Όσο για τη μετάβαση από τον φεουδαρχισμό στον καπιταλισμό, το Κεφάλαιο του Μαρξ μας λέει πολλά, αλλά ο Φουκό, μεταξύ πολλών άλλων, μας λέει ότι  αυτά τα πολλά είναι πολύ λίγα. Το έξοχο βιβλίο της Σίλβια Φεντερίτσι, ‘ο Κάλιμπαν και η μάγισσα’ (μετ. Ι. Γραμμένου, Λ. Γυιόκα, Π. Μπίκας, Λ. Χασιώτης), από τις ‘εκδόσεις των ξένων’,  επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο την παραπάνω διαπίστωση.  

Continue reading →