το μέλλον ανήκει στην κολονοσκόπηση: παγκόσμια ιστορία της διατροφικής ποικιλίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΛΛΟΙ παλαιοανθρωπολόγοι διατείνονται ότι ο άνθρωπος εμφανίστηκε πριν 250.000 χρόνια, ενώ η διαδικασία για να διαμορφωθεί (ανθρωπογένεση/κοινωνιογένεση) είχε μια διάρκεια που ξεπερνά τα 4 εκατομμύρια χρόνια. Ο άνθρωπος είναι το τελικό αποτέλεσμα μιας σειράς επαναστάσεων, αλλαγών χωρίς επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση: η όρθια στάση, η απώλεια οίστρου στα θηλυκά, η παράταση της παιδικής ηλικίας, η χρήση της φωτιάς, το μαγείρεμα, η κατασκευή εργαλείων για κατασκευή εργαλείων, το παιχνίδι, ο χορός, η μουσική, η γλώσσα και η σκέψη, η αφήγηση, η φαντασία και η φαντασίωση, το σύμβολο και η τελετή, η ανταλλαγή, η παράσταση και η τέχνη, το κυνήγι μεγάλων θηραμάτων, ο πόλεμος, ο διαρκής πειραματισμός – αυτές είναι οι σημαντικότερες επαναστάσεις.

ΑΠΟ τα 250.000 χρόνια, τα 240.000 τα ζήσαμε ως τροφοσυλλέκτες και κυνηγοί μικρών θηραμάτων (και μεγαλύτερων προς το τέλος αυτής της περιόδου). Ζούσαμε σε ομάδες των 20-50 μελών, στις οποίες οι δεσμοί δεν ήταν σταθεροί: οι συμβιωτικές ομάδες διασπόντουσαν, διαλύονταν και ανασυνθέτονταν μόλις προέκυπτε κάποια διαφωνία, πολύ συχνά δηλαδή. Η προσωρινότητα της συμβίωσης απέτρεπε την εμφάνιση παγιωμένων κυριαρχικών σχέσεων. Οι σχέσεις ανταλλαγής και συνεργασίας με άλλες ομάδες ήταν επίσης ευκαιριακές και προσωρινές, για να αποτραπεί η αύξηση του μεγέθους της συμβίωσης και κατά συνέπεια για να αποτραπεί και πάλι η εμφάνιση κυριαρχικών σχέσεων. Εστιάζω στην αντίθεση προσωρινότητα/μονιμότητα – θα μας χρειαστεί για να κατανοήσουμε και την παγκόσμια ιστορία και το μέλλον μας.

Continue reading →

η αναζωπύρωση της εκτός παιχνιδιού ποδοσφαιρικής και οπαδικής βίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟ αντρικό ποδόσφαιρο είναι ένα βίαιο παιχνίδι. Κι αυτός είναι ο δεύτερος κατά σειρά λόγος που είναι το πιο δημοφιλές παγκοσμίως ομαδικό παιχνίδι μεταξύ των ανδρών (και λίγων γυναικών). Ο πρώτος είναι ο τρόπος που επιτυγχάνεται η διείδυση της μπάλας: η διείσδυση που συγκινεί τους θεατές, που τους συγκλονίζει, τους αναστατώνει είναι αυτή που επιτυγχάνεται από μακριά και με το πόδι, όταν με το χτύπημα η μπάλα αποκτά μεγάλη ταχύτητα, σφοδρότητα και ορμητικότητα. Η μπάλα διαγράφει μια τροχιά όμοια με αυτήν της οβίδας,της σφαίρας πυροβόλου όπλου. Γι΄ αυτό κι ένα δυνατό, μακρινό σουτ χαρακτηρίζεται κανονιά, ένας γκολτζής κανονιέρης και η επίτευξη της διείσδυσης ως εκτέλεση, ως φόνος, συμβολικός ασφαλώς.

Η βία του ποδοσφαίρου ασκείται με τρεις τρόπους και εμφανίζεται με τρεις μορφές: με την εγγενή στο παιχνίδι βία, με την εκτός παιχνιδιού βία μεταξύ των ποδοσφαιριστών και με τη βία μεταξύ των οπαδών των αντίπαλων ομάδων. Υποστηρίζω, θα εκθέσω τις σκέψεις μου και τα επιχειρήματά μου, ότι εμφανίζεται μια τάση έντονης αναζωπύρωσης και διάχυσης της βίας στην κοινωνία που θα συντείνει και στην αναζωπύρωση της οπαδικής βίας, η οποία θα συνεχιστεί, θα ενισχυθεί και θα γενικευτεί. Θα βλέπουμε, με άλλα λόγια, συχνά συγκρούσεις μεταξύ των οπαδών των αντίπαλων ομάδων και μέσα στο γήπεδο, στις κερκίδες, και έξω από το γήπεδο, κοντά ή μακριά. Η τάση αυτή δεν υπάρχει ούτε και θα εμφανιστεί στο γυναικείο ποδόσφαιρο.

Continue reading →

ο σταρ, η σταρ, το αστέρι – διάκριση, φήμη, πλούτος

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο σταρ του κινηματογράφου, η σταρ του θεάτρου είναι αστέρια, όπως αστέρι είναι κι ένας σταρ του ποδοσφαίρου αλλά και κάποιος, κάποια ή κάτι που ξεχωρίζει για κάποια ικανότητα, δεξιότητα, ιδιότητα ή συμπεριφορά. Γιατί όμως αποκαλούμε σταρ ή αστέρι κάποιο πρόσωπο που ξεχωρίζει; Ποια είναι τα κοινά στοιχεία μεταξύ αστεριού και προσώπων που ξεχωρίζουν, διακρίνονται; Πού θα εντοπίσουμε τις πρωιμότερες πηγές αυτής της μεταφοράς, η οποία προέρχεται από παρομοίωση κάποιου, κάποιας που διακρίνεται με αστέρι; (Είναι αστέρι < μοιάζει με αστέρι, είναι σαν αστέρι). Με αυτά τα ερωτήματα θα ασχοληθούμε σήμερα. Αύριο, δεν ξέρω.

Continue reading →

γιατί, και πώς, οι 7.000 δακτυλοδεικτούμενοι εγκληματίες χασικλήδες έγιναν 1.200.000 περιστασιακοί και χρόνιοι χρήστες;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΗ δεκαετία του 1970 οι χασικλήδες θεωρούνταν ειδεχθείς εγκληματίες ενώ η καλλιέργεια και η χρήση της ινδικής κάνναβης εκλαμβάνονταν ως εγκληματική πράξη – ήταν παράνομη. Σήμερα, η καλλιέργεια και η χρήση της ινδικής κάνναβης είναι μια συμπεριφορά αποδεκτή κοινωνικά, ουδείς και ουδεμία εκλαμβάνει τον χρήστη ως εκληματία, παρ΄ όλο που είναι παράνομη και διώκεται, με αποτέλεσμα χιλιάδες καλλιεργητές και χρήστες να ταλαιπωρούνται, έτσι και εμπλακούν στα δίχτυα των διωκτικών, δικαστικών και σωφρονιστικών αρχών και θεσμών. Πρόκειται για σαφή, κραυγαλέα θα έλεγα, αναντιστοιχία μεταξύ κοινωνικής συμπεριφοράς και νομοθετικής και ποινικής ρύθμισης και αντιμετώπισης. Σε πολλές χώρες, ευρωπαϊκές και σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ, η αναντιστοιχία αυτή έχει αντιμετωπιστεί επιτυχώς, με πολύ θετικά αποτελέσματα: αφενός ανακούφιση και αποενοχοποίηση των χρηστών, αφετέρου ελάφρυνση του φόρτου εργασίας των διωκτικών, δικαστικών και σωφρονιστικών αρχών. Να συμπληρώσω ότι υπάρχουν πολλές χώρες, στην Αφρική και στην Ασία, στις οποίες η καλλιέργεια και η χρήση της ινδικής κάναβης δεν θεωρείται εγκληματική συμπεριφορά, ενώ, αν υπάρχει νομοθετική απαγόρευση, δεν εφαρμόζεται.

Continue reading →

περί ποδοσφαιρικής (και πολεμικής) ισχύος – ποιες ομάδες θα φτάσουν στα ημιτελικά;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΙΣεκατομμύρια άνδρες (και πολύ λιγότερες γυναίκες) θεατές θα παρακολουθήσουν τους ποδοσφαιρικούς αγώνες που διεξάγονται στο Πογκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, στο καταραμένο Κατάρ, και με αυτό τον τρόπο θα κάνουν, μεταξύ και πολλών άλλων, ένα ταξίδι στον χρόνο, όταν η νίκη στον πόλεμο εξασφαλιζόταν από ένα συνδυασμό σωματικής, ψυχικής, νοητικής και οπλικής/τεχνικής ισχύος. Ποια ομάδα θα νικήσει, ποια θα πάρει το τρόπαιο της νίκης, το χρυσό παγκόσμιο κύπελλο που αναπαριστάνει τη Γη; Δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Θα είναι όμως, αναμφίβολα, κάποια από τις ισχυρότερες ποδοσφαιρικές ομάδες. Ή μήπως είναι όλες εξ ίσου ισχυρές; Κι αν είναι όλες εξ ίσου ισχυρές, τι θα καθορίσει τη νίκη; Η ομάδα που τελικά θα το πάρει, θα είναι η πιο ισχυρή; Προφανέστατα: για να νικήσει, θα είναι η πιο ισχυρή. Μήπως η πιο τυχερή; Εάν κερδίσει με 5-0, δεν νομίζω πώς θα είναι απλά τυχερή – θα είναι σαφώς η πιο ισχυρή. Εάν κερδίσει με 2-1, ναι, μπορεί να είναι η πιο τυχερή – εφόσον η ηττημένη ομάδα χάσει πολλές ευκαιρίες και έχει 7 δοκάρια. Αλλά τι σημαίνει χάνω ευκαιρία; Και γιατί να είναι ατυχία για τον επιτιθέμενο το δοκάρι και τύχη για τον αμυνόμενο; Τι πρέπει να έχει μια ομάδα για να την χαρακτηρίσουμε ισχυρή; Τι είναι τελικά η ποδοσφαιρική ισχύς; Έχει κάποια σχέση με την πολεμική ισχύ; Εάν η Εθνική Ελλάδας παίξει δέκα φορές με την Εθνική Ισπανίας (ή Αγγλίας ή Γερμανίας) πόσες φορές θα νικήσουμε; Εγώ λέω καμία – άντε μία, άντε καμιά ισοπαλία. Η ποδοσφαιρική ισχύς της ομάδας της Ισπανίας είναι μεγαλύτερη από αυτής της Ελλάδας. Γνωρίζουμε ότι το ισοζύγιο μεταξύ νικών και ηττών σε αγώνες με άλλες εθνικές ομάδες είναι αρνητικό – έχουμε υποστεί περισσότερες ήττες παρά έχουμε καταγάγει νίκες.

Continue reading →

πόσο χρονών ήταν τα κορίτσια, οι πιτσιρίκες Χρυσηΐδα και Βρισηΐδα; 10, 12, 13, 14;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ ακούμε ή προφέρουμε τα ονόματα Χρυσηΐδα και Βρισηΐδα έχουμε την εντύπωση ότι πρόκειται για νεαρές γυναίκες. Πόσο χρονών να είναι μια νεαρή γυναίκα; Είκοσι, δεκαοχτώ, είκοσι δύο; Μια γυναίκα είκοσι πέντε ετών είναι νεαρή; Φανταζόμαστε, δεχόμαστε ως αυτονόητο ότι θα ήταν κάπου εκεί, γύρω στα είκοσι. Πρόκειται περί αναχρονισμού, περί προβολής δικών μας αντιλήψεων σε εκείνη την εποχή. Με το σημερινό κείμενο θα δείξω ότι η Χρυσηΐδα και η Βρισηΐδα δεν ήταν νεαρές γυναίκες, ήταν κορίτσια, πιτσιρίκες, προεφηβικής ή πρώιμης εφηβικής ηλικίας – μπορεί να ήταν 10 και 11, μπορεί και 12 – μέχρι 14 το πολύ.

ΜΑΣ διαφεύγει κάτι άλλο: δεν γνωρίζουμε τα ονόματα της Χρυσηΐδας και της Βρισηΐδας. Σε μια προσπάθεια να θεραπεύσουν την αμηχανία αυτή, οι μεταγενέστεροι τους έδωσαν τα ονόματα Αστυνόμη και Ιπποδάμεια. Ούτε τα ονόματα των πατέρων της γνωρίζουμε: Ο Χρύσης είναι “αυτός που κατάγεται από τον οικισμό Χρύση”, που βρισκόταν κοντά στην Τροία, προς τα νότια, και ο Βρισεύς είναι “αυτός που κατάγεται από τον οικισμό Βρίσα” της ανατολικής, αν δεν κάνω λάθος, Λέσβου – υπάρχει και σήμερα χωριό με αυτό το όνομα.

Continue reading →

κωλοφαρδία και τύχη: γιατί ο κωλόφαρδος είναι τυχερός;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝΟΙΓΩ το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) στα λήμματα κωλοφαρδία και κωλόφαρδος μήπως και βρω την προέλευση της σημασίας τους, μιας και η ετυμολογία τους είναι σαφής. Δεν βρίσκω τίποτα. Κωλοφαρδία είναι η τύχη, κωλόφαρδος είναι ο τυχερός. Ψάχνω στο διαδίκτυο, δεν βρίσκω τίποτα το αξιόλογο.

ΟΙ φράσεις με τις λέξεις κωλοφαρδία και κωλόφαρδος (αυτός που έχει φαρδύ κώλο, ανοιγμένο πρωκτό) χρησιμοποιούνται σε πολλές περιστάσεις και είναι πολύ διαδεδομένες. Έχω παρατηρήσει ότι τις μεταχειρίζονται πιο συχνά οι νέοι, οι έφηβοι και όσο μεγαλώνει η ηλικία τόσο η χρήση της περιορίζεται. Προφανώς αυτή η τάση της μη χρησιμοποίησης των φράσεων όσο μεγαλώνουμε θα πρέπει να έχει σχέση είτε με την μείωση της έντασης της σεξουαλικότητας είτε με την λεκτική ευπρέπεια που χαρακτηρίζει τις μεγαλύτερες ηλικίες – μάλλον και με τα δύο. Δεν γνωρίζω αν θα μπορέσουμε ποτέ να εξηγήσουμε τη σχέση της τύχης και του τυχερού, τυχερής με την κωλοφαρδία. Θα κάνω μια απόπειρα σήμερα κι ο Θεός βοηθός. Οι φράσεις αιτιολογούν την τύχη με την ύπαρξη της κωλοφαρδίας: η τύχη είναι το αποτέλεσμα της κωλοφαρδίας. Είσαι τυχερή, επειδή είσαι κωλόφαρδη – εάν δεν είσαι κωλόφαρδος, δεν είσαι τυχερός.

Continue reading →

η ομαδική συμβίωση των συνταξιούχων στη Γερμανία ως τρόπος αντιμετώπισης της μοναξιάς και της ακρίβειας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΔΩ και λίγους μήνες παρατηρείται στη Γερμανία μια νέα κοινωνική πρακτική, κοινωνική συμπεριφορά: οι συνταξιούχοι, άνδρες και γυναίκες, αφήνουν την κατάρα της μονήρους ευδαιμονίας, τη φρίκη της αυτάρκους μακαριότητας και ζουν ομαδικά, από 3 έως και 7, στο ίδιο σπίτι, ο καθένας, η καθεμία με το δωμάτιο του/της και περνώντας τον περισσότερο χρόνο στους κοινόχρηστους χώρους της κουζίνας και του σαλονιού. Η ομαδική συμβίωση ήταν, και συνεχίζει να είναι, πολύ συνηθισμένη πρακτική στις μεγάλες γερμανικές πόλεις, κυρίως μεταξύ των αζευγάρωτων ανδρών και γυναικών ή των ζευγαριών. Στο σπίτι στο Βερολίνο που έζησα ένα κάποιο διάστημα συμβιώναμε τέσσερα “νοικοκυριά”: δύο ζευγάρια (το ένα με παιδί), ένας άντρας και μια γυναίκα. Τέσσερα νοικοκυριά, ένα ψυγείο – όχι τέσσερα νοικοκυριά, τέσσερα ψυγεία· ένα πλυντήριο, μία ηλεκτρική κουζίνα – όχι τέσσερα πλυντήρια, τέσσερις κουζίνες. Ο ατομικισμός και ο εργενισμός αυξάνει την παραγωγή και την κατανάλωση, κατασπαταλά ενέργεια και εργασία, και βέβαια αυξάνει την κερδοφορία – η συλλογική ζωή, η ομάδική συμβίωση τα ελαχιστοποιεί όλα αυτά: ζήτω η μοναξιά και οι εργένηδες, βροντοφωνάζει ο καπιταλισμός, ζήτω η ομαδική συμβίωση διακηρύσσει η κοινωνική επανάσταση της συμβίωσης που εκκίνησε και θα κλιμακωθεί – ειδάλλως δεν την βγάζουμε καθαρή.

Continue reading →

η επιδείνωση των παγκόσμιων προβλημάτων είναι ο μόνος τρόπος να παραταθεί η ζωή του καπιταλισμού και του δυτικού πολιτισμού

‘Ηλθον γάρ εις Αθήνας και ου τις μέ έγνωκεν

Ήρθα στην Αθήνα και κανένας δεν με γνώριζε

Δημόκριτος (απ. 116)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΙΑ από τις πρώτες απόψεις που έχω υποστηρίξει, τότε που άρχισα να τις δημοσιοποιώ στην Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών, πριν 14 χρόνια, ήταν η θέση ότι, εάν τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα επιλυθούν, ο καπιταλισμός και ο δυτικός πολιτισμός θα αποδιοργανωθούν, θα αποσυντεθούν, θα καταρρεύσουν. Προκειμένου να αποτραπεί κάτι τέτοιο, τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα θα πρέπει όχι μόνο να συντηρηθούν αλλά και περισσότερα να γίνουν και να επιδεινωθούν. Έχω υποστηρίξει ότι, εάν κάποιο κοινωνικό πρόβλημα δεν επιλύεται έγκαιρα, τότε προκαλεί άλλο ή άλλα προβλήματα. Είναι στη φύση των προβλημάτων να γίνονται προβληματογόνα. Τη στάση αυτή της δυτικής καπιταλιστικής κυριαρχίας, να πολλαπλασιάζει, να συντηρεί και να επιδεινώνει τα προβλήματα την ονόμασα Προβληματουργική. Θα εξετάσουμε σήμερα δύο ζητήματα: γιατί θα καταρρεύσει ο καπιταλισμός και ο δυτικός πολιτισμός, εάν επιλυθούν τα παγκόσμια κοινωνικά προβλήματα; Και: τι θα συμβεί στο μέλλον, όταν προκρίνεται η διατήρηση, πολλαπλασιασμός και επιδείνωσή τους;

Continue reading →

ατομικισμός, οικιακός εγκλεισμός, ανθρωπολογική οπισθοδρόμηση

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΑ τελευταία χρόνια με απασχολεί το ζήτημα της ανθρωπολογικής οπισθοδρόμησης: είναι δυνατόν ο άνθρωπος να χάσει κάποια καθαρά ανθρώπινα χαρακτηριστικά γνωρίσματα, που διαμορφώθηκαν κατά την μακραίωνη περίοδο της ανθρωπογένεσης/κοινωνιογένεσης; Κάτω από ποιες συνθήκες μπορεί να εκτυλιχθεί αυτή η εξέλιξη; Σε ποιες κοινωνίες την εντοπίζουμε; Ποιο είναι το μέλλον της; Εάν ενισχυθεί, πώς θα είναι ο άνθρωπος στο απώτερο μέλλον; Το γεγονός ότι διατυπώνουμε αυτά τα ερωτήματα δείχνει ότι εντοπίζουμε και παρατηρούμε κάποιες ενδείξεις. Ποιες είναι αυτές;

Η ανθρωπολογική οπισθοδρόμηση εμφανίζεται στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού και επεκτείνεται όπου επεκτείνεται και ο καπιταλισμός. Οι προϋποθέσεις της οπισθοδρόμησης προϋπήρχαν του καπιταλισμού και εντοπίζονται στις πρώτες μέρες κιόλας, όπως θα δούμε, του δυτικού πολιτισμού. Τα ιδιαίτερα ανθρώπινα γνωρίσματα που χάνονται είναι το γέλιο, το παιχνίδι, ο χορός, το τραγούδι, η προφορική αφήγηση, η έκφραση των συναισθημάτων, η τέχνη της σύγκρουσης, η ενεργητική σχέση με τη φύση, η καθημερινή ενεργητική αληλλεπίδραση με τους άλλους, η αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος, η εξασθένιση των αισθήσεων της όσφρησης και της αφής. Πιθανόν να υπάρχουν κι άλλα και να μου διαφεύγουν. Ποιες θα είναι οι συνέπειες της απώλειας αυτών των ιδιαίτερων γνωρισμάτων του ανθρώπου στις καπιταλιστικές κοινωνίες;

Continue reading →