φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΣΗΜΕΡΑ θα ασχοληθούμε με την εξέταση της μετάφρασης του πρώτου στίχου της ραψωδίας Α της Ιλιάδας. Να ποιος είναι αυτός ο στίχος
Μηνιν άειδε, θεά, Πηληϊάδεω Αχιλληος
Από τις πέντε αυτές λέξεις μπορούμε να μεταφράσουμε πολύ εύκολα τις τρεις. Μηνιν, αιτιατική: η οργή, ο θυμός, η τσαντίλα· η λέξη επιβιώνει στην θεομηνία, την οργή του θεού. Πηληϊάδεω, γενική, πατρωνυμικό (-ιάδης): του γιού του Πηλέα. Αχιλληος, γενική: ο Αχιλλεύς, ο Αχιλλέας. Τις άλλες δύο λέξεις δεν μπορούμε να τις μεταφράσουμε τόσο εύκολα, θα χρειαστεί πολλή προσπάθεια και λίγη τόλμη – ούτε τη λέξη άειδε, ούτε τη λέξη θεά. Μα γιατί, Αθανάσιε; Η λέξη θεά είναι γνωστή, επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας! Η θεά είναι η θεά, δεν είναι αυτονόητο; Που τη βλέπεις τη δυσκολία; Και το αείδω δεν είναι η προγενέστερη μορφή του ρήματος άδω, που σημαίνει τραγουδάω; Άρα και το αείδω τραγουδάω σημαίνει, δεν είναι αυτονόητο;
ΔΕΝ είναι καθόλου έτσι, φίλες και φίλοι. Εάν μεταφράσουμε με βάση τα αυτονόητα, εάν κάνουμε μια πιστή, μια επί λέξει φιλολογική μετάφραση, θα προκύψει ένας στίχος που δεν θα τον καταλάβουμε. Ας την επιχειρήσουμε:
Την οργή τραγούδα, θεά, του γιου του Πηλέα, του Αχιλλέα
ΤΙ καταλαβαίνετε; Ποιος τα λέει αυτά; Ο αοιδός. Ποιος θα μας αφηγηθεί την οργή του Αχιλλέα; Ο αοιδός ή η θεά; Μα ασφαλώς ο αοιδός, όχι η θεά! Ο αοιδός έχει πάρει τη λύρα, έχει καθίσει σε μια καρέκλα κι εμείς τον ακούμε – αυτόν θα ακούσουμε για μερικές ώρες. Ανοίγει το στόμα του ο αοιδός μας και αρχίζει με μια διαταγή: διατάζει τη θεά να τραγουδήσει την οργή του Αχιλλέα! Γιατί τη διατάζει, ο ίδιος δεν θα το κάνει; Υπάρχει περίπτωση η θεά να τραγουδήσει την οργή του Αχιλλέα; Τι περιμένει ο αοιδός; Να υπακούσει στην διαταγή του αοιδού και να εμφανιστεί ως καλή υπηρέτρια του υπηρέτη αοιδού και να αρχίσει να τραγουδάει την οργή του Αχιλλέα; Και ποια είναι αυτή η θεά;