πόσο θα διαρκέσει η πανδημία; υπάρχει το ενδεχόμενο να υπάρξει, συνειδητά συντονισμένη, γενικευμένη ανυπακοή;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΥΘΥΣ  εξ αρχής και ευθέως διατυπώνω τις απαντήσεις μου, οπότε, αν δεν θέλετε να διαβάσετε την επιχειρηματολογία μου, δεν συνεχίζετε: η πανδημία θα διαρκέσει δέκα χρόνια και δεν θα υπάρξει οργανωμένη, συνειδητή γενικευμένη ανυπακοή.  Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω τι σκέφτεστε εσείς γι΄ αυτά τα ζητήματα. Κάτι θα σκέφτεστε, δε μπορεί! Το τι γίνεται μέσα στο μυαλό των ανθρώπων είναι κάτι που δεν το ξέρουμε, είναι κάτι που δεν θα το μάθουμε ποτέ, είναι κάτι που πάντα θα μας διαφεύγει. Κάποιες ενδείξεις μόνο μπορούμε να εντοπίσουμε, κι αυτές εκ των υστέρων. Όσο και να προσπαθούν να το μάθουν οι διαχειριστές, συντονιστές και ενισχυτές του  κοινωνικού συστήματος, οι άνθρωποι του Κράτους, οι ειδικοί της επιτήρησης και του σχηματισμού της κοινής γνώμης, αλλά και οι ριζοσπάστες ή επαναστάτες, κοινωνιολόγοι ή πολιτικοί, τελικά δεν τα καταφέρνουν. Ή, καταφέρνουν πολύ λίγα. Εξ ου και  οι συνεχείς έρευνες, δημοσκοπήσεις και τα όμοια. Αυτή την εσωτερική διανοητική διεργασία που εκτυλίσσεται μέσα στο μυαλό των ανθρώπων η μικρο-κοινωνιολογία την ονομάζει αναστοχασμό ή αναστοχαστική δραστηριότητα. Οι επαναστάτες ακτιβιστές ή διανοούμενοι νομίζουν ότι οι άνθρωποι δεν σκέφτονται, δεν ρισκάρουν, δεν αποφεύγουν την επιτήρηση. Το μυαλό τους και μια λίρα. Θα συνεχίσω αφού διευκρινίσω ότι ενδέχεται να κάνω λάθος. Εάν κάνω λάθος, διότι μπορεί να υπάρξουν δεδομένα που δεν μπορούμε να τα προβλέψουμε ή να τα φανταστούμε, θα ξανασκεφτώ τον τρόπο με τον οποίο σκέφτηκα κι έφτασα σε αυτά τα συμπεράσματα. Οπότε, δεν φοβάμαι να σκεφτώ. Με αρέσει να εκτίθεμαι.

Continue reading

γιατί το βόδι-χρήμα αντικαταστάθηκε απο το μέταλλο-χρήμα;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ λίγες μέρες μελετήσαμε τις μαρτυρίες της Ιλιάδας και της Οδύσσειας τις σχετικές με τον υπολογισμό της αξίας των δούλων (αιχμαλώτων ληστρικών επιδρομών), των μετάλλων και των μεταλλικών αντικειμένων σε βόδια. Ο Λαέρτης για να αγοράσει την δωδεκάχρονη Ευρύκλεια (πολύ διάσημη, αυτό σημαίνει) έδωσε από τον πλούτο του αντικείμενα αξίας είκοσι βοδιών. Ποια ήταν αυτά τα αντικείμενα; Δεν γνωρίζουμε. Αναρωτηθήκαμε γιατί το βόδι χρησιμοποιήθηκε ως χρήμα, ως μονάδα υπολογισμού της αξίας,  και γιατί δεν χρησιμοποιήθηκε ως μέσον ανταλλαγής. Θα απαντήσουμε σήμερα σε αυτά τα ερωτήματα –  όπως και στο ερώτημα του τίτλου, εάν προλάβουμε.

Continue reading

αναμνήσεις (2021-2101) [5]

5.

Ως ιστορικός με αντικείμενο την εξέλιξη του ανθρώπινου γένους δεν γνωρίζω άλλον αιώνα, εκτός από τον 21ο,  που το δεύτερο μισό να είναι τόσο διαφορετικό από το πρώτο. Εάν η περίοδος 2000-2050 ήταν μια χρονική απόφυση του τρισχιλιετούς  δυτικού πολιτισμού, μια απόληξη της ιστορίας μέσα στον χρόνο, η περίοδος 2050-2100 έδειξε ότι η απόφυση αυτή ήταν η τελική. Ήταν ο επιθανάτιος ρόχγος του πολιτισμού μας –  στο δεύτερο μισό επήλθε ο θάνατος. Ο θάνατος όμως δεν είναι μια στιγμή, είναι μια ολόκληρη διαδικασία. Πρώτα διαισθανόμαστε, προαισθανόμαστε ότι θα πεθάνουμε. Έξι μήνες πριν, ένα μήνα πριν, έξι μέρες πριν, λίγες ώρες πριν. Εξαρτάται από την κοινωνική, ψυχική και πνευματική καλλιέργεια του καθενός και της καθεμιάς. Ο ξαφνικός θάνατος δεν είναι και τόσο ξαφνικός όσο νομίζουμε. Διότι πριν από αυτή τη στιγμή, πριν σταματήσει η καρδιά μας, κάποια όργανα έχουν ήδη σταματήσει να λειτουργούν και κάποια λειτουργούν και μετά τον θάνατο. Μετά, η κοινωνία κάτι πρέπει να κάνει ώστε να απομακρύνει το σκουπίδι που λέγεται πτώμα. Δεν γνωρίζουμε ακόμα και ίσως να μην μάθουμε ποτέ, εάν η απομάκρυνση του πτώματος, με την  ταφή αρχικά, υγειονομική θα την έλεγα, συνέβαλε στην εξέλιξη του ανθρώπινου γένους ή εάν ήμασταν ήδη άνθρωποι όταν αρχίσαμε να το απομακρύνουμε. Πώς να απομακρύνεις όμως έναν πολιτισμό που είναι νεκρός;

Continue reading

δεν πολεμάμε, δεν εργαζόμαστε – γουστάρω!

φίλες και φίλοι, καλη σας μέρα

ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ότι ο δυτικός πολιτισμός έχει μια ιστορία τριών χιλιάδων ετών, άρα και η δυτική Κυριαρχία. Αυτά τα τρεις χιλιάδες χρόνια τα ζήσαμε μέσα στη φρίκη του πολέμου, ενός διαρκούς πολέμου. Η ειρήνη δεν ήταν ειρήνη, ήταν μη πόλεμος, διακοπή του πολέμου, προετοιμασία για τον επόμενο πόλεμο. Οι άντρες, πατεράδες και γιοί και σύζυγοι και αδέρφια στρατολογούνταν με τη βία, πέθαιναν στα πεδία των μαχών, γύριζαν ακρωτηριασμένοι σωματικά κι όσοι επέστρεφαν αρτιμελείς τα ψυχικά τους τραύματα δεν επουλώνονταν ποτέ. Εμείς οι άμαχοι, γυναίκες, παιδιά, γέροι και γριές, τώρα πια ανήκω σε αυτή την κατηγορία, και είμαι και περήφανος και χαρούμενος, υποφέραμε εξ ίσου: σφαγές, βιασμοί, καταστροφές σπιτιών, χωριών και πόλεων, απαγωγές, εκτοπίσεις, κρύο, πείνα, λοιμοί. Σήμερα, 2021, δεν πολεμάμε. Δεν πολεμάμε εδώ και πολλές δεκαετίες, από το 1945 –  έχουν περάσει 75 ολόκληρα χρόνια. Δεν φαίνεται να είναι διακοπή πολέμου, δεν φαίνεται να είναι περίοδος προετοιμασίας. Φαίνεται να είναι το τέλος του πολέμου.

Continue reading

το βόδι ως χρήμα στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΈΝΑ από τα πολλά ανεπίλυτα προβλήματα της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας είναι η εμφάνιση του  χρήματος, του εμπορεύματος και της ανταλλαγής εμπορευμάτων μέσω του χρήματος. Σχετικό με αυτό είναι και  το πρόβλημα της εμφάνισης του κερματόμορφου μεταλλικού χρήματος, του νομίσματος. Αφού γνωρίζουμε ότι η πρώτη μορφή χρήματος ήταν το βόδι, δύο ακόμα ερωτήματα έρχονται στην επιφάνεια. Πρώτον, ποια είναι η λειτουργία του βοδιού ως χρήματος; Είναι μέσον ανταλλαγής ή μονάδα μέτρησης της αξίας των αγαθών; Δεύτερον, πώς από το βόδι φτάσαμε μετά από τρεις αιώνες στο μεταλλικό χρήμα, το νόμισμα;

Continue reading

αναμνήσεις (2021-2101) [4]

4.

Το 2041, μετά από δύο χρόνια φοίτησης, αναγκάστηκα να εγκαταλείψω το Πανεπιστήμιο, τις σπουδές μου για την παγκόσμια ιστορία. Ο πατέρας μου κόλλησε τον ιό MOUNTAIN 91 και πήρε τα βουνά. Έκλεισε το φαρμακείο και πήγε κι έκτισε μια ξύλινη καλύβα πάνω στη Πίνδο, κοντά σε ένα ποταμάκι, όπου καλλιεργούσε ένα μικρό κήπο. Μετά από δύο χρόνια βρέθηκε ένα εμβόλιο αλλά προτίμησε να μείνει στο βουνό, όπως και οι περισσότεροι, άντρες και γυναίκες. Η μητέρα μου δεν μπορούσε με τον μισθό της να πληρώσει τα δίδακτρα του Πανεπιστημίου κι εγώ, όσο κι αν προσπάθησα να βρω κάποια δουλείά, δεν τα κατάφερα. Η ”ανεργία” των νέων εκείνα τα χρόνια ήταν πάνω από 75 % – κάποιοι, προσκολημμένοι στο παρελθόν, επέμεναν να την αποκαλούν ανεργία. Θα πρέπει να σας υπενθυμίσω ότι ήδη από το 2024 δεν υπήρχαν δημόσια, κρατικά πανεπιστήμια –  υπήρχαν δυο τρία αλλά μάθαινες πολύ περισσότερα αν έκανες καμιά μπουρδελότσαρκα παρά εκεί.

Continue reading

η στρατιωτική προέλευση της χρήσης της πιτζάμας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ότι οι Εσκιμώοι μέσα στα ιγκλού κοιμόντουσαν γυμνοί. Ενώ όλη τη μέρα φορούσαν βαριές και χοντρές γούνες πολικών αρκούδων κι άλλων ζώων, όταν κοιμόντουσαν τις μισές τις έκαναν στρώμα και τις άλλες μισές σκέπασμα, πάπλωμα. Εάν κοιμόντουσαν με τις γούνες, θα ίδρωναν και θα αρρώσταιναν. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ιστορίας οι άνθρωποι κοιμόντουσαν γυμνοί ή με ελάχιστα ρούχα, με αυτά που φορούσαν στην καθημερινή τους ζωή. Η πρακτική αυτή δεν επικρατούσε μόνο στις τροπικές και υποτροπικές περιοχές του πλανήτη αλλά και στις εύκρατες  –  και στις περιοχές με πολικό κλίμα. Η διαπίστωση αυτή μας παρακινεί να αναρωτηθούμε πώς και γιατί οι άνθρωποι άρχισαν να φοράνε ρούχα όταν κοιμούνται και γιατί αυτή η πρακτική συνεχίστηκε και συνεχίζεται. Το ερώτημα αυτό μας οδηγεί σε ένα άλλο, γενικότερο: γιατί ντύθηκε ο άνθρωπος, γιατί ντυνόμαστε;

Continue reading

αναμνήσεις (2021-2101) [3]

3.

Τον Ιούνιο του 2073 ξέσπασε μια επιδημία που συνέβαλε όσο καμία άλλη στην αλλαγή της  ζωής και του τρόπου σκέψης των ανθρώπων. Τα πρώτα κρούσματα εμφανίστηκαν στη Βαρκελώνη, πολύ σύντομα όμως και στο Μιλάνο, στο Παρίσι, στη Ρώμη, στην Αθήνα, στην Ισταμπούλ, στη Βιέννη, στη Νέα Υόρκη, στο Σαν Πάολο, στο Μέξικο Σίτυ. Μέχρι τον Σεπτέμβριο είχε εξαπλωθεί σε όλο τον πλανήτη. Μόλις εμφανίστηκε, τα ερευνητικά εργαστήρια έσπευσαν να απομονώσουν το ”μικρόβιο της Βαρκελώνης”, όπως το αποκάλεσαν, για να βρουν ένα τρόπο να το εξοντώσουν αλλά όσο και να προσπάθησαν ούτε φάρμακο μπόρεσαν να βρουν ούτε θεραπεία. Το ακαταμάχητο αυτό μικρόβιο δημιουργούσε μια περιορισμένης έκτασης αποικία πάνω στο δέρμα. Ερυθρότητα και κνησμός, αυτά ήταν τα συμπτώματα. Ήταν τόσο έντονη η φαγούρα, τόσο έντονη η επιθυμία να ξυστείς, που νομίζω πως δεν υπήρξε άνθρωπος που μπόρεσε να αντισταθεί σε αυτή την ηδονή.  Ουαί κι αλίμονο αν άρχιζες να ξύνεσαι, ουαί κι αλίμονο! Οι προειδοποιήσεις των δερματολόγων, της κυβέρνησης και των τηλεοπτικών καναλιών δεν είχαν, δεν μπορούσαν να έχουν κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Και να ήθελες να υπακούσεις, δεν μπορούσες. Έβλεπες παντού ανθρώπους να ξύνονται –  στους δρόμους, στο μετρό, στο σχολείο, στο γραφείο. Όταν εργάζονταν, σταματούσαν τη δουλειά τους και ξύνονταν. Πολλοί τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής είχαν βραχυκλώσει.

Continue reading

αναμνήσεις (2021-2101)

του ιστορικού Τριαντάφυλλου Νταϊρετζή (2021-2109)

1.

Γεννήθηκα στην Αθήνα, στις 18 Ιανουαρίου του 2021. Η μητέρα μου χαμογελούσε, και το χαμόγελό της είχε κάτι το αινιγματικό, το μυστηριώδες, κάθε φορά που θυμόταν εκείνα τα χρόνια. ”Ήμουνα στον ένατο μήνα και δυσκολευόμουν πολύ να αναπνεύσω με τη μάσκα που φορούσα”, έλεγε και ξανάλεγε, λες και δεν ήθελε να το ξεχάσει. Θυμάμαι ότι ακόμα και όταν έγινα τέσσερα, πέντε χρονών, το 2025, οι περισσότεροι άνθρωποι που κυκλοφορούσαν στους δρόμους φορούσαν ακόμα μάσκα. Ήταν το πέμπτο έτος μιας πανδημίας, δεν θυμάμαι πως την έλεγαν, έχουν περάσει τόσα πολλά χρόνια από τότε, μα λίγα χρόνια αργότερα, μια νέα πανδημία έμελλε να σκεπάσει τα πρόσωπά μας. Αν τη συγκρίνουμε βέβαια με αυτά που επρόκειτο να δουν τα μάτια μας και να ζήσουμε μερικές δεκαετίες αργότερα,  ήταν κάτι που δεν αξίζει τον κόπο ούτε καν να την αναφέρουμε. Μέχρι τότε,  δεν θυμάμαι να είχα δει άνθρωπο χωρίς μάσκα. Τους γονείς μου δεν τους θυμάμαι χωρίς μάσκα, όταν όμως είδα άνθρωπο χωρίς μάσκα, το καλοκαίρι του 2025, τρόμαξα. Είδα το στόμα τους, τα δόντια τους, ”πω πω τι μεγάλο στόμα, τι μεγάλα δόντια”, σκεφτόμουν· τους έβλεπα να τρώνε κρέας και φοβόμουν μήπως με φάνε και μένα.

Continue reading

ερωτήματα σχετικά με τη δημοκρατίαν της αρχαίας Αθήνας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο όρος δημοκρατία δεν μεταφράζεται, όπως και πολλοί  άλλοι –  λ.γ. ο δήμος, η πόλις, ο οίκος, ο θεός. Για να δείξω ότι δεν μεταφράζονται, θα τις γράφω με πλάγια. Εάν επιχειρούσαμε μια μετάφραση του όρου δημοκρατία,  θα γινόταν με περιφραστική διατύπωση, που θα χρειαζόταν μια άλλη συμπληρωματική περίφραση: τις αποφάσεις τις παίρνει ο ισχυρός (κράτος) δήμος, το σύνολο των φτωχών και ακτημόνων πολεμιστών που μοιράζονται ισότιμα τη λεία (γη, λάφυρα). Κάποιοι προτιμούν κάποιες άλλες περιφράσεις, όπως άμεση δημοκρατία, συμμετοχική δημοκρατία και γω δεν ξέρω  ποιες άλλες. Πρόκειται περί προβολών και αναχρονισμού. Δεν θα τους ακολουθήσουμε. Προσπαθούμε όσο μπορούμε να μείνουμε μακριά από προβολές του παρόντος στο παρελθόν και από αναχρονισμούς. Με τις προβολές και τους αναχρονισμούς όχι μόνο δεν μπορούμε να κατανοήσουμε κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά φαινόμενα αλλά προκαλούμε μεγάλη σύγχυση και αποπροσανατολισμό. Τα ερωτήματα που θα θέσω σήμερα, παλιά και νέα, έχουν δύο στόχους: αφενός να αποκαλύψω τις προβολές και τους αναχρονισμούς και αφετέρου να συμβάλω στην συζήτηση για τη γένεση και τη φύση της δημοκρατίας της Αθήνας. Εάν κάποιοι και κάποιες θεωρούν το ζήτημα λήξαν, ας πάρουν τα κουβαδάκια τους κι ας παίξουν με την άμμο παραπέρα. Πιο καθαρά και σαφώς δεν μπορώ να το πω: θα μείνω  αυστηρά προσκολλημένος στο πλαίσιο της κοινωνίας της αρχαίας Αθήνας.

Continue reading