φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Εάν κάποιος, κάποια θα ήθελε να διαβάσει Πλάτωνα, το κείμενο ή μετάφραση, θα πρότεινα να αρχίσει με  έναν σύντομο και με απλή δομή διάλογο, τον Ιππία Ελάττονα, και μια εκτενή πραγματεία στην οποία ο θείος φιλόσοφος εκθέτει τις απόψεις του για τη δημιουργία του κόσμου, τον Τίμαιο. Θα ασχοληθούμε αύριο με τον Ιππία Ελάττονα, στον οποίο ο Πλάτων υποστηρίζει (376 b) ότι αυτός που με τη θέλησή του κάνει λάθος και διαπράττει αίσχη και αδικίες (ο άρα εκών αμαρτάνων και αισχρά και άδικα ποιών), εφόσον βεβαίως υπάρχει τέτοιος άνθρωπος (είπερ τίς έστιν ούτος), δεν είναι δυνατόν να είναι άλλος παρά ο ισχυρός [αγαθός] (ουκ αν άλλος είη ή ο αγαθός)! Οι μεταφραστές του Πλάτωνος αφήνουν τη λέξη αγαθός αμετάφραστη, και δεν είναι η μόνη άλλωστε, αλλά αυτό είναι ένα πολύ τεράστιο πρόβλημα – ασφαλώς και θα το εξετάσουμε, όταν θα ασχοληθούμε με τη γλώσσα του Πλάτωνος.  Η λέξη πρέπει να μεταφραστεί, τελεία και παύλα, κι εγώ την αποδίδω με το επίθετο ισχυρός. Διαβάζουμε κι άλλα περίεργα – αυτός που λέει αλήθεια κι αυτός που ψεύδεται ταυτίζονται!  Ο διάλογος είναι ένα διαμάντι αλλά από όλους τους μελετητές του Πλάτωνος χαρακτηρίζεται παράδοξος και αινιγματικός. Θα δείξω αύριο ότι αυτός ο διάλογος είναι τόσο σημαντικός, είναι τόσο εκθαμβωτικός, τόσο σαφής, τόσο λαμπρός  που προκαλεί και τύφλωση και σύγχυση στή σκέψη εκείνων που δεν θέλουν να παραδεχτούν κάτι πολύ απλό: όλα αυτά τα παράδοξα που ισχυρίζεται ο Σωκράτης δεν είναι παρά τα κύρια χαρακτηριστικά της ύπαρξης του Κυρίου!

    Έγραψα προχτές ότι το κλειδί της κατανόησης του πλατωνικής φιλοσοφίας είναι ο όρος θεός. Εάν κατανοήσουμε τι εννοούσε με τον όρο αυτό ο Πλάτων θα κατανοήσουμε και τη φιλοσοφία του. Για να κατανοήσουμε τον όρο θεός θα πρέπει να διαβάσουμε τον Τίμαιο. Υπάρχουν πολλές μεταφράσεις του έργου αυτού – θα σας πρότεινα όμως αυτήν του Βασίλη Κάλφα ( με κείμενο, εκτενή εισαγωγή και πολλά σχόλια) από τις εκδόσεις Πόλις. Σε αυτό το έργο,της γεροντικής ηλικίας, ο  Πλάτων υποστηρίζει ότι τον κόσμο τον έπλασε ένας θεός, ένας δημιουργός τεχνίτης.  Εκθέτω ευθύς αμέσως και απροκαλύπτως την άποψή μου: ο δημιουργός θεός τεχνίτης δεν είναι παρά,  πρώτον, αυτό που θα ήθελε να ήταν ο Κύριος και, δεύτερον, αυτό που θέλει να γίνει ο Κύριος.  Ο Κύριος θα ήθελε να ήταν αυτός που είχε δημιουργήσει τον κόσμο – αλλά δεν ήταν αυτός. Επειδή όμως η πραγματικότητα είναι ατελής, ο Κύριος θέλει και σκέφτεται  τη βελτίωση της πραγματικότητας, θέλει και σκέφτεται να επινοηθεί μια άλλη πραγματικότητα, θέλει και σκέφτεται να  δημιουργηθεί μια νέα πραγματικότητα. Γιατί η πραγματικότητα είναι ατελής; Ποιά πραγματικότητα θέλει; Πώς θα την δημιουργήσει;

 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Όταν σε κάποια φάση της ζωής μου, πριν πολλά χρόνια, συνειδητοποίησα ότι το εντονότερο χαρακτηριστικό της δυτικής Κυριαρχίας, τουτέστιν η ζωτικότερη προσδοκία και  επιδίωξη του δυτικού Κυρίου ήταν, είναι και θα είναι η αύξηση της διαθέσιμης ισχύος, περπατούσα και παραμιλούσα ψιθυρίζοντας ασταμάτητα ‘αύξηση της ισχύος, αύξηση της ισχύος, αύξηση της ισχύος. . . ‘  για να αναγκάσω τον εγκέφαλο να αποθηκεύσει αυτή τη συνειδητοποίηση τόσο έντονα ώστε να μπορώ να την ανασύρω με ευκολία ανά πάσα στιγμή.  Θεώρησα ότι αυτή η γνώση ήταν γόνιμη αφού πολύ σύντομα διεγέρθη το εξής ερώτημα: αύξηση, μεγέθυνση της ισχύος, πολύ ωραία, αλλά μέχρι ποιό σημείο;  Είναι δυνατόν η ισχύη να φτάσει σε τέτοιο σημείο που να μην μπορεί να μεγεθυνθεί περαιτέρω;  Στο ερώτημα αυτό απάντησα ως εξής: η απόλυτη ισχύη είναι η σωματική αθανασία. Επίσης γόνιμη επίγνωση. Διότι ευθύς αμέσως ένα νέο ερὠτημα προβάλλει στο προσκήνιο – σε ευχαριστώ, εγκέφαλἐ μου: είναι εφικτή η σωματική αθανασία;

     Έχουν διατυπωθεί δύο απόψεις: είναι εφικτή – δεν είναι εφικτή. Ύπάρχουν Κύριοι που διατείνονται ότι είναι εφικτή, άλλοι πως δεν είναι· υπάρχουν μαρξιστές που πιστεύουν πως είναι εφικτή, άλλοι πως δεν είναι. Εγώ υποστηρίζω  ότι η απόλυτη ισχύς, η σωματική αθανασία, δεν είναι εφικτή – να το επιχείρημά μου: η ζωή επινόησε τον θάνατο για να μην εξαλειφτεί· εάν εξαλείψουμε τον θάνατο, θα εξαλειφθεί η ζωή· μόνο ο νεκρός είναι αθάνατος.

     Πώς έφτασα σε αυτή την αλληλουχία κατανοήσεων, επιγνώσεων, διατύπωσης ερωτημάτων;  Έφτασα χωρίς να το πολυκαταλάβω με την μελέτη του Πλάτωνος.  Αλλά!  Υπάρχει ένα τεράστιο αλλά! Το θέμα δεν είναι να διαβάσεις τον Πλάτωνα αλλά πώς θα τον διαβάσεις. Δεν υπάρχει έτσι γενικά και αόριστα διάβασμα· εάν διαβάζουμε χωρίς να ψάχνουμε να βρούμε κάτι, δεν θα βρούμε τίποτα, χαμένος χρόνος το διάβασμα. Όταν λέω ότι όταν διαβάζω ψάχνω να βρω κάτι σημαίνει ότι το διαβάζω από κάποια σκοπιά.  Διάβασα λοιπὀν τον Πλάτωνα από μαρξιστική αναρχοκομμουνιστική σκοπιά.

 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Εάν συγκρίνουμε την ανάγνωση του Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ του Ραμπελέ ή του Δον Κιχότη του Θερβάντες με τον Οδυσσέα του Τζόις, θα παρατηρήσουμε ότι ενώ τα δυο πρώτα είναι έργα προσιτά, (δεν είναι εχθρικά), στον αναγνώστη, το δεύτερο είναι απρόσιτο και απροσπέλαστο. Ως διεστραμμένος βιβλιομανής, (η ανάγνωση είναι κοινωνικά χρήσιμη διαστροφή – είναι καλύτερα να είσαι χειρουργός ή χασάπης παρά βασανιστής, μισθοφόρος  ή στρατηγός. . . ), έχω διαβάσει τα δυο πρώτα δυο φορές και μία τον Οδυσσέα. Ομολογώ ότι διατελώ εν πλήρει συγχύσει, ως προς το τελευταίο. Για να το κατανοήσω χρειάζομαι μια μεσολαβητική βοήθεια: θα ξαναδιαβάσω τον Οδυσσέα αφού πρώτα διαβάσω την Ποιητική του Τζέιμς Τζόις του Ουμπέρτο Έκο, το έχω κάνει ήδη, και βεβαίως, το έργο του Άρη Μαραγκόπουλου Ulisses: οδηγός ανάγνωσης.

Υπάρχουν κάποια αναγνώσματα, φίλες και φίλοι, που είναι πράγματι δύσκολα, απαιτητικά, απροσπέλαστα. Εάν επιχειρήσετε να διαβάσετε την Φαινομενολογία του Πνεύματος του Χέγκελ, πολύ σύντομα θα αντιληφθείτε ότι απαιτείται τεράστιος πνευματικός κόπος. Εάν επιχειρήσετε να διαβάσετε τον Παρμενίδη του Πλάτωνα, είμαι κάτι παραπάνω από βέβαιος ότι θα διαβάσετε 3-4 σελίδες, αν τις διαβάσετε κι αυτές, θα το κλείσετε και θα το πετάξετε. Την Πολιτεία του ή τους Νόμους όμως θα μπορέσετε να τα διαβάσετε και να τα κατανοήσετε, δεν είναι απρόσιτα, αλλά η κατανόησή τους θα είναι ελλιπής. Ελλιπής θα είναι η κατανόηση ακόμα και του Κρίτωνα, ο οποίος είναι σύντομος και σαφής. Γιατί;

Ας υποθέσουμε ότι κάποιος, κάποια αρχίζει την ανάγνωση και τη μελέτη των έργων του Πλάτωνα με τη σειρά που τα έγραψεή υποθέτουμε ότι τα έγραψε. Η ανάγνωση και η μελέτη όλου του πλατωνικού έργου θα μας επιτρέψει να το κατανοήσουμε; Όχι, κατά κανένα τρόπο. Για να το κατανοήσουμε θα πρέπει, πρώτον,  να διαβάσουμε τουλαχιστον μερικά από τα βασικά διασωθέντα αναγνώσματα του Πλάτωνα, εννοώ την Ιλιάδα και τον Παρμενίδη, και, δεύτερον, να σχηματίσουμε μια ευκρινή κατά τον δυνατόν εικόνα τόσο της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής εξέλιξης της αρχαιοελληνικής κοινωνίας όσο και των αντίστοιχων εξελίξεων που εκτυλίχθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του Πλάτωνα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Πριν από μερικά χρόνια, ένας Άγγλος ασθενής, με συγχωρείτε, ένας Άγγλος επενδυτής Κύριος  αυτοκτόνησε επειδή έχασε 5 δισ., δεν ξέρω άν ήταν δολάρια, εβρά ή λίρες. Του έμειναν 2 δισ. Κι αυτοκτόνησε. Με τον πλούτο που αντιστοιχεί σε αυτό το ποσό, υπολογισμένο σε εβρά, μια μικρή πόλη των 10.000 κατοίκων ζει άνετα για 60 χρόνια! Δεν αυτοκτόνησε λοιπόν επειδή έμεινε άφραγκος αλλά επειδή έχασε, ηττήθηκε, και όπως έγραψε ο Θουκυδίδης, ο Κύριος τη λέξη ‘ήττα’ δεν θέλει ούτε καν να την ακούει – το είπαν οι Κορίνθιοι για τους Αθηναίους.

Εάν η αθάνατη ψυχή του Πλάτωνα, με τη μορφή της καθαρής, γνήσιας σκέψης (αληθής νους, αληθής διάνοια) επλανάτο τη μέρα της αυτοκτονίας στα μέρη εκείνα, θα έπιανε τον επενδυτή Κύριο από το αυτί και θα του έλεγε, είμαι βέβαιος: Γιατί, ρε μαλάκα, αυτοκτόνησες;

Continue reading →