Κύκλοι Διαλέξεων

There are 1.086 posts filed in Κύκλοι Διαλέξεων (this is page 2 of 109).

το αυτοκίνητο είναι βλήμα (τροχοφόρο), δεν είναι όχημα

mein Auto ist mein Burg –  το αυτοκίνητό μου είναι το φρούριό μου

(γερμανική παροιμία)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ στην τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα απομάκρυναν τα άλογα από την άμαξα και τοποθέτησαν έναν κινητήρα, μια τετράχρονη μηχανή εσωτερικής έκρηξης, η οποία κινούσε την άμαξα, δεν αντιμετώπισαν καμιά δυσκολία σχετικά με το πώς θα  ονομάσουν αυτό το νεοπαγές και καινοφανές τεχνούργημα: δεν έπαυε να είναι άμαξα, δεν έπαυε να είναι όχημα  και δεν υπήρχε λόγος να επινοήσουν μια νέα λέξη. Στην Αγγλία συνέχισαν να το λένε  car, στη Γαλλία  voiture, στη Γερμανία wagen, στην Ισπανία carro, στην Τουρκία το ονόμασαν araba (άμαξα) και στην Ελλάδα αμάξι –  και κάρρο, το πολλών ετών και παλιό μοντέλο αυτοκίνητο που μετράει μυρμήγκια, είναι πολύ αργό. Η διατήρηση της ίδιας λέξης υποβάλλει την αντίληψη ότι είναι όχημα  αλλά το αυτοκίνητο δεν είναι όχημα –  όχημα είναι το τροχοφόρο που σύρεται, που τα τραβάνε ζώα:  άλογα, γελάδες, μουλάρια, σκυλιά, άνθρωποι. Το αυτοκίνητο δεν το έλκουν ζώα –  εάν το έλκουν, επειδή δεν λειτουργεί ο κινητήρας, τότε ναι, είναι όχημα.

Continue reading →

της τον κάρφωσα: φοβερό καρφί (βόλεϊ), κάρφωμα (μπάσκετ), καρφώνει τη μπάλα στα δίχτυα, καρφωτή κεφαλιά (ποδόσφαιρο)

είναι /βαριά, /η πούτσα –  του – τσολιά!

(ακούστηκε από Έλληνες φιλάθλους στον τελικό στην Πορτογαλία, το 2004, όταν στον τελικό νικήσαμε με 1-0 και πήραμε το κύπελο)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟΝ Δεκέμβριο του 2021 κυκλοφόρησε το βιβλίο μου, Δυτικός πολιτισμός και ποδόσφαιρο: η λατρεία της διείδυσης, με το οποίο έδωσα την απάντηση στο ερώτημα, γιατί το ανδρικό ποδόσφαιρο είναι το πιο δημοφιλές ομαδικό άθλημα στο οποίο η νίκη επιτυγχάνεται με τη διείσδυση της μπάλας σε μια τρύπα. Υποστήριξα λοιπόν ότι, σε αντίθεση με όλα τα άλλα αθλήματα της διείσδυσης, στο ποδόσφαιρο η νίκη επιτυγχάνεται με την πιο δυνατή διείσδυση, η οποία είναι ή πυροβολισμός ή γαμήσι, οπότε η τρύπα, η οπή περιωπής, είναι ή τραύμα ή κωλοτρυπίδα. Ο εκδοτικός οίκος το έθαψε το βιβλίο (το εξεδωσε χωρίς να ξέρει τι γράφει, χάρη έκανε σε κάποιον συγραφέα του ), αλλά σιγά σιγά γίνεται γνωστό και διαβάζεται, πολύ αργά και πολύ σταθερά. Γιατί δεν είχε διατυπωθεί αυτή η τόσο εύλογη και ολοφάνερη απάντηση σε αυτό το καίρο ερώτημα; Διότι όλοι την υποψιάζονταν και όλοι την απωθούσαν. Ξέρω πολύ καλά ότι ενοχλείστε τα μάλα με την γαμησιολογική προσέγγιση του αθλητισμού της διείσδυσης και δη με του ποδοσφαίρου.  Το μόνο σχόλιο που μπορώ να κάνω γι΄αυτό είναι ότι δεν γράφω για να ενοχλήσω και να προκαλέσω αλλά, αν η ενόχληση και η πρόκληση είναι αναπόφευκτα, αυτό οφείλεται στην ατολμία σας να σκεφτείτε και να αποδεχτείτε αυτό που βλέπετε και ακούτε. Είναι πολύ σοβαρό ατόπημα η μη αποδοχή της πραγματικότητας, πάρα πολύ σοβαρό –  σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Δεν μαςεπιτρέπει ούτε την κοινωνική πραγματικότητα να γνωρίσουμε και να κατανοήσουμε ούτε τον εαυτό μας. Και χωρίς αυτή τη γνώση και τη συνειδητοποίηση το μόνο θα κάνουμε είναι αλλεπάλληλες μαλακίες.

Continue reading →

πολεμική κοινωνία: ληστρική επιδρομή, κατάκτηση, σφαγή, πόλεμος εκδίωξης/εξόντωσης/αρπαγής

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η ισραηλινή και παλαιστινιακή κοινωνία είναι δύο κοινωνίες που συμβιώνουν/γειτονεύουν. Και στις δύο υπάρχει η διάθεση να συνυπάρξουν –  το ειρηνικά είναι πλεονασμός –  υπάρχει όμως και η επιδίωξη της εξόντωσης της άλλης. Η αναμφισβήτητη αυτή διαπίστωση, εγείρει πληθώρα θεμελιωδών ερωτημάτων. Γιατί υπάρχει και η διάθεση της συνύπαρξης/συμβίωσης και η επιδίωξη της εξόντωσης; Θα επικρατήσει η διάθεση της συνύπαρξης/συμβίωσης ή η επιδίωξη της εξόντωσης; Εάν συμβεί το πρώτο, έχει καλώς. Εάν συμβεί όμως το δεύτερο, ποια κοινωνία θα εξοντωθεί, η παλαιστινιακή ή η ισραηλινή; Τι είδους πολέμου διεξάγεται μεταξύ αυτών των δύο κοινωνιών; Εάν πρόκειται για πόλεμο εκδίωξης και εξόντωσης, μπορούμε να σταματήσουμε τηνεκδίωξη/εξόντωση;

ΓΙΑ να απαντήσουμε σε όλα αυτά τα ερωτήματα, θα πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα μας και την προσοχή μας στην έννοια της πολεμικής κοινωνίας. Τι είναι μια πολεμική κοινωνία; Υπήρξαν κοινωνίες που δεν ήταν πολεμικές; Με ποιες ιδιαίτερες μορφές εμφανίζεται ο πόλεμος; Περιορίζεται στον γενικά αποδεκτό ορισμό του (ένοπλη σύρραξη μεταξύ κρατών, κοινωνιών, φυλών, ομάδων κοκ) ή εμφανίζει κι άλλες μορφές; Μια εισβολή, λόγου χάριν,  του αμερικάνικου στρατού σε ινδιάνικο καταυλισμό και η σφαγή όλου του άοπλου πληθυσμού ήταν πόλεμος;

Continue reading →

ο ηλεκτρικός δονητής και ο ωραιότερος (ηχητικά) στίχος της Ιλιάδας (Σ 576)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΒΡΕΧΕΙ, και θα βρέχει όλη τη μέρα, πάρα πολύ ωραία, αυτός είναι ο καλός καιρός, δεν μπορώ να πάω στον κήπο, στον έρωτά μου, σε ένα από τα 69 πάθη μου. Ζύμωσα, ψήνεται, και σκέφτηκα να γράψω, το είχα από πολύ καιρό στο μυαλό (γραμμένο) για τον ωραιότερο, τον ομορφότερο ηχητικά στίχο της Ιλιάδας. Διαβάζοντας αυτόν τον στίχο, ακούς και βλέπεις, τόσο ζωντανά, τόσο φυσικά, που παθαίνεις ζημιά. Όσο ως προς το περιεχόμενο, ο στίχος που ξεχωρίζω, αν και είναι πολλοί, είναι ο Β 298, και είναι από τη ρήση του Οδυσσέα όταν καταστέλλει μια ανταρσία των απλών πολεμιστών που θέλουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Λέει λοιπόν ο Οδυσσεύς ότι είναι ντροπή, μια ληστρική επιδρομή να διαρκεί πολύ και στο τέλος να επιστρέφεις στο σπίτι σου με άδεια χέρια, με άδειο το καράβι –  δεν υπάρχει χειρότερη αποτυχία από αυτήν: αισχρόν τοι δηρόν τε μένειν κενεόν τε νέεσθαι. Εάν επικαιροποιήσουμε τη φράση και την ερμηνεύοουμε παραφραζόμενη, θα πούμε, ότι όσο πιο γρήγορα κυκλοφορεί, κινείται το κεφάλαιο, τόσο πιο πολλά θα είναι τα κέρδη. Πρόκειται για την ίδια λογική. Κυριολεκτικά μιλώντας, ένα κεφάλαιο που αργεί, που δεν κυκλοφορεί, δεν αποφέρει κέρδη. Κατά συνέπεια, κάθε επένδυση κεφαλαίου είναι μια ληστρική επιδρομή και ο καπιταλιστής είναι απόγονος του τσομπάν-ήρωα πολεμιστή. Ο καπιταλιστής είναι ήρωας, είναι ο ήρωας.

ΠΡΙΝ παραθέσω και μελετήσουμε τον στίχο θα κάνω κάποια εισαγωγικά σχόλια ώστε μόλις τον διαβάσετε, να τον κατανοήσετε και να τον απολαύσετε. Είναι εξαιρετικός.

Continue reading →

η κρατική πολεμική χειροτεχνία στο μυκηναϊκό βασίλειο της Πύλου

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΗΜΕΡΑ θα μελετήσουμε το πρώτο μέρος του κειμένου μιας από τις σημαντικότερες πινακίδες της Πύλου (Jn 829) που μας παρέχει πληροφορίες για την πολεμική χειροτεχνία του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου –  για  τον τρόπο παραγωγής χάλκινων αιχμών για βέλη και δόρατα.  Πριν αρχίσουμε όμως θα ήθελα να κάνω μια διευκρίνηση και μετά να πω μερικά πράγματα που θα μας εισαγάγουν στο πνεύμα του κειμένου ώστε να κατανοηθεί και πιο ευχάριστα και πληρέστερα.

ΜΙΑ χειμωνιάτικη μέρα του 1979 έτυχε να κατηφορίζω τη Σόλωνος και ξαφνικά άρχισε να βρέχει καταρρακτωδώς. Ήμουν έξω ακριβώς από την είσοδο της Φιλοσοφικής, την οποία είχε εγκαταλείψει πριν δύο χρόνια, αφού τελείωσα μόνο το πρώτο έτος (1976-7), και μπήκα μέσα να προφυλαχτώ. Η βροχή όμως δεν έλεγε να σταματήσει οπότε έκανα μια βόλτα στα παλιά λημέρια. Κάποια στιγμή βρέθηκα έξω από μια αίθουσα κι άκουσα τον διδάσκοντα, τον Ιωάννη Προμπονά,  να παραδίδει μαθήματα μυκηναϊκής φιλολογίας –  να ερμηνεύει τα κείμενα των πινακίδων που καταγράφουν αιχμάλωτες γυναίκες από τα νησιά του Αιγαίου και από τα μικρασιατικά παράλια. Μπήκα μέσα έκπληκτος και όχι μόνο έμεινα μέχρι το τέλος αλλά πήρα το πρόγραμμα και πήγαινα και παρακολουθούσα τα μαθήματα για δύο χρόνια. Φωτοτύπησα αμέσως τις πινακίδες της Πύλου, παρήγγειλα το  Documents in Mycenaean Greek, των Michael Ventris και John Chadwick κι έπεσα με τα μούτρα στη μελέτη. Το όνειρό μου ήταν να γίνω προϊστορικός αρχαιολόγος, της νεολιθικής εποχής και της πρώιμης εποχής του χαλκού, οπότε οι όποιες γνώσεις είχα τότε με βοήθησαν να σχηματίσω μια ευκρινή εικόνα της μυκηναϊκής κοινωνίας και ειδικότερα του μυκηναϊκού κράτους. Από τότε δεν έχω σταματήσει να τις μελετώ και να παρακολουθώ, όσο μπορώ, τι ενδιαφέρον γράφεται για αυτά τα ζητήματα. Το πιο ενδιαφέρον που έχω διαβάσει πρόσφατα είναι το βιβλίο του Jack L. Davis, Ένα ελληνικό κράτος υπό διαμόρφωση: οι απαρχές της μυκηναϊκής Πύλου (μετ. Ευφροσύνη Μαργέλη, επιστ. επ. Γιάννης Λώλος, εκδ. ΠΕΚ) αλλά ο απαράδεκτος, λίαν επιεικώς, αναχρονισμός του τίτλου (ελληνικό κράτος!) και το ελλιπέστατο περιεχόμενο με έπεισαν ότι ο τύπος δεν έχει κατανοήσει πώς διαμορφώθηκε το κράτος της Πύλου. Είναι βέβαιο ότι δεν αποκαλούνταν Έλληνες – ούτε Μυκηναίοι. Πώς; Δεν θα μάθουμε ποτέ! Το ότι ομιλούσαν μια πρόδρομη μορφή (μυκηναϊκή διάλεκτος) των αρχαίων ελληνικών της κλασικής εποχής, αυτό είναι βέβαιο.

Continue reading →

ενώ δεν θα γίνει πόλεμος, πρέπει να ζούμε με τον φόβο ότι θα γίνει

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ λέω ότι δεν θα γίνει πόλεμος, εννοώ δεν θα γίνει μεταξύ κρατών ή συμμαχίας κρατών. Μέσα στην κοινωνία όμως ο κοινωνικός πόλεμος, διάχυτος και διάσπαρτος, μοριακός και ομαδικός, δεν θα σταματήσει ποτέ. Μια θεμελιώδης πτυχή του κοινωνικού πολέμου είναι αυτή που διεξάγει το κράτος εναντίον των υποτελών του – και οι υποτελείς εναντίον του κράτους. Σε αυτόν τον κοινωνικό πόλεμο, η στρατηγική του κράτους είναι η πρόκληση του φόβου. Το κράτος, για να ενισχύσει και να διαιωνίσει την κυριαρχία του πρέπει να αποσπά την αφοσίωση και την πίστη των υπηκόων του και το κάνει άλλοτε με την πειθώ (ιδεολογία),  άλλοτε με την απάτη, άλλοτε με τη βία κι άλλοτε με τον εκφοβισμό, με την πρόκληση του φόβου. Είμαι βέβαιος ότι η διάκριση μεταξύ (διακρατικού) πολέμου και κοινωνικού πολέμου είναι σαφής. Το γεγονός ότι ο πόλεμος είναι η έσχατη φάση της κλιμάκωσης του κοινωνικού πολέμου, ότι ο πόλεμος είναι κοινωνικός πόλεμος,  είναι ζήτημα με το οποίο θα ασχοληθούμε στο μέλλον.  Εύλογα όμως εγείρεται το ερώτημα: γιατί πρέπει να είμαστε φοβισμένοι; Τι συμβαίνει μέσα στον εγκέφαλό μας όταν φοβόμαστε, όταν ακούμε ότι θα γίνει πόλεμος, ότι θα πεθάνουμε, ότι θα μας γαμήσουν τις κόρες μας και τις γυναίκες μας, ότι θα μας σφάξουν, θα κάψουν τα σπίτια μας;

Continue reading →

αρχαιοελληνική Γαμησιολογία : ο φόνος και ο τραυματισμός ως γαμήσι, το δόρυ ως πέος, η μάχη ως ερωτική συνεύρεση (Ιλιάς)

“κι αν μου ξεφύγεις, αγόρι μου, το πιο σημαντικό πίσω είναι

– καθώς φεύγεις, εγώ θα σου τον χώσω και θα πονέσεις”

“Θέογνις”, 1286-7

φίλες και φίλες, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ διαβάζουμε την Ιλιάδα από μετάφραση δεν μπορούμε να αντιληφθούμε, λόγω της μετάφρασης, ότι συχνά ο πόλεμος περιγράφεται με σεξουαλικούς, γενετήσιους όρους – σε όλη την αρχαιοελληνική γραμματεία, όχι μόνο στην Ιλιάδα. Το αναγνωρίζω, είναι πολύ δύσκολο μα αποδοθούν αυτοί οι όροι – ένας από τους πολλούς λόγους που η Ιλιάδα είναι αμετάφραστη, κι ας είναι μεταφράσιμη, κι ας έχει μεταφραστεί πολλές φορές. Με έναν από αυτούς τους όρους, που τον διαβάζουμε μόνο στηνΙλιάδα θα ασχοληθούμε σήμερα, εγκαινιάζοντας κείμενα αρχαιοελληνικής Γαμησιολογίας.

Continue reading →

η γένεση του αγροτικού κράτους (1): ο ορισμός του κράτους και τα ερωτήματα που εγείρονται

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΔΩ και μερικές δεκαετίες υπάρχει ένας διεθνής προβληματισμός για τη διαδικασία γένεσης του πρώτου κράτους στη Μεσσοποταμία κατά τη διάρκεια της τέταρτης και τρίτης προ Χριστού χιλιετίας (4000-2000). Δεν υπάρχει, ακόμα, πιθανόν να μην υπάρξει και ποτέ, μια γενικά αποδεκτή θεωρία. Αυτό δεν είναι και πολύ μεγάλο πρόβλημα, κάθε άλλο. Ο καθένας και η καθεμιά μπορεί ελεύθερα να διατυπώσει την αφήγησή του. Διότι, φίλες και φίλοι, μη κοροϊδευόμαστε, περί αφήγησης πρόκειται. Διαθέτουμε κάποιες γραπτές και αρχαιολογικές μαρτυρίες  αλλά τα κενά είναι πολλά και ο μόνος τρόπος να τα γεμίσουμε είναι η φαντασία μας –  δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Ας ξεχάσουμε την αντικειμενικότητα, και γι΄ αυτό το ζήτημα και για πολλά άλλα (ανθρωπογένεση, η γλώσσα, η παραγωγή της τροφής, η πατριαρχία, ο πόλεμος). Οι θεωρίες που έχουν διατυπωθεί για τη γένεση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας από τη μια και του κράτους από την άλλη είναι πολλές, είναι αδύνατο όμως να αποφύγουν κάποια κοινά στοιχεία. Το πρώτο μεγάλης διάρκειας κράτος εμφανίστηκε στις αγροτικές κοινότητες της νότιας Μεσοποταμίας, προϋποθέτει τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Ουδείς και ουδεμία σκέφτηκε να αποσυνδέσει αυτά τα δύο φαινόμενα. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει κράτος μόνιμο και σταθερό, μεγάλης διάρκειας, εάν δεν υπήρχαν αγροτικές κοινότητες –  πρόκειται για βεβαιότητα. Το κράτος όμως δεν εμφανίστηκε σε όλες τις περιοχές όπου υπήρχουν αγροτικές κοινότητες, και όπου και όταν  τελικά συγκροτήθηκε,  οι αγροτικές κοινότητες είχαν μια ιστορία πολλών χιλιετιών. Τι έπρεπε να υπάρχει για να συγκροτηθεί το κράτος; Το κομβικό όμως ερώτημα είναι άλλο: η συγκρότηση του πρώτου κράτους ήταν ένας ομολογημένος, συνειδητός σκοπός, σαφής επιδίωξη κάποιας ομάδας ανθρώπων ή ήταν ένας θεσμός που προέκυψε χωρίς να το επιδιώξουν οι άνθρωποι, ένα μη επδιωκόμενο αποτέλεσμα;

Continue reading →

το δένδρο της γνώσης και η δενδρολατρεία

“Η φωτοσύνθεση δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κοσμική διεργασία ρευστοποίησης του σύμπαντος, μία από τις χειρονομίες μέσω των οποίων συστήνεται το ρευστό του κόσμου: το στοιχείο που του δίνει πνοή και τον διατηρεί σε μια κατάσταση δυναμικής έντασης.”

Εμανουέλε Κότσια (Η ζωή των φυτών: μια μεταφυσική της κράσης)

” Θα έρθει μια μέρα που μόνο μια θρησκεία θα υπάρχει στον πλανήτη: η δενδρολατρεία. Ή δεν θα υπάρχει τίποτα.”

Αθανάσιος Δρατζίδης

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΙ γιορτάζουμε, τι λατρεύουμε τα Χριστούγεννα; Τη γέννηση του Χριστού ή το χριστουγεννιάτικο δέντρο; Θα αποκλείατε το ενδεχόμενο να λατρεύουμε κάτι αλλά να μην το ξέρουμε  ή να λατρεύουμε κάτι αλλά να μην λατρεύουμε αυτό, να  λατρεύουμε κάτι άλλο; Να υπάρχει μια επιφανειακή, κύρια και κυρίαρχη λατρεία και γιορτή που ο ρόλος της είναι να κρύβει μια άλλη, μια απωθημένη, υποφώσκουσα, παραγκωνισμένη αλλά πανταχού παρούσα και αδύνατον να εξαλειφθεί;

Continue reading →

ταχύτητα και παγκόσμια ιστορία (1)

“η ταχύτητα είναι το πεπρωμένο της Δύσης”

Πολ Βιριλιό (Paul Virilio)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ η ταχύτητα είναι το πεπρωμένο της Δύσης, εάν δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός και δυτικός πολιτισμός χωρίς την ταχύτητα και την διαρκή αύξησή της, εάν η ταχύτητα καταστρέψει και τον μεν και μαζί με αυτόν και τον δε, να συμβάλει δηλαδή καθοριστικά στην κατάρρευσή τους, τότε  εύλογα θα εγερθεί το κρίσιμο ερώτημα: εάν η παρακμή των κοινωνιών διαδραματίζεται με ρυθμό που καθορίζεται και από τις ταχύτητες που γνωρίζουν και χρησιμοποιούν, μήπως οι δυτικές καπιταλιστικές κοινωνίες καταρρεύσουν με τις ταχύτητες που γνωρίζουν και χρησιμοποιούν, δηλαδή, αιφνίδια και ταχύτατα; Μήπως η αιφνίδια και ταχεία κατάρρευση θα είναι ένα μεγα-ατύχημα, όπως υποστηρίζει ο θεωρητικός της ταχύτητας, ο Βιριλιό, ένα δηλαδή αρνητικό θαύμα, αφού το θαύμα είναι θετικό ατύχημα; 

Continue reading →