η διαδικασία γένεσης της κλιτικής γλώσσας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΗΜΕΡΑ θα κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο, πολλές χιλιάδες χρόνια πίσω στο παρελθόν, και θα βρεθούμε σε μια κοινωνία στην οποία οι ομιλητές συμβάλλουν, χωρίς να το θέλουν και να το επιδιώκουν, χωρίς να το συνειδητοποιούν, στη γένεση της κλίσης, στη διαδικασία δημιουργίας μιας κλιτικής γλώσσας, από την οποία προέρχεται και η αρχαία ελληνική. Πριν το κάνουμε αυτό, θα πρέπει να σημειώσουμε μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια: από τις 7.000 γλώσσες που μιλιούνται σήμερα (όλοι οι αριθμώ που θα παραθέσω είναι κατά προσέγγιση), και οι οποίες κατατάσσονται σε 150 γλωσσικές οικογένειες (σύμφωνα με Ethnologue  (www.ethnologue.com),   μόνο δύο γλωσσικές οικογένειες περιλαμβάνουν γλώσσες που είναι κλιτικές: η ινδοευρωπαϊκή και η Αφροσιατική, υποοικογένεια της οποίας είναι η Σημιτική, κυρίως η Αραβική και η Εβραϊκή . Οι κλιτικές γλώσσες είναι ελάχιστες. Κάτι ακόμα σημαντικότερο: οι ομιλητές των κλιτικών γλωσσών είναι απόγονοι ποιμένων. Η δημιουργία της κλιτικής γλώσσας εκτυλίχθηκε σε ποιμενικές κοινωνίες –  στις δυτικές ευρασιατικές στέπες  και στις ερήμους και ημιερημικές περιοχές της Αραβικής χερσονήσου, της Μεσσοποταμίας και της Εγγής Ανατολής. Θα αντιλαμβανεστε ότι αναπόφευκτα βρισκόμαστε αντιμέτωποι  με το εξής ερώτημα: πώς συνέβαλε η ποιμενική κοινωνία στη γένεση της κλίσης, στη διαδικασία σχηματισμού των κλιτικών γλωσσών; Και με ένα άλλο: πώς ήταν η γλώσσα από την οποία προήλθε η κλίση και ο νέος τύπος της κλιτικής γλώσσας;

Continue reading

γιατί προτιμούσαν να αγοράζουν δούλους και να μην γεννούν και ανατρέφουν περισσότερα παιδιά; (αρχαία ελληνική κοινωνία και δουλεία)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΤΕ, από ποιους και γιατί άρχισε η χρησιμοποίηση των δούλων στην οικονομία και την κοινωνία της αρχαίας Ελλάδας; Γιατί το 800 π. Χ. η χρήση των δούλων ήταν περιορισμένη, γιατί ήταν οι δούλες πολύ περσισσότερες από τους άνδρες, και το 450 δεν υπήρχε οικογένεια που να μην έχει τουλάχιστον ένα δούλο και οι άνδρες δούλοι να είναι περισσότεροι από τις γυναίκες;   Γιατί από το 700 π. Χ. μέχρι την εποχή του Αριστοτέλη και του Δημοσθένη, τέλη του 4ου αιώνα π. Χ., επεκτείνεται συνεχώς η εργασία των δούλων (ανδρών) και αυξάνεται ο αριθμός τους; Μας επιτρέπεται να μιλάμε για δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής στην αρχαία ελληνική κοινωνία; Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα που οφείλουμε να απαντήσουμε όταν ασχολούμαστε με το ζήτημα της δουλείας στην αρχαία ελληνική κοινωνία. Όλα αυτά τα ερωτήματα συμπυκνώνονται στο ερώτημα του τίτλου του σημερινού κειμένου.

Continue reading

αν μπορούσαν θα τον κατεδάφιζαν και τώρα δεν θα υπήρχε ούτε Παρθενώνας ούτε Ελγίνεια

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΑ υλικά κατάλοιπα (ερείπια) από μάρμαρο που έχουν διασωθεί από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό είναι ελάχιστα, είναι ένα πάρα πολύ μικρό μέρος του υλικού πολιτισμού των αρχαίων ελληνικών πόλεων των πρώτων χριστιανικών αιώνων. Ο υλικός αυτός πολιτισμός περιλαμβάνει ναούς, θησαυρούς (θησαυροφυλάκια, χώροι τοποθέτησης και φύλαξης πολύτιμων αναθημάτων), ταφικά μνημεία (κυρίως επιτύμβιες ενεπίγραφες στήλες και ανάγλυφες παραστάσεις), επιγραφές, αγάλματα, θέατρα, γυμνάσια (γυμναστήρια) και μερικώς στάδια και τείχη. Γιατί έχουν διασωθεί ελάχιστα; Μήπως τα έφθειρε ο αέρας και το νερό με το πέρασμα του χρόνου; Όχι, το μάρμαρο είναι πολύ σκληρό και ανθεκτικό δομικό υλικό. Άλλη είναι η απάντηση. Ένα πολύ μικρό μέρος από αυτά, όχι μόνο αγάλματα, επιγραφές και επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες αλλά και θέατρα και πόλεις ολόκληρες επιχωματώθηκαν, για πολλούς και διαφόρους λόγους, και τώρα, εδώ και πάνω από δύο αιώνες δηλαδή,  η αρχαιολογική σκαπάνη τα φέρνει στην επιφάνεια και στο φως της δημοσιότητας. Έχουν διασωθεί κάποιοι, ελάχιστοι, μεγάλοι ναοί, με ποικίλους βαθμούς καταστροφής και φθοράς, κυρίως λόγω σεισμών. Τι έγιναν όλα τα άλλα  μαρμάρινα μνημεία, τον αριθμό των οποίων δεν μπορούμε να φανταστούμε; Ήταν πάρα πολλά, αναρίθμητα! Έγιναν ασβέστης και οικοδομικά υλικά, από το 300 μ. Χ. μέχρι το 1850 μ. Χ.

Continue reading

ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο (adham), ο άνθρωπος έπλασε την Aitana Lopez

“και είπεν ο Θεός· ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’  εικόνα ημετέραν και καθ΄ ομοίωσιν . . . και  εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον, κατ΄εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν.”

Γένεσις Α 26-27

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ 6.027 χρόνια, στις 23 Οκτωβρίου του 4004 π. Χ., ημέρα Κυριακή, ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο, τον άντρα Adham (Αδάμ, χωμάτινος, γήινος) και από αυτόν  τη γυναίκα Hawwah (Εύα, ζωντανή)· πριν λίγες μέρες ο άνθρωπος έπλασε την Aitona Lopez. Ο Θεός πήρε χώμα και νερό, έκανε πηλό, έφτιαξε ένα άγαλμα –  με πέος –  φύσηξε στο πρόσωπό του και το άγαλμα ζωντάνεψε. Κι άρχισε να μιλάει εβραϊκά, όπως και ο Θεός. Ο Θεός μιλούσε μια γλώσσα, τα εβραϊκά, διότι δεν υπήρχαν άλλες γλώσσες –  πώς να υπάρχουν αφού δεν υπήρχαν άνθρωποι; Ο πρώτος άνθρωπος ήταν άντρας και ήταν νέος –  γύρω στα 20-25, ο Θεός δεν έπλασε βρέφος ούτε γέρο. Μετά έπλασε και την Εύα, η οποία κι αυτή μιλούσε εβραϊκά,  και οι δύο πρωτόπλαστοι ζούσαν γυμνοί μέσα στον Παράδεισο, τρώγοντας φρούτα και λαχανικά, χωρίς να δουλεύουν και να μοχθούν. Πριν λίγες μέρες ο άνθρωπος με την βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης έπλασε την Aitαna Lopez, νεαρή γυναίκα με προσωπικότητα,  25 ετών, όσο και ο Αδάμ, εντυπωσιακής ομορφιάς,  με γνώμονα αυτό που αρέσει περισσότερο στην κοινωνία. Είναι ισχυρή και αποφασιστική γυναίκα, παθιασμένη Σκορπιός, αγαπά τα βιντεοπαιχνίδια και τη γυμναστική. Μιλάει Ισπανικά, είναι φωτομοντέλο, έχει 127.000 ακολούθους στο Ίνσταγκραμ  και κερδίζει 10.000 ευρά τον μήνα. Σήμερα θα συγκρίνουμε αυτές τις δύο δημιουργίες ανθρώπων και θα διατυπώσουμε κάποια ερωτήματα που θα προκληθούν από αυτή τη σύγκριση. Θα τολμήσω να εκθέσω τις δικές μου απαντήσεις –  εσείς σκεφτείτε τις δικές σας κι αν θέλετε τις εκθέτετε κιόλας.

Continue reading

η (ακρο)δεξιά και η αριστερή διαχείριση του αδιεξόδου του δυτικού πολιτισμού και του καπιταλισμού

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η συνήθης μέχρι τώρα, εδώ και πολλές δεκαετίες, εναλλαγή δεξιού και αριστερού συντονισμού του κράτους, ήτοι της διαχείρισης από το κράτος των πολλών και ποικίλων προβλημάτων που προκαλεί η καπιταλιστική οικονομία και τεχνολογία, θα συνεχιστεί κατά τρόπο ομαλό και στο μέλλον. Η προσεχής δεκαετία θα είναι δεκαετία της Ακροδεξιάς, όχι της Δεξιάς –  ή της στενής συνεργασίας τους. Η Δεξιά θα μετατοπίζεται ιδεολογικά και πολιτικά προς την Ακροδεξιά, η Ακροδεξιά με τη σειρά της θα ξεδοντιάζεται εκουσίως και θα βάζει νερό στο κρασί της –  μόνο και μόνο για να αποφευχθεί η όξυνση και η αναζωπύρωση του κοινωνικού πολέμου, του δαίμονα της (Ακρο)Δεξιάς και εφιάλτη της κυβερνητικής Αριστεράς. Μετά την παρέλευση της δεκαετίας, λίγο πριν λίγο μετά, και μετά την αναπόφευκτη αποτυχία της Ακροδεξιάς, θα έρθει η σειρά της Αριστεράς, της κυβερνητικής,  να αναλάβει τον συντονισμό του κράτους, αντικείμενο του οποίου είναι η διαχείριση του δομικού αδιεξόδου του δυτικού πολιτισμού και καπιταλισμού, με το οποίο θα ασχοληθούμε σήμερα.

Continue reading

από το εξισωτικό και ισότιμο Pingliangtai στο αναρχικό και αυτόνομο Λονδίνο

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟ 1979 ανακαλύφθηκαν στην κεντρική Κίνα,  στην επαρχία Henan, στη θέση Pingliangtai, τα ερείπια μιας νεολιθικής αγροτικής κοινότητας του 2300 π. Χ. Αυτές τις μέρες δημοσιεύτηκαν κάποια από τα αποτελέσματα των ανασκαφικών ερευνών και τράβηξαν την προσοχή όχι μόνο  αρχαιολόγων και ιστορικών αλλά και πολιτικών φιλοσόφων. Ο Αλέξανδρος Σχισμένος έκανε ένα σχόλιο στο fb, το οποίο παραθέτω για να το σχολιάσω –  περιέχει πολλές ανακρίβειες, υπερβολές και αυθαίρετες ερμηνείες:

Η αξιοσημείωτη ανακάλυψη στο Pingliangtai, μια περιφραγμένη τοποθεσία 4.200 ετών στην Κίνα, αμφισβητεί τις παραδοσιακές αρχαιολογικές πεποιθήσεις σχετικά με τις κοινωνικές δομές και την τεχνολογία. Οι ερευνητές αποκάλυψαν ένα προηγμένο κεραμικό σύστημα αποχέτευσης, που διαθέτει διασυνδεδεμένους σωλήνες, το οποίο είναι το αρχαιότερο του είδους του στην Κίνα. Το σύστημα αυτό σχεδιάστηκε για να διαχειρίζεται τα νερά των μουσώνων, ένα κοινωνικό επίτευγμα μηχανικής και σχεδιασμού χωρίς συγκεντρωτική εξουσία.
Σε αντίθεση με πόλεις που παρουσιάζουν σαφή κοινωνική διαστρωμάτωση, η Pingliangtai παρουσιάζει ομοιομορφία στις κατοικίες, υποδεικνύοντας μια εξισωτική και ισότιμη κοινωνία. Η ανακάλυψη αυτή ανατρέπει την ευρέως διαδεδομένη υδραυλική υπόθεση Wittfogel, ότι μόνο ιεραρχικές κοινωνίες με κεντρική εξουσία θα μπορούσαν να οργανώσουν και να εκτελέσουν τόσο πολύπλοκα έργα.

Continue reading

“η Ουκρανία και η Γάζα πρέπει να καταστραφούν, ο στρατός τους να εξοντωθεί, ο πληθυσμός τους να εκδιωχτεί”

“εκείνα που είναι δυνατό να γίνουν [στον πόλεμο], τα κάνουν οι πιο ισχυροί, κι οι αδύνατοι τα δέχονται υποχωρώντας”

Θουκυδίδης Ε 85-113 (διάλογος μεταξύ Μηλίων και Αθηναίων στρατηγών)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΤΟΝ πόλεμο, η νίκη αναδεικνύει τον πιο ισχυρό, όσες απώλειες κι αν έχει υποστεί –  με άλλα λόγια, πρέπει να τελειώσει ο πόλεμος για να δούμε ποιος είναι ο πιο ισχυρός. Μέχρι τώρα, δεν έχει νικήσει ποτέ ο αδύναμος και δεν πρόκειται να νικήσει. Εάν στο παρελθόν έχει νικήσει ο αδύναμος αυτό σημαίνει ότι δεν ήταν ο αδύναμος –  οι φαινομενικά αδύναμοι Αθηναίοι και οι λίγοι σύμμαχοί τους νίκησαν τους υπεράριθμους Πέρσες γιατί αυτοί ήταν οι ισχυροί και ο Δαβίδ νίκησε τον Γολιάθ γιατί αυτός ήταν ο πιο ισχυρός. Εκ των υστέρων κατανοούμε την πηγή της ισχύος και της νίκης –  στην πρώτη περίπτωση η οπλιτική φάλαγγα, στη δεύτερη η σφενδόνα (που μετά από 2.700 χρόνια έχει γίνει διηπειρωτικός πύραυλος με πυρηνικές κεφαλές). Θα περιμένουμε να τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία και στη Γάζα για να δούμε ποιος θα νικήσει, ποιος είναι ο πιο ισχυρός; 

Continue reading

πώς διαλύθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ, πώς θα διαλυθεί το ΚΚΕ

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ πολλά χρόνια, δεν θυμάμαι πότε, πιθανόν κάποιες φίλες και φίλοι να το θυμούνται,  είχα διατυπώσει την εικασία ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα διαλυθεί κατά τη πενταετία 2020-2025 ενώ το ΚΚΕ κατά τη δεκαετία 2025-2035. Θα μπορούσαμε να παρατείνουμε για ένα μικρό χρονικό διάστημα την ύπαρξη του ΣΥΡΙΖΑ και να αναβάλουμε το οριστικό και αμετάκλητο τέλος του στις εθνικές εκλογές του 2027 – αν βέβαια υπάρχει μέχρι τότε. Το πρώτο σκέλος της υπόθεσης  επιβεβαιώνεται· όσο για το δεύτερο, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο από το να περιμένουμε, την υγειά μας να ΄χουμε και το κουράγιο να αντέξουμε τις βρισιές και τις προσβολές των ΚΚέδων, όπως αντέξαμε τις λοιδωρίες και τους εξευτελισμούς των Συριζαίων. Εκείνο που απομένει είναι να εξηγήσω πώς σκέφτηκα και υπέθεσα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα διαλυθεί κατά την πενταετία 2020-2025 και πώς σκέφτομαι και υποθέτω ότι το ΚΚΕ θα διαλυθεί κατά τη δεκαετία 2025-2035. Αφού λοιπόν το πρώτο σκέλος της υπόθεσης επιβεβαιώθηκε, θα στρέψουμε το βλέμμα μας και την προσοχή μας στα επόμενα χρόνια στο ΚΚΕ και θα υποστηρίξουμε ότι η κομβική αντίφαση που χαρακτηρίζει αυτό το κόμμα θα το καταδικάσει, όταν συντρέξουν οι συνθήκες, σε αποχώρηση από την πολιτική σκηνή, από την ιστορία, την αέναη, άλλοτε ζωοποιό και άλλοτε ολέθρια κοινωνική αλλαγή.

Continue reading

ο κοινωνικός πόλεμος μεταξύ κράτους και ανυπότακτου γυφταριάτου

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΘΑ γνωρίζετε ότι κράτος, μπάτσοι και λαός βλέπουν γύφτους, περιπλανώμενους και μη,  και αναστατώνονται, ταράσσονται. Γιατί; Θα δούμε γιατί. Αυτή η αναστάτωση, η ταραχή είναι πολύ ενοχλητική γι΄αυτούς που την αισθάνονται: πώς είναι δυνατόν, εγώ ο ισχυρός, κράτος, μπάτσοι και λαός, να αναστατώνομαι μπροστά σε αυτά τα εξαθλιωμένα, ταλαίπωρα και αδύναμα όντα;  Μήπως με συγκινούν τα βάσανά τους, η πενία τους, ο κατατρεγμός τους; Όχι, φίλες και φίλοι, όχι, κάθε άλλο. Μήπως αναστατώνονται και ταράσσονται όχι επειδή είναι αδύναμοι αλλά επειδή διαθέτουν κάποια ισχύ, κάποιες μορφές και εκδηλώσεις ισχύος, τις οποίες το συμπαγές στρατόπεδο του κράτους, των μπάτσων και του λαού δεν μπορεί να καταβάλει, αιώνες και χιλιετίες τώρα;  Πριν απαντήσω σε αυτά τα ερωτήματα που διατύπωσα, θα στρέψω την προσοχή μου, και τη δική σας, σε κάποιες όψεις της κοινωνικής ύπαρξης του γυφταριάτου –  θα εξηγήσω γιατί μεταχειρίζομαι αυτόν τον όρο.

Continue reading

αδιαμεσολάβητη σχέση: ο τσομπάνης και τα πρόβατα, ο στρατηγός και οι στρατιώτες, ο Θεός και οι πιστοί, ο ηγέτης και οι οπαδοί

” μπορώ να αντέξω την απώλεια 30.000 στρατιωτών μηνιαίως”

(Μέγας Ναπολέων προς τον Μέτερνιχ)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΑΤΑ το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του ανθρώπινου είδους η κοινωνία ήταν ένας κόσμος ολιγομελών ομάδων, για σχεδόν 200.000 χρόνια ζούσαμε σε ομάδες των 8 έως 40 ή 50 ατόμων. Έχει σχηματιστεί η εντύπωση ότι περνούσαμε τη ζωή μας σε μια ομάδα μόνο, μια ζωή σχετιζόμασταν με ένα μικρό αριθμό ανθρώπων –  θα πρέπει να ήταν πολύ βαρετό. Η εντύπωση αυτή είναι εσφαλμένη –  δεν λαμβάνει υπ΄ όψει της δύο συνήθεις καταστάσεις της ζωής των τροφοσυλλεκτών-κυνηγών: την διαφωνία και τον σχηματισμό της οικογένειας, τη γέννηση των παιδιών. Όταν υπήρχε διαφωνία, δεν υπήρχε υπακοή ενός μέρους στο άλλο αλλά διάσπαση: η ομάδα διασπόταν σε δύο μέρη, κάθε ένα από το οποίο είτε συνέχιζε αυτόνομα είτε ενωνόταν με διαφωνούντες άλλης ομάδας. Τα κοινά χαρακτηριστικά των 300 τροφοσυλλεκτικών κοινωνιών που έχουν μελετηθεί από τους ανθρωπολόγους  κατά τους δύο προηγούμενους αιώνες είναι η πρόκριση της συνεργασίας, το μοίρασμα της τροφής, η αυτονομία του ξεχωριστού ατόμου. Τα μέλη των ομάδων δεν ανέχονταν διαταγές, δεν ανέχονταν τον καταναγκασμό και αντιδρούσαν έντονα κάθε φορά που κάποιος πρόβαλλε αξιώσεις κυριαρχίας και ηγεσίας, που ήταν ανταγωνιστικός και ιδιοτελής. Ου βούλομαι άρχειν ουδέ άρχεσθαι –  δεν θέλω να διατάζω ούτε να με διατάζουν (Ηρόδοτος). Η δεύτερη μορφή κινητικότητας ήταν η σύναψη γάμου και η συγκρότηση της οικογένειας: οι περισσότεροι γάμοι γίνονταν μεταξύ ανδρών και γυναικών που δεν ανήκαν στην ίδια ομάδα. Και ο άνδρας πήγαινε στην ομάδα της γυναίκας, εάν η ομάδα ήταν μητροτοπική (το πιο σύνηθες –  μητροτοπική, όχι μητριαρχική).

Continue reading