φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία μας φέρνει αντιμέτωπους με μερικά θεμελιώδη ερωτήματα, τα οποία μας απασχολούσαν κάθε φορά που γινόταν διακρατικός πόλεμος – μας απασχολούν και τώρα, και θα μας απασχολούν και στο μέλλον. Τι πρέπει να κάνουν οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι (ή οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί), ποια στάση πρέπει να κρατήσουν απέναντι στον πόλεμο; Να ταχθούν στο πλευρό του κράτους και να πολεμήσουν ή να αντιταχθούν και να σταματήσουν τον πόλεμο; Έχουν ή δεν έχουν κοινά συμφέροντα οι Υποτελείς, οι υπήκοοι, οι αρχόμενοι κοινά συμφέροντα με τους Κυρίους τους, με την άρχουσα τάξη;  Εάν υπάρχει κάποια περίπτωση να έχουν, ποια είναι αυτή; Δεν έχει καμιά απολύτως σημασία εάν τα αφεντικά μας , η άρχουσα τάξη,  έχουν την ίδια εθνική καταγωγή ή εάν είναι ξένοι;

ΑΣ κάνουμε ένα νοητικό πείραμα, μια υπόθεση εργασίας. Γίνονται γεωτρήσεις στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης και ανακαλύπτουν τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου –  τεράστια. Ο πλούτος είναι τεράστιος ώστε μας επιτρέπει να εφαρμόσουμε το τριήμερο, όπως στη Νορβηγία ενώ ένα μεγάλο μέρος των κερδών μοιράζεται στους πολίτες, με αποτέλεσμα να έχουμε όλοι SUV πολυτελείας, όπως στην Ελβετία. Αρχίζουν όμως να τρέχουν τα σάλια της Τουρκίας και μας την πέφτει για να μας τα πάρει όλα. Τι θα κάνουμε; Θα πολεμήσουμε ή θα πούμε, ίδια είναι τα αφεντικά, δεξιά κι αριστερά, Έλληνες και Τούρκοι; Κι εσείς ξέρετε κι εμείς ξέρουμε τι θα κάνουμε: θα πολεμήσουμε, μην επιστρέψουμε στο 13ωρο καθημερινό γαμήσι και στο αυτοκίνητο που αν δεν χαλάσει δεν το πάμε στο συνεργείο κι όταν το πάμε, ψάχνουμε να βρούμε δανεικά για να πληρώσουμε τον μάστορα.

ΑΣ αφήσουμε όμως τα νοητικά πειράματα κι ας κάνουμε ένα ταξίδι στον χρόνο. Τον 14ο και 15ο αιώνα μ. Χ. εκτυλίχθηκε στη Μικρά Ασία και στα Βαλκάνια ή πιο παράδοξη, κουφή θα λέγαμε μιλώντας λαϊκά, κοινωνική επανάσταση. Δεν υπάρχει ιστορικός που να διαφωνεί. Εισβάλλουν οι Οθωμανοί Τούρκοι στα ανατολικά της Ανατολίας, της Μικράς Ασίας και μέσα σε ένα αιώνα κατακτούν όλη τη Μικρά Ασία και όλα τα Βαλκάνια, που ήταν εδάφη του βυζαντινού κράτους. Οι χωρικοί είχαν χάσει ήδη την ελευθερία τους και είχαν γίνει δουλοπάροικοι, με τη βία ασφαλώς. Παρέδιδαν στους φεουδάρχες και στο κράτος το 60% της φυτικής και ζωικής τροφής που παρήγαγαν. Ήρθαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και τους είπαν: θα δίνετε σε εμάς 10% (η γνωστή δεκάτη) και θα διατηρήσετε την αυτονομία σας, την αυτοδιοίκησή σας, τη γλώσσα σας, την εκπαίδευσή σας, τη θρησκεία σας και την απονομή της  δικαιοσύνης  –  θα σας δικάζουμε εμείς μόνο όταν διαπράττετε κάποιο έγκλημα εναντίον μας. Δεν υπήρξε χωρικός που να μην δέχτηκε –  θα ήταν πολύ μαλάκας! Αλλά αυτός που μοχθεί και του αρπάζουν το σιτάρι του και τις γελάδες του δεν μπορεί να είναι μακάκας. Κι έτσι, πήραμε μια καλή ανάσα, χάριν των κατακτητών μας των Οθωμανών Τούρκων! Μας έσωσαν! Προτίμησαν τους Οθωμανούς κατακτητές από τους ομόγλωσσους και ομόθρησκους Έλληνες –  και εγώ αυτό θα έκανα, προκειμένου να μην πεινάνε τα παιδιά μου. Αν έρχονταν τώρα, οι Τουρκαλάδες, και μας έλεγαν τρεις μέρες δουλειά τη βδομάδα, 3.000 ευρά το μήνα, κι ένα καλό αυτοκίνητο, Μπεμβέ και πάνω, τι θα κάναμε; Θα βάζαμε στη θέση των Ελλήνων αφεντικών τους Τούρκους; Δε νομίζω, δεν θα το κάναμε. Γιατί; Δεν ξέρω. Μήπως επειδή είμαστε όλοι μια ράτσα, Έλληνες, οι καλύτεροι, οι πρώτοι στον κόσμο, έχουμε κοινά συμφέροντα με τα αφεντικά μας – ξερό ψωμί και Κούλη πρωθυπουργό;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η θυσία (και η αυτοθυσία)  είναι ένα από τα πολλά εκείνα ζητήματα που μας απασχόλησαν στο παρελθόν, τα ξεχάσαμε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, και τώρα επανέρχονται στο προσκήνιο της προσωπικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Τα ζητήματα αυτά δεν είναι άσχετα μεταξύ τους, συνδέονται στενά και η μελέτη και εξέταση τους τα αλληλοεμπλουτίζει, όπως είναι ο πόλεμος, ο εμφύλιος πόλεμος, η συμβίωση, η φιλία, η εργασία, η ελευθερία, η ανάπτυξη της προσωπικότητας, η σεξουαλικότητα, η οικογένεια –  και άλλα πολλά, σχεδόν όλα. Γιατί σχεδόν όλα; Διότι η  θυσία έχει μια ενεργητική και μια παθητική σημασία, κατά συνέπεια είναι μια δομικη πτυχή της κυριαρχικής σχέσης: όπου επιβάλλεται αυτή, υπάρχει και η θυσία με τις δύο σημασίες: ο Κύριος είναι ο θύτης (ενεργητική θυσία), ο Υποτελής είναι το θύμα (παθητική θυσία) και, βέβαια, λόγω της εξάρτησης του Κυρίου από τον Υποτελή, και ο Υποτελής είναι θύτης και ο Κύριος είναι θύμα.

Το σύνθετο και πολύπλοκο ζήτημα της ενεργητικής και παθητικής θυσίας και της αντιστροφής τους υπήρξε ένα προσφιλές θέμα για πολλούς μυθιστοριογράφους, θεατρικούς συγγραφείς και σκηνοθέτες. Το μελέτησε η ανθρωπολογία και η θρησκειολογία, η κοινωνιολογία και η ψυχολογία (ψυχοθεραπεία, ψυχανάλυση). Η παθητική θυσία είναι αιτία πολλών ψυχοσωματικών ασθενειών, δεν έχει σχέση όμως με την αυτοθυσία. Την παθητική θυσία την υφίσταμαι χωρίς να το θέλω –  η  αυτοθυσία είναι εθελοντική παθητική θυσία. Θυσιάζομαι εγώ για να ζήσει το παιδί μου –  αυτό είναι αυτοθυσία και έχει σχέση με τον αλτρουισμό. Αλλά να κάνω θυσίες για να μην κλείσει η επιχείρηση του αφεντικού μου ή να μην διαλυθεί η οικογένεια μου, τότε θυσιάζομαι εγώ, υποφέρω εγώ, στερούμαι εγώ, για να πηγαίνει το αφεντικό μου τριήμερο στη Σαντορίνη με τη γκομενίτσα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας  μέρα

ΜΑΘΑΙΝΩ ότι έντονος, πολύ έντονος, προβληματισμός επικρατεί στο στρατόπεδο των συγγενών των θυμάτων των Τεμπών και των συνεργατών τους. Έχουν κατατεθεί  στο τραπέζι των διαβουλεύσεων δύο προτάσεις.  Και οι δύο βασίζονται στην προκείμενη ότι ο μόνος τρόπος να αποδοθεί η δικαιοσύνη είναι να πέσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη –  και όχι οι συγκεντρώσεις και οι διαμαρτυρίες εδώ κι εκεί, σε θεσμικό και μη επίπεδο (στον δρόμο, δηλαδή). Τρία χρόνια τώρα, οι μαζικές συγκεντρώσεις και οι μεγαλειώδεις πορείες και διαδηλώσεις δεν μπόρεσαν να κάνουν τ΄αφτιά τους να ιδρώσουν  –  άλλωστε, είναι το μόνο μέρος του σώματος που δεν ιδρώνει. Διατυπώνονται πολλές ενστάσεις. Να πέσει η κυβέρνηση, ναι, αλλά πώς; Να πέσει τώρα ή στις εκλογές της άνοιξης του 2027;  Να πέσει αλλά ποιος θα ανέβει; Κάποιο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που δεν πρόκειται να αποδώσει δικαιοσύνη, ή ένα κόμμα δικό μας;

Η μία από τις δύο προτάσεις υποστηρίζει να συγκροτηθεί ένα κόμμα, ΔΕΝ ΕΧΩ ΟΞΥΓΟΝΟ, αυτός θα είναι ο τίτλος, που θα συμμετάσχει στις εκλογές της άνοιξης του 2027, θα σημειώσει έναν ανεπανάληπτο εκλογικό θρίαμβο, θα καταλάβει 161 έδρες του κοινοβουλίου και, άρα, θα σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση και, επί τέλους, θα αποδοθεί δικαιοσύνη. Επί τέλους. Και γι΄ αυτή την πρόταση έχουν εκφραστεί πολλές επιφυλάξεις και ενστάσεις. Ο σκοπός του κόμματος θα είναι αποκλειστικά και μόνο η απόδοση δικαιοσύνης ή θα αλλάξει τα πάντα, θα είναι τόσο ριζοσπαστικό που θα σαρώσει τα πάντα, θα αναστατώσει τους πάντες και τις πάσες; Θα αυξήσει τους μισθούς, τις συντάξεις και τα επιδόματα, θα μειώσει δραστικά τον χρόνο εργασίας, θα καταργήσει την υποχρεωτική εκπαίδευση, θα καταργήσει την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, θα νομιμοποιήσει τη καλλιέργεια και τη χρήσης  της ινδικής κάνναβης, θα βελτιώσει τις δημόσιες αστικές και υπεραστικές συγκοινωνίες, θα μειώσει τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και των τηλεπικοινωνιών, θα παράσχει αφορολόγητο πετρέλαιο στους αγρότες και στους βιοτέχνες, θα προσλάβει γιατρούς και νοσηλευτικό προσωπικό; Και άλλα, πολλά. Εν πάση περιπτώσει, δεν έχει αποφασιστεί, εάν το κόμμα θα είναι μονοθεματικό (απόδοση δικαιοσύνης) ή ρηξικέλευθα επαναστατικό.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟΝ Οκτώβριο του 2018 βρέθηκα μια βδομάδα στην Νέα Υόρκη –  ταξίδι-δώρο φίλης  Ελληνοαμερικάνας: αυτά είναι μερικά από τα καλά της φτώχειας! Έμεινα στο ξενοδοχείο Hudson, πολύ κοντά στο Σέντραλ Παρκ, από τα πιο φτηνά της πόλης, 200 δολλάρια τη βραδιά! Μια βδομάδα για την Νέα Υόρκη δεν είναι μεγάλο χρονικό διάστημα, πρόλαβα όμως κι έκανα και τους περιπάτους μου και τις έρευνές μου. Η Νέα Υόρκη δεν είναι Αμερική, είναι Ευρώπη στην Αμερική, όπως και η Βοστόνη, η Μασσαχουσέτη και άλλες εκεί τριγύρω. Νόμιζα ότι είμαι Βερολίνο, Βέρνη, Αμβούργο, Ζυρίχη, κάτι τέτοιο. Για να καταλάβετε το επίπεδο ητης Νέας Υόρκης αρκεί να σας πω ότι μια βδομάδα  και δεν είδα άνθρωπο με κινητό στο χέρι (μια φορά μόνο), νόμισα ότι δεν έχουν κινητό οι άνθρωποι εκεί πέρα!  Όταν επισκέπτομαι μια πόλη, το πρώτο που θέλω να μάθω είναι π ό σ ε ς   ώ ρ ε ς   δ ο υ λ ε ύ ο υ ν  οι εργαζόμενοι/ες  –  από αυτό καταλαβαίνω και πόσα παίρνουν, σε γενικές γραμμές. Όταν λέω εργαζόμενους δεν εννοώ τα ελεύθερα επαγγέλματα και τους αυταπασχολούμενους αλλά τους μισθωτούς εργάτες και υπαλλήλους. Ένα δεύτερο που ψάχνω να βρω είναι η έκφραση στο πρόσωπό τους και στα μάτια τους. Από την πολλή παρατήρηση και την πολλή μελέτη, εδώ και πολλές δεκαετίες, έχω μάθει να διαβάζω πολύ καλά και τα μάτια και το βλέμμα. Το εάν είναι κάποιος χ α ρ ο ύ μ ε ν ο ς   ή   θ λ ι μ μ έ ν ο ς   δεν μπορεί κανείς και καμιά να το κρύψει.  Η σχέση μεταξύ του χρόνου εργασίας και της χαράς ή της θλίψης νομίζω ότι είναι σαφής. Δεν γίνεται να δουλεύεις πολλές ώρες και να είσαι χαρούμενος – για τους μισθωτούς μιλάω, για την εργατικη τάξη, για το προλεταριάτο: για τους άλλους ας μιλήσουν οι άλλοι, οι δικοί τους. Έχω δουλέψει στο Μόναχο και το βράδυ παρακαλούσα τον Θεό να φτάσω στο σπίτι –  τέτοια κούραση. Δουλειά και ύπνος, τίποτα άλλο. Μα την Παναγία την Εργαζόμενη!

Continue reading →