προς μια φιλοσοφία του κουμπιού

“Η χειρονομία της φωτογραφικής πράξης προϋποθέτει ασφαλώς μια τελική απόφαση: το πάτημα του κουμπιού  – όπως τελικά ο Αμερικανός πρόεδρος θα πατήσει το κόκκινο κουμπί.” 

Vilem Flusser (Προς μια φιλοσοφία της φωτογραφίας, σ. 40)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η σχέση μου με το κουμπί είναι μια σχέση παράφορου πάθους (ύπαρξη σχισμής) και ανυπόφορης απέχθειας (ανυπαρξία σχισμής). Αυτή τη σχέση θα σας αποκαλύψω σήμερα, αφού διευκρινίσω ότι θα εντάξω στην κατηγορία του κουμπιού και τους πολλούς και ποικίλης μορφής και λειτουργικότητας διακόπτες –  τους on και off των μηχανημάτων, τους οικιακούς της ηλεκτροδότησης, τη σκαλδάλη των όπλων, το πεντάλ του αυτοκινήτου. Πολύ συχνά τους λέμε κουμπιά –  έχω καταλάβει γιατί αλλά αρνούμαι να το δεχτώ ( άλλη μια μεταφορά που με πληγώνει βάναυσα).

Continue reading

αν μπορούσαν θα τον κατεδάφιζαν και τώρα δεν θα υπήρχε ούτε Παρθενώνας ούτε Ελγίνεια

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΑ υλικά κατάλοιπα (ερείπια) από μάρμαρο που έχουν διασωθεί από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό είναι ελάχιστα, είναι ένα πάρα πολύ μικρό μέρος του υλικού πολιτισμού των αρχαίων ελληνικών πόλεων των πρώτων χριστιανικών αιώνων. Ο υλικός αυτός πολιτισμός περιλαμβάνει ναούς, θησαυρούς (θησαυροφυλάκια, χώροι τοποθέτησης και φύλαξης πολύτιμων αναθημάτων), ταφικά μνημεία (κυρίως επιτύμβιες ενεπίγραφες στήλες και ανάγλυφες παραστάσεις), επιγραφές, αγάλματα, θέατρα, γυμνάσια (γυμναστήρια) και μερικώς στάδια και τείχη. Γιατί έχουν διασωθεί ελάχιστα; Μήπως τα έφθειρε ο αέρας και το νερό με το πέρασμα του χρόνου; Όχι, το μάρμαρο είναι πολύ σκληρό και ανθεκτικό δομικό υλικό. Άλλη είναι η απάντηση. Ένα πολύ μικρό μέρος από αυτά, όχι μόνο αγάλματα, επιγραφές και επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες αλλά και θέατρα και πόλεις ολόκληρες επιχωματώθηκαν, για πολλούς και διαφόρους λόγους, και τώρα, εδώ και πάνω από δύο αιώνες δηλαδή,  η αρχαιολογική σκαπάνη τα φέρνει στην επιφάνεια και στο φως της δημοσιότητας. Έχουν διασωθεί κάποιοι, ελάχιστοι, μεγάλοι ναοί, με ποικίλους βαθμούς καταστροφής και φθοράς, κυρίως λόγω σεισμών. Τι έγιναν όλα τα άλλα  μαρμάρινα μνημεία, τον αριθμό των οποίων δεν μπορούμε να φανταστούμε; Ήταν πάρα πολλά, αναρίθμητα! Έγιναν ασβέστης και οικοδομικά υλικά, από το 300 μ. Χ. μέχρι το 1850 μ. Χ.

Continue reading

ο κεραυνός του Δία, τα πυροβόλα, η ατομική βόμβα και το τέλος του πολέμου (μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών της Δύσης)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η κατασκευή και η ρίψη της ατομικής βόμβας ήταν η εκπλήρωση επιθυμίας που έχει διατυπωθεί έμμεσα στην Ιλιάδα, στη Βίβλο των επιθυμιών του δυτικού πολεμιστή, του ήρωα Κυρίου. Μετά από τρεις χιλιάδες χρόνια τα κατάφερε. Υπήρξαν τρεις σταθμοί της διαδικασίας κατασκευής της ατομικής βόμβας: η επινόηση των πυροβόλων (1300 μ. Χ., όταν ο Ντάντε άρχισε να γράφει τη Θεία Κωμωδία, όταν τελείωνε μια εποχή –  φεουδαρχία – και άρχιζε μια άλλη – ο εμπορικός καπιταλισμός), η βιομηχανική επανάσταση (τέλη 18ου αιώνα) και η επανάσταση στη Φυσική (τέλη 19ου-αρχές 20ού). Η κατασκευή της ατομικής βόμβας υπήρξε ένα κομβικό χρονικό γεγονός, ένα από τα μεγαλύτερα του δυτικού πολιτισμού και της παγκόσμιας ιστορίας: εισροή γνώσεων και κοινωνικών σχέσεων, επεξεργασία, εκροή γεγονότων και σχέσεων. Πώς όμως και γιατί, από ποιους διατυπώθηκε η επιθυμία κατασκευής ενός βλήματος που θα είναι όσο γίνεται περισότερο εξοντωτικό και καταστροφικό; Ποιες ήταν οι συνέπειες (κοινωνικές, στρατιωτικές και πολιτικές) της εκπλήρωσης αυτής της επιθυμίας; Με αυτά τα ζητήματα θα καταπιαστούμε σήμερα, 78 χρόνια μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι (6 και 9 Αυγούστου 1945) .

Continue reading

εάν ήμουνα εγώ πρωθυπουργός, εάν ήμουνα εγώ υπουργός: ποιος, ποια και πώς μπορεί να ενταχθεί στην πολιτική άρχουσα τάξη;

εάν ήμουνα εγώ πρωθυπουργός. . .

εάν ήμουνα εγώ υπουργός. . .

(στερεότυπες φράσεις της γλώσσας της καθημερινής ζωής)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ θυμάμαι πότε άρχισε   η εισβολή δημοφιλών ηθοποιών, αναγνώρισιμων καλλιτεχνών εν γένει, πασίγνωστων αθλητών του στίβου, ποδοσφαιριστών, συγγραφέων, δημοσιογράφων και άλλων διάσημων προσώπων της τέχνης,του αθλητισμού και της δημοσιογραφίας στην πολιτική, κοινοβουλευτική ζωή της ελληνικής κοινωνίας –  μάλλον κατά τη δεκαετία του 1990. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι αυτή η εισβολή έγινε στην αρχή με διστακτικά βήματα, στη συνέχεια όμως η τάση ενισχύθηκε με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των βουλευτών που προέρχονται από τους προαναφερθέντες χώρους. Τα πρόσωπα αυτά, άνδρες και γυναίκες,  ήταν γνωστά σε όλο σχεδόν τον ελληνικό πληθυσμό, η αναγνωρισιμότητά τους ήταν πανελλήνια. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη, λίγα χρόνια πριν πεθάνει, είχε εκφράσει τη φιλοδοξία της να γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Continue reading

η λατρεία του ακαριαίου (του θανάτου) και το αίσχος της διάρκειας (της ζωής)

είναι αισχρό μια ληστρική επιδρομή να διαρκεί πολύ και να επιστρέφεις στο σπίτι με άδεια χέρια

Ιλιάς Β 298

(αισχρόν τοι δηρόν τε μένειν κενεόν τε νέεσθαι)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΣ κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο κι ας μεταφερθούμε στην προ του τηλεγράφου, του αεροπλάνου  και του ηλεφώνου εποχή. Θα μπορούσα να στείλω γράμμα σε φίλο μου στην Ιαπωνία ή στη Βραζιλία κι αυτός να μου απαντήσει. Πόσος χρόνος θα χρειαζόταν για να ολοκληρωθεί αυτή η επικοινωνία μέσω της ταχυδρομικής υπηρεσίας; Μήνες. Πόσος χρόνος απαιτείται σήμερα; Σηκώνω το τηλέφωνο, παίρνω τον αριθμό, το σηκώνει ο φίλος μου και μιλάμε.  Πληκτρολογώ μήνυμα στον υπολογιστή και ακαριαία φτάνει στην Ιαπωνία και στη Βραζιλία.  Την εξέλιξη αυτή την χαρακτηρίζουμε πρόοδο. Με τον ίδιο τρόπο μπορώ να επενδύσω ακαριαία κάποιο κεφάλαιο για να κερδίσω περισσότερα χρήματα σε οποιοδήποτε χρηματιστήριο του πλανήτη ή να αποσύρω πάλι ακαριαία την επένδυσή μου, για να αποφύγω απώλειες και χασούρα. Μπορούμε να αυξήσουμε την ταχύτητα μετάδοσης μηνύματος  ή την ταχύτητα επένδυσης κεφαλαίου; Δεν μπορούμε –  η αποστολή και η επένδυση γίνεται ακαριαία, σε χρόνο μηδέν. Η επιθυμία μας έχει εκπληρωθεί. Τι είναι όμως το ακαριαίο, ο χρόνος μηδέν; Γιατί τον επιθυμούμε; Είναι δυνατόν αυτή η επιθυμία να εκπληρωθεί σε όλα τα κοινωνικά πεδία; Εάν δεν είναι, ποιες είναι οι συνέπειες;

Continue reading

(θα) γίνονται ολοένα περισσότερα και φονικότερα ατυχήματα

η ταχύτητα είναι το πεπρωμένο της Δύσης

Πολ Βιριλιό (Speed and Politics)

 

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο τίτλος του σημερινού κειμένου συνοψίζει την κομβικότερη πρόβλεψη του Πολ Βιριλιό, του θεωρητικού της ταχύτητας και του ατυχήματος. Αυτή είναι η δουλειά των θεωρητικών, να κάνουν προβλέψεις. Τα ζητήματα με τα οποία ασχολήθηκε ο Βιριλιό ήταν πολλά, μεταξύ των οποίων και  κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του δυτικού πολιτισμού, όπως η σχέση μεταξύ ταχύτητας και ατυχήματος, αλλά και η γεωπολιτική-  να σας υπενθυμίσω την πρόβλεψή του ότι ο κεντρικός άξονας Βορρά-Νότου θα μετατεθεί στον άξονα, στη σύγκρουση Δύσης-Ανατολή, πρόβλεψη που επιβεβαιώθηκε με τον  πόλεμο στην Ουκρανία μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Υποστηρίζει λοιπόν ο Βιριλιό ότι τα ατυχήματα θα γίνονται ολοένα περισσότερα  και φονικότερα, ότι δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτά, είναι αδύνατον. Και όχι μόνο αυτό: εάν ο πολιτισμός μας καταρρεύσει, θα καταρρεύσει με την ταχύτητα που χρησιμοποιεί, ταχέως ή και ταχύτατα. Και έστρεψε το ενδιαφέρον του στη έννοια του ξαφνικού και του ακαριαίου.

Continue reading

από τη λατρεία της (ευθείας) γραμμής στα μη γραμμικά φαινόμενα (συστήματα, διαδικασίες, Μαθηματικά)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΕΡΙΜΕΝΩ με αγωνία να κυκλοφορήσει ο πρώτος τόμος της τριλογίας ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ κατανόησης του Θανάση Φωκά (εκδ. Broken Hill),  “με την οποία ο Φωκάς απαντά σε θεμελιώδη ερωτήματα για τις δομές και τις διαδρομές της δημιουργικότητας, τη φύση της γνώσης και τη σχέση του εγκεφάλου με την τέχνη και την επιστήμη” (από συνέντευξη στην Καθημερινή, 28.12.2022). Παραθέτω ένα απόσπσμα από τη συνέντευξη για να δούμε πόσο ενδιαφέρον θα είναι αυτό το βιβλίο, τα πολλά που θα μάθουμε και θα σκεφτούμε:

Continue reading

από τη λατρεία της ισχύος, της αρχής και της έκρηξης στην επινόηση της θεωρίας της αρχικής μεγάλης έκρηξης (big bang)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝ και η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης (big bang) έχει γίνει γενικά αποδεκτή, υπάρχουν κάποιοι, λίγοι, αστροφυσικοί και κοσμολόγοι που δεν την δέχονται και προτείνουν άλλες θεωρίες. Δεν είμαι σε θέση να τις εκθέσω λεπτομερώς, δεν είμαι σε θέση να κρίνω, δεν είμαι σε θέση να υποστηρίξω  αυτή ή την άλλη θεωρία. Οι γνώσεις μου είναι ελάχιστες –  το ελάχιστες είναι ευφημισμός. Μου επιτρέπεται όμως να θέσω κάποια ερωτήματα και να διατυπώσω κάποιες παρατηρήσεις που αφορούν επιστημολογικά ζητήματα και ζητήματα της κοινωνιολογίας της γνώσης.

ΑΣ δούμε πρώτα τον όρο big bang, μεγάλη έκρηξη. Τι είναι αυτό το big, τι σημαίνει μεγάλη; Προφανώς υπάρχουν εκρήξεις διαφόρων μεγεθών –  υπάρχουν πολύ μικρές, μικρές, μέτριες, μεγάλες εκρήξεις. Μια έκρηξη μισού κιλού πυρίτιδας ή δυναμίτιδας  είναι μικρή σε σχέση με μια έκρηξη δέκα κιλών πυρίτιδας ή δυναμίτιδας. Η πρώτη ποσότητα δεν μπορεί να γκρεμίσει μια πολυκατοικία, η δεύτερη μπορεί. Η πρώτη μπορεί να κάνει κομμάτια ένα μικρό βράχο, η δεύτερη μπορεί να κονιορτοποιήσει ένα μικρό λόφο. Η πρώτη, η μικρή έκρηξη, παράγει μικρότερη ποσότητα ενέργειας από τη δεύτερη, τη μεγάλη. Η πρώτη είναι  λιγότερο ισχυρή από τη δεύτερη. Οι εκρήξεις λοιπόν έχουν σχέση με ισχύ και την παραγόμενη ενέργεια: οι έννοιες της ισχύος και της ενέργειας δηλώνονται με τις λέξεις πυρίτιδα και δυναμίτιδα (<δύναμις= ισχύς).

Continue reading

πώς ο Αριστοτέλης αποδέχτηκε την υπόθεση ότι δυτικά του Γιβραλτάρ βρίσκεται η Ινδία

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Στο τέλος του δεύτερου βιβλίου του συγγράματος Περί ουρανού (298a10) ο Αριστοτέλης γράφει τα εξής: “Για όλους αυτούς τους λόγους, δεν λένε πράγματα αστήρικτα και αβάσιμα όσοι υποθέτουν ότι μετά την περιοχή των Ηρακλείων στηλών (σημερινό Γιβραλτάρ) βρίσκεται η Ινδία και ότι μία είναι η θάλασσα που τις ενώνει”. (Διό τους υπολαμβάνοντας συνάπτειν τον περί τας Ηρακλείας στήλας τόπον τω περί την Ινδικήν, και τούτον τον τρόπον είναι την θάλασσαν μίαν, μη λίαν υπολαμβάνειν άπιστα δοκείν).  Είναι βέβαιο ότι αυτές τις γραμμές είχε διαβάσει ο Χριστόφορος Κολόμβος και αποφάσισε να πάει στην Ινδία πλέοντας δυτικά. Εκείνο που δεν ήξεραν, και έμαθαν, ήταν ότι μεταξύ Ευρώπης και Ινδίας υπήρχε μια άλλη ήπειρος. Σύμφωνα με αυτά που γράφει ο Αριστοτέλης είναι βέβαιο ότι τον 4ο π. Χ. αιώνα υπήρχαν κάποιοι που υπέθεταν, και ο Αριστοτέλης συμφωνούσε μαζί τους, ότι η Γη ήταν σφαιρική. Εφ΄όσον λοιπόν ήταν σφαιρική, η Ινδία θα βρισκόταν δυτικά της Ευρώπης. Δεν ήταν μόνο σφαιρική αλλά ήταν ακίνητη και στο κέντρο του πεπερασμένου σύμπαντος.  Πώς έφτασε σε αυτά τα συμπεράσματα ο Αριστοτέλης; Πώς σκέφτηκε και έφτασε σε ένα σωστό συμπέρασμα (σφαιρική) και σε δύο που δεν ήταν σωστά, όπως αποδείχτηκε πολλούς αιώνες μετά; Είναι δυνατόν οι συλλογισμοί μας να είναι λαθεμένοι και να φτάσουμε σε σωστά συμπεράσματα; Ναι, είναι. Με τον ίδιο τρόπο, σκεφτόμενος λαθεμένα, ο Κοπέρνικος έφτασε στο σωστό συμπέρασμα, ότι η Γη δεν είναι ακίνητη και ότι δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, ότι κινείται γύρω από τον ήλιο.

Continue reading

πότε θα χρησιμοποιήσουμε τα Rafale; (τα Rafale και ο αιγίοχος Ζεύς)

rafale: καταιγίδα, λαίλαπα, καταιγιστικά πυρά αυτόματου όπλου με διακοπές)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ποτέ – όπως και όλα τα άλλα πολεμικά αεροσκάφη που έχουμε αγοράσει κατά καιρούς και τα πουλήσαμε για παλιοσίδερα –  όσα δεν έπεσαν από βλάβη ή από κακό χειρισμό του κυβερνήτη και καταστράφηκαν.  Τα Rafale μια μέρα, όσα δεν πέσουν εντός της γλυκιάς πατρίδος μας, θα πουληθούν κι αυτά για παλιοσίδερα και θα αγοράσουμε άλλα. Δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ διότι πόλεμος με την Τουρκία δεν πρόκειται να γίνει, όσο υπάρχει το ΝΑΤΟ και όσο η Δύση, με επί κεφαλής τις ΗΠΑ, περικυκλώνει και πολιορκεί τη Ρωσία και τη Σιβηρία. Θα μου πείτε, μα γιατί τότε τα αγοράζουμε, αφού δεν θα τα χρησιμοποιήσουμε ποτέ; Θα επιτεθεί η Δύση στη Ρωσία; Όχι. Θα τα χρησιμοποιήσει το ελληνικό κράτος για να καταστείλει εξέγερση του λαού; Όχι. Τότε;

Continue reading