γη, λαός, Τάρταρα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Αύριο, Δευτέρα, 9/1/12, θα κάνουμε μια πρώτη απόπειρα να μελετήσουμε δυο πινακίδες της Γραμμικής Γραφής Α’, την ΗΤ 114 και την ΗΤ 88. Το ΗΤ είναι αρχικά του τοπωνυμίου Αγία Τριάδα (Hagia Triada, κοντά στη Φαιστό), όπου ανακαλύφθηκε ένα μινωικό ‘ανάκτορο’ και το οποίο μας έδωσε το μοναδικό αρχείο  150 περίπου πινακίδων της Γραμμικής Α’.

Έχουμε υποστηρίξει σε προηγούμενα σημειώματα ότι για να μπορέσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε, να διαβάσουμε τα κείμενα των πινακίδων θα πρέπει αφενός να έχουμε μια εικόνα (α) της κοινωνικής οργάνωσης των νεολιθικών κοινοτήτων, (β) της οικονομίας του Ναού, και (γ) της γένεσης και λειτουργίας της γραφής σε αυτήν την οικονομία, και αφετέρου να περιγράψουμε αδρά τη γλώσσα των πινακίδων.

Υποστηρίζουμε ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Κύπρου, των νησιών της μικρασιατικής παραλίας και της Κρήτης προέρχονταν από τη Μικρά Ασία. Είμαστε βέβαιοι ότι η επέκταση των νεολιθικών κοινοτήτων γίνονταν από ανατολικά προς τα δυτικά και πληθώρα ενδείξεων μας παρακινούν να εικάσουμε βάσιμα ότι και οι κάτοικοι της ελλαδικής χερσονήσου προέρχονταν από τη μικρασιατική χώρα. Η Γραμμική Γραφή Β’ και οι πολλές προελληνικές λέξεις μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε κάποια γενικά χαρακτηριστικά της γλώσσας που μιλούσαν κάτοικοι των νεολιθικών κοινοτήτων: ήταν συγκολλητική και οι βασικές λέξεις ήταν μονοσύλλαβες.

Η δυσκολία να διαβάσουμε τις πινακίδες της Γραμμικής Α΄ οφείλεται κυρίως στην ανυπαρξία δίγλωσσων κειμένων. Τα κείμενα της Γραμμικής Β’ διαβάστηκαν χωρίς να υπάρχουν δίγλωσσα κείμενα για δυο λόγους: πρώτον, επισημάνθηκε (από την Alice Kober, το 1948), πριν την αποκρυπτογράφηση από τον Βέντρις,  ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν κλιτική και, δεύτερον, από την ύπαρξη των ιδεογγραμμάτων, των απεικονίσεων των αντικειμένων που καταγράφονταν. Ένα παράδειγμα: δίπλα στη λέξη pa-ka-na υπήρχε ένα ιδεόγραμμα του ξίφους – ο Βέντρις υπέθεσε ότι θα μπορούσε αυτή η γλώσσα να ήταν η ελληνική, μιας και είναι κλιτική γλώσσα. Και διάβασε τη λέξη ‘φάσγανα’, μια λέξη που τη διαβάζουμε συχνά στην Ιλιάδα και προέρχεται από το *σφάγανα (σφαγή, σφάζω).

Continue reading

τι σημαίνει η λέξη ‘Αθήνα’; γιατί οι πόλεις είναι θηλυκού γένους;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Είμαστε βέβαιοι ότι το τοπωνύμιο Αθήνα σχετίζεται άμεσα με το θεωνύμιο Αθηνά. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν έλεγαν Αθήνα αλλά Αθήναι – η αρχαιότερη μαρτυρία εντοπίζεται στην Ιλιάδα (Β 546, οι δ’ αρ’ Αθήνας είχον). Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια αγνοούν το θεωνύμιο Αθηνά – το όνομα της θεάς είναι Αθήνη και Αθηναίη. Πως να εξηγήσουμε όλους αυτούς τους τύπους; Ποιος να ήταν άραγε ο αρχικός και τι να σήμαινε; Μπορούμε να το μάθουμε; Κι αν δεν μπορούμε, γιατί;

Continue reading

για τη φωνολογία της νεολιθικής κρητικής γλώσσας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Εάν ζωντάνευε ο Περικλής και καθόταν στον καναπέ να παρακολουθήσει και να ακούσει το βραδυνό δελτίο ειδήσεων των καναλιών, δεν θα καταλάβαινε τίποτα. Ούτε εμείς θα καταλαβαίναμε τίποτα, εάν κάναμε ένα ταξίδι στο χρόνο και ακούγαμε τον Περικλή να εκφωνεί τον διάσημο Επιτάφιό του, εάν τον εκφώνησε ποτέ. Και εμείς και ο Περικλής δεν θα καταλαβαίναμε απολύτως τίποτα, εάν ακούγαμε τα ελληνόφωνα ποιμενικά φύλα του 2.000 π.Χ. Εάν η ποντιακή διάλεκτος είναι μια ελληνική διάλεκτος, γιατί δεν καταλαβαίνουμε τίποτα όταν ακούμε ομιλητές ποντιακής καταγωγής; Πρόκειται περί μιας άλλης γλώσσας;

Θα αφήσω αναπάντητα αυτά τα ερωτήματα και δεσμεύ0μαι να επανέλθω όταν μου δοθεί ευκαιρία. Η ώρα είναι και τρεις και μισή και μέχρι να πάω στη δουλείά, στις πεντέμιση, έχω δυο ώρες στη διάθεσή μου να καταπιαστώ με μια πτυχή της αποκρυπτογράφησης της Γραμμικής Γραφής Α: με τη φωνολογία της γλώσσας που αναπαριστάνει η Γραμμική Γραφή Α.

Continue reading

νεολιθική γλωσσολογία: σχετικά με την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Γραφής Α΄

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα. Δημ. Χαρ. Κουγιουμτζόγλου, καλημέρα.

Το εάν θα μπορέσουμε ή όχι να αποκρυπτογραφήσουμε τη Γραμμική Γραφή Α΄και να διαβάσουμε τα λιγοστά κείμενα που έχουν διασωθεί, τα περισσότερα θλιβερά αποσπασματικά, είναι ένα ερώτημα που οφείλουμε να το διατυπώνουμε μετά από ένα άλλο, το οποίο προηγείται λογικά και χρονικά: γιατί φτάσαμε σε αδιέξοδο; Είναι λίγα τα κείμενα; Αναπαριστούν μια γλώσσα αμετάκλητα χαμένη οπότε η αποκρυπτογράφηση είναι αδύνατη;

Δεν ξέρω εάν θα μπορέσουμε να αποκρυπρογραφήσουμε τη Γραμμική Γραφή Α΄, είμαι όμως κάτι παραπάνω από βέβαιος ότι και να μην τα καταφέρουμε τελικά, θα μάθουμε πάρα πολλά κατά τη διάρκεια αυτής της προσπάθειας. Μιας και φτάσαμε σε αδιέξοδο, οφείλουμε να αρχίσουμε από την αρχή. Γιατί όμως φτάσαμε σε αδιέξοδο; Σε αυτό το ερώτημα θα απαντήσω σήμερα και επιφυλάσσομαι να επανέλθω πάνω σε άλλα ζητήματα όσον αφορά την αποκρυπτογράφηση μόλις μου δοθεί η ευκαιρία.

Continue reading

Νεολιθική Γλωσσολογία/εισαγωγή

φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Από το 10.000 μέχρι το 2000 π. Χ., από τις πρώτες αγροτικές κοινότητες μέχρι την  έναρξη των αλλεπάλληλων εισβολών των πολυάριθμων ποιμενικών φύλων από τις στέπες της Ευρασίας και τις ερήμους της Αραβίας, οι οποίες έληξαν με τις τελευταίες κατακτήσεις του μογγολικών και τουρκικών φυλών κατά τον 13ο και 14ο μ.Χ. αιώνα, στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς Ανατολής, των Βαλκανίων, της Αιγύπτου και της δυτικής Ευρώπης εμφανίστηκε ένας πολύ σημαντικός πολιτισμός, ο νεολιθικός,  το κύτταρο του οποίου ήταν οι αυτόνομες αγροτικές κοινότητες. Οι νεολιθικές κοινωνίες και οι κοινωνίες της πρώιμης εποχής του χαλκού κατακτήθηκαν από τα ποιμενικά φύλα ενώ οι γηγενείς, όσοι δεν εξοντώθηκαν ανηλεώς, όπως θα δούμε, αφομοιώθηκαν με τους κατακτητές ενώ οι γλώσσες που μιλούσαν χάθηκαν. Υπάρχουν όμως κάποιες γλώσσες που κατάφεραν να επιβιώσουν, όπως η βασκική και πολλές καυκασιανές γλώσσες (καρτβελική, αμπχαζοαντιγκεϊκή, ναχονταγκεϊκή). Εκτός από αυτές, κάποιες άλλες άφησαν γραπτά μνημεία – πολλά από τα οποία καταφέραμε να διαβάσουμε, όπως η αρχαία αιγυπτιακή και η σουμερική. Τα κείμενα όμως που είναι γραμμένα στην Γραμμική Γραφή Α΄ παραμένουν ένα μυστήριο και ίσως παραμείνουν για πάντα, εάν δεν ασχοληθούμε με τη μελέτη των νεολιθικών γλωσσών. Οι κατακτητές ποιμένες ασχολούνται με την ιστορία των γλωσσών τους, η Ινδοευρωπαϊκή Γλωσσολογία είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, αλλά δεν δείχνουν κανένα απολύτως ενδιαφέρον για τις γλώσσες των κατακτημένων λαών. Εμείς εδώ στην Ανωτάτη Σχολή Κακών Τεχνών θα αρχίσουμε να το κάνουμε και καλούμε όλους  και όλες που ασχολούνται με αυτό το ζήτημα να συνδράμουν. Από τη μεριά μας θα κάνουμε ότι μπορούμε: θα φέρουμε στο προσκήνιο όσες νεολιθικές γλώσσες είναι γνωστές, θα παρουσιάσουμε σύντομες εισαγωγές τους και θα επιχειρήσουμε να συνδράμουμε στην αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Γραφής Α.

Continue reading