φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Σήμερα έχουμε μια παγκόσμια αποκλειστικότητα! Θα λύσουμε το μυστήριο της ετυμολογίας και της αρχικής σημασίας του επιθέτου αγαθός – και πιστεύουμε πως η άποψή μας θα γίνει, με το πέρασμα του χρόνου, μια γενικά αποδεκτή άποψη και γνώση.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Από το καθρεφτάκι του αυτοκινήτου, από τη μια άκρη,  κρέμεται μια πινακίδα που γράφει ‘μπαμπά, μη τρέχεις’. Από την άλλη, ένα εικονισματάκι της Παναγίας. Πριν ξεκινήσει, η μάνα του οδηγού του λέει: ‘Να προσέχεις’ – και συμπληρώνει: ‘καλό ταξίδι, η Παναγιά μαζί σου’. Ή: ‘ο Θεός να σε φυλάει’ και κάνει το σταυρό της.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί το θηλυκού γένους επώνυμο είναι σε πτώση γενική και όχι ονομαστική όπως το αρσενικό;  Θα ήταν σωστό ή  λάθος από γραμματικής άποψης να λέγαμε Μαρία Παπαδόπουλος;  Γιατί πολλά επώνυμα αρσενικού γένους είναι και αυτά σε γενική και όχι σε ονομαστική; (Αντωνίου, Παπαδημητρίου, Παπασωτηρίου κ.α.). Τι δηλώνουν οι καταλήξεις των επωνύμων; (-ίδης, -ιάδης, -άκης, -πουλος κ.α.)

Με αυτά τα ερωτήματα θα ασχοληθούμε σήμερα, φίλες και φίλοι.

Στο χωριό μου, αλλά και σε άλλα χωριά, σώζονται επιτύμβιες στήλες που γράφουν το όνομα του νεκρού ή της νεκρής χωρίς επώνυμο και χρονολογία: όνομα και πατρώνυμο ή όνομα και μητρώνυμο. Οι στήλες αυτές γράφηκαν πριν το 1922, πριν προσαρτηθεί η Θράκη στο Ελληνικό Κράτος. Από τα πρώτα πράγματα που έκανε το Κράτος ήταν να μοιράσει σημαίες και να  καταγράψει τον πληθυσμό με επώνυμο. Λέγεται ότι όταν είδαν τις σημαίες, δεν κατάλαβαν τι είναι και τις έφτιαξαν ρούχα. . .Τώρα με την κρίση, πόσα σουτιέν άραγε να βγάζει μια σημαία;

Το επώνυμο είναι ένας τρόπος καταγραφής, αρπαγής και παρακολούθησης/επιτήρησης των υπηκόων από το Κράτος. Νομίζω πως είναι σαφές. Με το ονοματεπώνυμο και το πατρώνυμο, καθίσταται κάποιος πολύ συγκεκριμένος, παρατηρήσιμος, επιτηρήσιμος, ανεπανάληπτος θα έλεγα! Εάν προσθέσουμε και το μητρώνυμο, τότε η συνωνυμία περιορίζεται σχεδόν ολοκληρωτικά. Γιατί όμως να προηγείται το όνομα του πατέρα;

Όταν γύρισα στο χωριό μου, το 1997, μετά από 31 χρόνια, οι γέροι με ρωτούσαν, πχιανού ίσι σι;  και οι γριές, πχιανίς ίσι σι; Απαντούσα με το όνομα και το

Continue reading →

φίλες και φίλοι, ο Θεός, ο Μεγαλοδύναμος, να σας δίνει υγεία και χαρά.

Διότι έχει – εμείς δεν έχουμε και πρέπει να του τα ζητήσουμε (προσευχή)  να μας δώσει, και όχι μόνο υγεία και χαρά. Μιας και ο Θεός είναι αυτό που θα ήθελε και θέλει και θα θέλει να είναι ο Κύριος, και σήμερα εν πολλοίς είναι, και ο Κύριος έχει και εμείς δεν έχουμε, πρέπει να του ζητήσουμε (αιτήματα, διεκδικήσεις) να μας δώσει. Στον αντίποδα της φράσης ‘εάν δεν δουλέψουμε εμείς, εσείς θα φάτε τ΄αρχίδια σας’ υπάρχει η φράση που λένε εδώ στα μέρια μου, δεν ξέρω αν τη λένε  στα δικά σας, οι εργάτες για τα αφεντικά τους:  ‘μου έδωσε κι έφαγα ένα κομμάτι ψωμί’. Αυτή η τελευταία

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ένας στίχος (50) από τον ‘Προμηθέα Δεσμώτη’ του Αισχύλου μας βοηθάει να κατανοήσουμε τι σήμαινε ‘ελευθερία’ και ‘ελεύθερος’ για τους αρχαίους Έλληνες, κατ΄επέκταση και για τον Κύριο καπιταλιστή του παρόντος. Κατά συνέπεια, και τι δεν σημαίνει ‘ελευθερία’ και ‘ελεύθερος’ για μας.

ελεύθερος γάρ ούτις εστί πλήν Διός

Κανένας δεν (μπορεί να) είναι ελεύθερος εκτός από τον Δία.

Εάν δεν μπορεί να είναι κανένας ελεύθερος εκτός από τον Δία, και εφόσον γνωρίζουμε τι εστί ο αθάνατος και πανίσχυρος Δίας (αυτό που θα ήθελε να ήταν ο επίγειος Κύριος, ο ήρωας), τότε η ελευθερία είναι μια επιθυμία, μια επιδίωξη, ένας σκοπός, ένα τέλος. Αυτό σημαίνει ότι ο Κύριος δεν είναι ελεύθερος μόνο και μόνο επειδή δεν είναι πανίσχυρος, δεν είναι πιο ισχυρός από τη Φύση και τους Υποτελείς Παραγωγούς. Όταν θα γίνει πανίσχυρος, δηλαδή αθάνατος, θα είναι ελεύθερος.

Θα είναι απόλυτος. Απόλυτος είναι αυτός που έχει λυθεί από όλα τα δεσμά. Το απόλυτο ως φιλοσοφικός όρος σημαίνει κάτι που δεν εξαρτάται από κάτι άλλο, αλλά αυτό το κάτι μην μας ξεγελάει: θέλει να πει κάποιος αλλά ντρέπεται να το πει. Το απόλυτο, η απόλυτη ελευθερία δηλαδή γιατί υπάρχει και η σχετική, όπως θα δούμε, είναι η πυρηνική επιθυμία του Κυρίου. Ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρχει μία ελευθερία αλλά δύο: η ελευθερία του ελεύθερου Κυρίου και η ‘ελευθερία’ του ‘ελεύθερου’ Παραγωγού. Εάν μπορούσα να βάλω κάποιες άλλες λέξεις στη θέση αυτών με τα εισαγωγικά, θα το έκανα – αλλά δεν μπορώ. Είμαι υποχείριο της γλώσσας.

Ποια ήταν όμως η αρχική σημασία των λέξεων ελεύθερος και ελευθερία; Ως ένας από τους προσφιλέστερους όρους του Κυρίου ημών, πως σχετίζεται  με τη βία, την αρπαγή, την εξόντωση και την υποταγή; Με αυτά τα ζητήματα θα ασχοληθούμε σήμερα, φίλες και φίλοι. αφού πρώτα πιω ένα καφεδάκι χωρίς τσιγάρο γιατί μου τελείωσε ο καπνός.

Διαβάζουμε τη λέξη ελευθερία πρώτη φορά στον Πίνδαρο, αρχές του 5ου π.Χ. αιώνα, πιθανόν να είναι δημιουργία του 6ου αι., και προέρχεται από το επίθετο  ελεύθερος, το οποίο απαντάται πολλές φορές στα κρατικά αρχεία της μυκηναϊκής Πύλου (τρεις φορές μάλιστα και το ρήμα ελευθέρωσε [ e-re-u-te-ro-se]), με αυτό όμως το ζήτημα θα ασχοληθούμε διεξοδικά στο μέλλον. Η σημασία που έχει στα αρχεία είναι αυτή που έχει και στην Ιλιάδα, και διατηρεί μέχρι σήμερα, οπότε προσώρας στρέφουμε το βλέμμα μας σε αυτήν. Το διαβάζουμε τέσσερις φορές. Στον Ζ 455 ο Έκτωρ λέει στη Ανδρομάχη ότι, αν πέσει η Τροία, κάποιος Αχαιός ελεύθερον ήμαρ απούρας, κάποιος Αχαιός θα πάρει την ελεύθερη μέρα σου, δηλαδή την ελευθερία σου.  Τη φράση αυτή τη διαβάζουμε και στους Π 831 και Υ 193, πάντα στο τέλος του στίχου και είναι προφανώς ένας λογότυπος. Λίγο πιο κάτω (στ. 463) , λέει στην Ανδρομάχη ότι ‘εάν πεθάνω θα λυπηθείς γιατί δεν θα υπάρχει αυτός που δεν σε άφηνε να σκλαβωθείς, αυτός που απομάκρυνε τη μέρα της υποδούλωσης’ και για τη μέρα της σκλαβιάς ο Έκτωρ μεταχειρίζεται τη φράση δούλιον ήμαρ, η οποία δεν είναι λογοτυπική, μιας και τη διαβάζουμε μια φορά και έχει πλαστεί κατά το ελεύθερον ήμαρ. Προς το τέλος της ραψωδίας, ο Έκτωρ λέει (στ. 528)  στον αδερφό του Πάρι πως όταν θα διώξουν τους Αχαιούς θα στήσουν κρητήρα ελεύθερον για να τιμήσουν τους αθάνατους θεούς.  Θα στήσουν κρητήρα ελεύθερον σημαίνει ότι θα κάνουν μια γιορτή κατά τήν οποία ο καθένας θα μπορεί να παίρνει  ελεύθερα κρασί από τους κρατήρες, από τα αγγεία που ανακάτευαν το κρασί με το νερό. Αυτήν την τελευταία χρήση και σημασία ας την κρατήσουμε κατά νου. Υποθέτω ότι κατανοείτε τον λόγο.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα, γεια σας και χαρά σας

Μάθαμε στο σχολείο ότι τα μέρη του λόγου είναι δέκα. Τι είναι ένα μέρος του λόγου; Θα απαντήσουμε αργότερα σε αυτό το ερώτημα (Τα μέρη του λόγου και ο καταμερισμός της εργασίας).  Με ποια σειρά εμφανίστηκαν; Όλα μαζί, ταυτόχρονα ή ο σχηματισμός τους ήταν μια μακροχρόνια διαδικασία; Εάν λάβουμε υπόψη μας ότι το άρθρο εμφανίστηκε τελευταίο (κατά τον 8ο και 7ο π.Χ. αιώνα) και το επίθετο προτελευταίο, μιας και προϋποθέτει το ουσιαστικό, το ρήμα, το αριθμητικό, το επίρρημα, την πρόθεση, ισχυριζόμαστε ότι η διαμόρφωσή τους ήταν μια μακροχρόνια διαδικασία που χάνεται στα βάθη του χρόνου.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Πριν από λίγες μέρες υποστήριξα ότι το 2014-2034 θα ζήσουμε έναν ευρωπαϊκό εμφύλιο πόλεμο και υπέδειξα (δεν έχω κανένα απολύτως πρόβλημα με τις υποδείξεις) να μην πάρετε τοις μετρητοίς την χρονική ακρίβεια της πρόβλεψης. Οι παρεξηγήσεις που οπωσδήποτε προκαλούνται από την ακρίβεια του συνθήματος  που προτείνω ως περιεχόμενο του δημοψηφίσματος (εικοσάωρο και μισθός για όλους και όλες) με ωθεί να διασαφηνίσω κάποια ζητήματα. Θα το κάνω σήμερα, εστιάζοντας την προσοχή μου στη μορφολογική και σημασιολογική εξέλιξη του επιθέτου ακριβής.  Γιατί από το επίθετο ακριβής και το ουσιαστικό ακρίβεια, ακρίβια (akrivia), που παραπέμπουν  στη μέτρηση, στη μετρησιμότητα, προήλθε το επίθετο ακριβός και το ουσιαστικό ακρίβια (akrivja,ακρίβγια)  που παραπέμπουν στις ψηλές τιμές των εμπορευμάτων; Και διατυπώνω τα ερωτήματα: Γιατί οι πατάτες είναι φτηνές και το μαύρο χαβιάρι ακριβό; Είναι ακριβό για τον Προβόπουλο που βγάζει (αφαιρεί, αρπάζει) 380.000 εβρά το χρόνο; Υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στην ακρίβια και τη σπάνη, την αρπαγή;

Continue reading →