φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΓΡΑΨΑ χτες ότι η αναζήτηση (και στο google τώρα πια!) είναι μια κομβικής σημασίας δραστηριότητα, πρακτική του ανθρώπου, δεν θα ήταν μάλιστα υπερβολή να εικάσουμε ότι συνέβαλε καθοριστικά στη ολοκλήρωση της διαδικασίας της ανθρωπογένεσης/κοινωνιογένεσης. Δεν είναι πολλά αυτά προς τα οποία στρέφεται το ενδιαφέρον μας, η αναζήτησή μας: αντικείμενα, άνθρωποι, σχέσεις, ο εαυτός μας, εμπειρίες (απολαύσεις και κινδύνους), γνώσεις, το νόημα της ζωής (μας) –  δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι άλλο, μπορεί και να υπάρχει όμως. Τώρα τελευταία, εδώ και κάνα δύο χρόνια αναζητώ την αναζήτηση, θέλω να μάθω γι΄αυτή τη σύνθετη δραστηριότητα και να σκεφτώ περί αυτής.  Ένα από τα ερωτήματα που διατύπωσε το φιλαράκι μου ο εγκέφαλος είναι η σχέση της γένεσης της γλώσσας, της λεκτικής επικοινωνίας, της ομιλίας,  με την αναζήτηση. Να ποιο είναι το ερώτημα: μήπως η γλώσσα μας βοήθησε στην αναζήτηση; Θα ήμουν πολύ πιο σαφής, εάν πρόσθετα και το ερώτημα: τι αναζητούσαμε, τι είχαμε ανάγκη, τι χρειαζόμασταν και επινοήθηκε η γλώσσα για να μας βοηθήσει να το βρούμε;  Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟ 1979 ανακαλύφθηκαν στην κεντρική Κίνα,  στην επαρχία Henan, στη θέση Pingliangtai, τα ερείπια μιας νεολιθικής αγροτικής κοινότητας του 2300 π. Χ. Αυτές τις μέρες δημοσιεύτηκαν κάποια από τα αποτελέσματα των ανασκαφικών ερευνών και τράβηξαν την προσοχή όχι μόνο  αρχαιολόγων και ιστορικών αλλά και πολιτικών φιλοσόφων. Ο Αλέξανδρος Σχισμένος έκανε ένα σχόλιο στο fb, το οποίο παραθέτω για να το σχολιάσω –  περιέχει πολλές ανακρίβειες, υπερβολές και αυθαίρετες ερμηνείες:

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΑΤΑ τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, τον Ιούλιο του 1943, προβλήθηκε στους κινηματογράφους των ΗΠΑ ταινία κινουμένων σχεδίων του Ντίσνεϊ, διάρκειας 65 λεπτών, με τον τίτλο Victory Through the Air Power (μπορείτε να τη δείτε στο γιου τιουμπ). Η ταινία είναι μια σαφής απάντηση στο ερώτημα: πώς οι Σύμμαχοι θα νικήσουν τις δυνάμεις του Άξονα (Ιαπωνία, Ιταλία και Γερμανία); Ο σεναριογράφος προφανέστατα θα είχε διαβάσει το ομώνυμο βιβλίο του Αλεξάντερ ντε Σεβέρσκι που είχε εκδοθεί ένα χρόνο πριν και ήταν ενήμερος των απόψεων και των συζητήσεων μεταξύ των θεωρητικών της εναέριας ισχύος κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Θα νικήσουμε εύκολα, γρήγορα, καθαρά και αποτελεσματικά τον Άξονα του Κακού, προτείνει το βιβλίο και η ταινία, μόνο εάν με χιλιάδες αεροπλάνα βομβαρδίσουμε  όλα τα εργοστάσια και αχρηστεύσουμε τα μέσα παραγωγής, εάν πλήξουμε την βιομηχανική βάση και την παραγωγική δομή των αντιπάλων. Αυτός είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος χρήσης του πολεμικού αεροπλάνου –  αυτή ήταν η επικρατούσα άποψη. Δεν ήταν η πρώτη αλλά η τρίτη –  μέσα σε λίγες δεκαετίες –  και δεν θα ήταν η τελευταία! Μετά την κατασκευή των καταδιωκτικών, την εφεύρεση του ραντάρ (1944, από τους Άγγλους), του ισχυρού αντιαεροπορικού πυροβολικού, του ανταρτοπολέμου στη ζούγκλα και στην έρημο, των πυραύλων και της ατομικής βόμβας οι θεωρίες τις αεροπορικής ισχύος επανεξετάστηκαν και αναθεωρήθηκαν πολλές φορές. Να σημειώσω ότι η ταινία του Ντίσνεϊ αποφεύγει να αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών θα σκοτωθούν ή θα τραυματιστούν άνθρωποι! Πολύ σύντομα θα αντιληφθείτε γιατί σας εφιστώ την προσοχή σε αυτή τη λεπτομέρεια.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΑΘΕ κοινωνική σχέση, κάθε σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων, έχει δύο διαστάσεις: τη συνεργασία και τη σύγκρουση. Είναι αδύνατον να υπάρξει μόνο συνεργασία ή μόνο σύγκρουση. Δεν μπορεί να υπάρξει μόνο συνεργασία λόγω εγωισμού: κάθε άνθρωπος  επιθυμεί και αυτό που επιθυμεί πρώτο απ΄όλα είναι η ζωή του. Υπάρχει και η αυτοθυσία βέβαια αλλά είναι σπάνιο φαινόμενο. Δεν μπορεί να υπάρξει μόνο σύγκρουση διότι, εάν υπάρξει, δεν θα υπάρξει κοινωνία και χωρίς κοινωνία δεν μπορεί να υπάρξει ούτε ο άνθρωπος. Αυτός είναι ο λόγος που η διαπροσωπική σύγκρουση είναι μικρής διάρκειας και ξεπερνιέται άλλοτε με τον διάλογο κι άλλοτε με τη βία. Η συνεργασία και ο διάλογος είναι μακράν συνηθέστεροι και της σύγκρουσης και της βίας, είναι η θάλασσα μέσα στην οποία ζούμε αλλά δεν ξέρουμε ότι υπάρχει, όπως τα ψάρια. Όταν προκρίνεται ο διάλογος, δύο είναι οι συνέπειες: ή χωρισμός ή ανέβασμα της επικοινωνίας σε ανώτερο επίπεδο. Όταν προκρίνεται η βία, θα υπάρξει ή κατάργηση της συνεργασίας, άρα, είτε  καθυπόταξη και υποδούλωση είτε  κλιμάκωσή της, με αποτέλεσμα την θανάτωση του ενός ή την αλληλοεξόντωση. Όλα αυτά σε διαπροσωπικό επίπεδο.

ΠΟΣΕΣ σχέσεις υπάρχουν σε μια ομάδα δέκα ανθρώπων; Σε μια ομάδα είκοσι ανθρώπων; Τριάντα ανθρώπων; Πολλές –  πόσες όμως; Κάθισα κι έκανα πολλούς λογαριασμούς και βρήκα έναν τύπο που μας βοηθάει να βρούμε τον ακριβή αριθμό των σχέσεων. Ο τύπος αυτός είναι: ν x (n-1) /2, όπου ν ο αριθμός των μελών της ομάδας. Έτσι λοιπόν, 10 x (10-1)/2 =45! Σε ομάδα δέκα ανθρώπων υπάρχουν 45 σχέσεις! Η ομάδα είναι το αποτέλεσμα αυτών των σχέσεων. Εάν τα μέλη μιας ομάδας διπλασιαστούν, δεν διπλασιάζεται ο αριθμός των σχέσεων αλλά πολλαπλασιάζεται. Ο αριθμός των σχέσεων σε μια εικοσαμελή ομάδα δεν είναι  45 αλλά 190!  Εάν τα μέλη είναι σαράντα (40), οι σχέσεις είναι 780!

Continue reading →

“Αντε γαμήσου, τραμπούκε, να μου κοπεί το χέρι που σε ψηφιζα!”

” Τι να είναι αυτό το φως που με φωτίζει για μια στιγμή και με χτυπά κατάστηθα χωρίς να με πληγώνει; Τρέμω από ρίγος και λιώνω από πυρετό: τρέμω που είμαι τόσο διαφορετικός, λιώνω γιατί του μοιάζω”

‘Αγιος Αυγουστίνος, Εξομολογήσεις, 11, 9-11 (μετ.Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ θα δυσκολευτώ να σας αποδείξω (φιλοσοφία) ή να εκφράσω την πίστη μου (θεολογία) ότι ο Μπέος είναι Θεός·  για να είμαι πιο σαφής, και Θεός. Το μόνο που θα κάνω είναι να προσθέσω κατ΄ αρχάς σε αυτό που έγραψε ο Άγιος Αυγουστίνος ένα εδάφιο από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο (δεν είναι συγγραφέας, συλλογή μυστικιστικών, προχριστιανικών κειμένων είναι, Λόγος Ι΄, κλείδα 25) : ” θα τολμούσαμε να πούμε ότι ο επίγειος άνθρωπος είναι θνητός θεός και ο ουράνιος θεός είναι αθάνατος άνθρωπος”.  Ο Μπέος είναι θνητός θεός, είναι και Θεός, είναι  Θεός. Και δεν  είναι Θεός και είναι  Θεός. Δεν παίζω με τις λέξεις. Μεταξύ του Φυσικού Μπέου και του Υπερβατικού Θεού υπάρχει αναμφισβήτητη ομοιότητα και ριζική ανομοιότητα –  ετερότητα, θα τη λέγαμε. Αυτή η αντιφατική συνάφεια μεταξύ του Απολύτου (του Θεού, που δεν σχετίζεται και δεν εξαρτάται κατ΄ απόλυτο τρόπο, δηλαδή από τίποτα και από κανέναν και καμιά) και του Σχετικού (του ανθρώπου, που δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να σχετίζεται και να εξαρτάται από τη φύση και τους άλλους) είναι ο θεμέλιος λίθος όλων των ειδών της Θεολογίας που έχουν εμφανιστεί εδώ και δυο και βάλε χιλιετίες: της Καταφατικής, της Αποφατικής, του Μυστικισμού αλλά και του Αθεϊσμού. Εφ όσον ο Μπέος είναι όμοιος με τον Θεό, είναι Θεός. – Τελεία και  κάβλα, με συγχωρείτε, και παύλα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλη σας μέρα

ΣΗΜΕΡΑ, και τις επόμενες δύο μέρες,   θα διαβάσετε τη συντομότερη ιστορία της ανθρωπογένεσης/κοινωνιογένεσης και του ανθρώπινου γένους  που μπορεί να γραφεί, όπως βέβαια εγώ την αντιλαμβάνομαι και την προσλαμβάνω: δεν είναι η ιστορία, είναι μια ιστορία, μη παρεξηγηθούμε, πρωινιάτικα, ακόμα δεν αρχίσαμε. Συντομότερη δεν μπορεί να υπάρξει –  η παράθεση και μόνο των λέξεων (εννοιών) αναπαράσταση, εξάρτηση, αποθήκευση, πάνω στις οποίες θα στηριχτώ, δεν είναι αφήγηση.

ΠΡΙΝ αρχίσω το παραμύθι μου θα διευκρινίσω ότι δεν θα μεταχειριστώ ποτέ τη λέξη και την έννοια εξέλιξη –  θα τη διαβάσετε μόνο σε αυτή την επεξηγηματική παράγραφο και ποτέ πια (never more). Η έννοια της εξέλιξης υποδηλώνει ότι όχι μόνο αλλάζουμε προς το καλύτερο αλλά και ότι οι αλλαγές γίνονται για να πραγματοποιηθεί κάποιος σκοπός. Σκοπός όμως δεν υπάρχει –  ούτε στο σύμπαν ούτε στη ζωή ούτε στη φύση ούτε στην κοινωνία, άρα δεν υπάρχει εξέλιξη. Ήταν εξέλιξη που κάποτε περπατούσαμε με τα τέσσερα και μετά με τα δύο; Αλλαγή ήταν. Γιατί να χαρακτηρίσουμε εξέλιξη τη λεκτική επικοινωνία (γλώσσα); Αλλαγή ήταν. Να μια άλλη αλλαγή και καθόλου εξέλιξη: κάποιοι στην κοινωνία κάποτε διατύπωσαν επιθυμίες και έθεσαν σκοπούς –  λόγου χάριν, θέλω να γίνω αθάνατος και να ειμαι πάντα νέος (Ιλιάδα Θ 539, είην αθάνατος και αγήρως ήματα πάντα) ή προέβλεψαν ένα τέλος (εσχατολογία της Παλαιάς Διαθήκης και του χριστιανισμού), στο οποίο θα αναστηθούν οι νεκροί, θα κατατροπωθεί ο θάνατος δηλαδή. Οι έννοιες της εξέλιξης και της προόδου αποκτούν νόημα μόνο κάτω από τη σκιά του σκοπού και του προσδοκώμενου τέλους.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΤΟ προηγούμενο σημείωμα παρατηρήσαμε ότι υπήρξε  μια κρίσιμη τομή, μια κομβική αλλαγή κατά τη διάρκεια της μακροχρόνιας διαδικασίας της ανθρωπογένεσης/κοινωνιογένεσης: ο βιολογικός θάνατος ενός μέλους της κοινωνίας, ενός ατόμου, έπαψε να περνάει απαρατήρητος, όπως συμβαίνει σε όλα τα θηλαστικά, και εμφανίστηκε ένα ενδιαφέρον, μια διαχείριση του θανάτου και του πτώματος. Το αποτέλεσμα αυτού του ενδιαφέροντος ήταν η διαμόρφωση κάποιων συγκεκριμένων τρόπων διαχείρισης του θανάτου και του πτώματος : απομάκρυνση του πτώματος εκτός του καταυλισμού, έκθεσή του για να φαγωθεί από πτωματοφάγα ζώα, φάγωμα του πτώματος από τους οικείους, ενταφιασμός, καύση, ταρίχευση και ένας ακόμα που εμφανίστηκε μόλις πριν λίγες δεκαετίες, η διατήρησή του σε υγρό άζωτο (κρυονική). Τα ερωτήματα που εγείρονται δεν είναι πολλά, παραμένουν όμως αναπάντητα, υπό διερεύνηση. Γιατί κάποιος μακρινός πρόγονός μας σταμάτησε να αδιαφορεί για τον νεκρό και το πτώμα και άρχισε να ενδιαφέρεται γι αυτό; Πώς να εξηγήσουμε την ποικιλία των ταφικών εθίμων; Με ποια σειρά εμφανίστικαν; Να διευκρινίσω ότι τα ταφικά έθιμα είναι γενικά οι  τρόποι διαχείρισης του πτώματος και όχι οι τρόποι του ενταφιασμού (παράχωμα στη γη).

Continue reading →