Κύκλοι Διαλέξεων
There are 1.090 posts filed in Κύκλοι Διαλέξεων (this is page 28 of 109).
ο Ίταλο Καλβίνο για τη διεύρυνση του εμμενούς κομμουνισμού
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Όταν θα φτάσουμε στη Θέκλα, μια από τις Αόρατες Πόλεις του Ίταλο Καλβίνο (εκδ. Καστανιώτης, μετ. Ανταίος Χρυσοστομίδης, σελ. 158), θα δούμε μια πόλη να χτίζεται, όχι γιατί είναι νέα αλλά γιατί το χτίσιμο εκεί δεν τελειώνει ποτέ. Κι αν ρωτήσουμε γιατί το χτίσιμο συνεχίζεται τόσο πολύ καιρό, οι κάτοικοι θα μας απαντήσουν: για να μην αρχίσει η καταστροφή. Η έκπληξη θα μας παροτρύνει να ρωτήσουμε ακόμα: Τί έννοια έχει αυτό το συνεχές χτίσιμο; Ποιος είναι ο στόχος μιας υπό κατασκευής πόλης αν όχι η ίδια η πόλη; Ποιο είναι το πρόγραμμα που ακολουθείτε, ποιο είναι το σχέδιο; Οι κάτοικοι θα μας πουν ότι δεν μπορούν να διακόψουν την εργασία τους, θα μας απαντήσουν μόλις νυχτώσει.
‘ Η δουλειά σταματά το δειλινό. Η νύχτα κατεβαίνει πάνω από το εργοτάξιο. Είναι μια νύχτα γεμάτη αστέρια. Να το σχέδιό μας, λένε. ‘
Οι Αόρατες Πόλεις του Ίταλο Καλβίνο είναι ένα σχόλιο πάνω στον αόρατο κομμουνισμό. Αόρατος δεν σημαίνει ανύπαρκτος, κατά κανένα τρόπο. Θα δούμε τον αόρατο κομμουνισμό των Αόρατων Πόλεων μόνο εάν τον ψάχνουμε, μόνο εάν διαβάζουμε προσεκτικά και ελεύθερα. Διότι όταν διαβάζουμε ψάχνουμε, συνειδητά ή υποσυνείδητα. Τα τελευταία χρόνια προσπαθώ να διαβάσω κείμενα της παγκόσμιας γραμματείας, της ανθρωπολογίας, της εθνογραφίας, της λαογραφίας (αγροτικής και αστεακής), της δυτικής γραμματείας, κυρίως της λογοτεχνίας, ψάχνοντας να εντοπίσω σκέψεις και σχόλια και παρατηρήσεις και εικασίες σχετικά με τον αόρατο κομμουνισμό, τον κομμουνισμό του παρόντος. Είναι μια ανάγνωση που θα με απασχολήσει τα υπόλοιπα χρόνια, δεν είναι και πολλά, ανάγνωση που θα συνεχιστεί από άλλους και άλλες.
οι σκέψεις του Ησίοδου για τον κομμουνισμό
φροντίδα των φίλων και καλή παρέα
τα μεταμοντέρνα κοτέτσια, το face book και ο κομμουνισμός της στάνης
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Θα έχετε δει κοπάδι κατσικιών ή προβάτων μέσα σε μαντρί ή σε κάποια πλαγιά να βόσκει· δεν θα έχετε όμως αναρωτηθεί πώς κοιμούνται τα βράδια. Το κοπάδι δεν είναι ένα σύνολο μοναχικών ζώων, όπως νομίζουμε, δεν είναι ένα μοναχικό πλήθος, δεν υπάρχουν εργένισσες κατσίκες ή εργένικα πρόβατα, αλλά ένα σύνολο από πολλές οικογένειες ή συγγενικές ομάδες. Το βράδυ κοιμούνται ανά ομάδα, ενώ οι κότες όλες μαζί.Ο παρείσακτος είναι ενοχλητικός, ανεπιθύμητος και θα εκδιωχθεί. Εάν πάρουμε τέσσερα γουρούνια, ένα από κάθε ομάδα, και τα βάλουμε σε ένα τετράγωνο χώρο, το κάθε ένα θα πάει να πιάσει μια γωνία, μακριά από τα άλλα.
Υπάρχει όμως κι ένας άλλος τρόπος εκτροφής, ειδικά των γουρουνιών και των κοτόπουλων: ο εγκλεισμός, η εκτροφή του ζώου σε κλουβί, ο απόλυτος περιορισμός της κίνησης στον χώρο με σκοπό την πάχυνση. Το κλουβί του γουρουνιού λεγόταν στα χωριά κουμάσι, ένας βρόμικος χώρος, εξ ου και η παροιμιώδης έκφραση είναι αυτός ένα κουμάσι!
Αυτοί οι δύο τρόποι εκτροφής είναι το πρότυπο της οργάνωσης της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ο πρώτος σχηματίζει τις κοινωνίες γνωστές ως κοινωνίες του μαζικού εγκλεισμού και της πειθαρχίας, της μαζικής επιτήρησης· ο δεύτερος τις κοινωνίες του ελέγχου. Εάν το δούμε από μαρξιστική έποψη, οι πρώτες είναι οι κοινωνίες της τυπικής υπαγωγής της εργασίας στο Κεφάλαιο, ενώ οι δεύτερες της πραγματικής υπαγωγής. Αποκαλώ τις πρώτες κομμουνισμό της στάνης. Τις δεύτερες, κατοικίδιες κοινωνίες.
οι ουρές των Υποτελών ως πραγμάτωση της πλατωνικής δικαιοσύνης
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Δεν μπορώ να περιμένω στην ουρά, δεν μπορώ· νιώθω ότι είμαι ή στρατιώτης ή πρόβατο. Προσπαθώ να την αποφύγω, όσο μπορώ – όταν δεν τα καταφέρνω, κάνω υπομονή, φροντίζω να έχω μαζί μου πάντα το βιβλίο που διαβάζω σε αυτήν την περίσταση – κάποιο τόμο της Πολιτείας του Πλάτωνος. Κάθε βιβλίο πρέπει να διαβάζετε στον χρόνο του και στο χώρο του! Εάν δεν το πάρω μαζί μου, λόγω αφηρημάδας ή λανθασμένης εκτίμησης της συγκυρίας, σκέφτομαι για την ουρά, για την προέλευσή της, την αναπαραγωγή του φαινομένου. Δεν γίνεται να μην ακούω τι λένε οι μπροστινοί και οι πισινοί μου – πόσο υποφέρουν τα ώτα μου και ο εγκέφαλός μου!
Η ουρά είναι μια γραμμή, μια ανθρώπινη γραμμή. Είναι μια τάξη, μια πειθαρχία. Δεν νοείται εγκλεισμός, κοινωνική αιχμαλωσία χωρίς ουρά – στις φυλακές, στα εργοστάσια, στους στρατώνες, στα σχολεία. Ως εξοβελισμός της ανοιχτής έκθεσης και της ελεύθερης πρόσβασης δεν είναι παρά άλλη μια μορφή της εξατομικευμένης διανομής. Η ουρά είναι οντοποίηση της συρρίκνωσης του κομμουνισμού. Δεν νομίζω να έχετε δει ποτέ κάποιον Κύριο να περιμένει στην ουρά! Ο Κύριος βρίσκεται υπεράνω της ουράς, βρίσκεται στον ουρανό. Οι υπηρέτες Του οργανώνουν την ουρά, είναι οι Υπηρέτες Διανομείς: τροφής, εργαλείων, χρημάτων, ποινών, αμοιβών, πρέζας, φαρμάκων.
Η ουρά είναι μια φαινομενική μορφή εξάλειψης του ανταγωνισμού έως ότου αρχίσουν τα γαμοσταυρίδια και οι χριστοπαναγίες, τα μπινελίκια εν γένει. Η ουρά είναι προσευχή προς τον Κύριο, είναι ικεσία, είναι ακίνητη λιτανεία. Είναι ένα μαζικό πάτερ ημών. Ένα μαζικό πατερημό στο οποίο ο προηγούμενος είναι νικητής και ο επόμενος ηττημένος – ενώ αυτός και νικητής και ηττημένος. Φθόνος για τον προηγούμενο, χαιρεκακία για τον επόμενο. Πολύ θα ήθελε να γαμήσει τον προηγούμενο, φοβάται όμως μήπως κατεβάζοντας τα βρακιά τον φάει από πίσω, στεγνά – θα καταλαβαίνετε τι εννοώ με το επίρρημα στεγνά.
η διαφήμιση ως αφήγηση: η τιμή της εμπειρίας έπεσε
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Εάν ορίσουμε την κοινωνία ως το πλέγμα των σχέσεων του ανθρώπου με τον άνθρωπο και του ανθρώπου με τη φύση, ορισμός καθ’ όλα μαρξιστικός, τότε οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων εμφανίζονται ως ανταλλαγή, ως απόδοση και ανταπόδοση βίας, δώρου και εμπειριών. Προτάσσω την ανταλλαγή βίας και ακολούθως του δώρου διότι ο περιορισμός κατ΄ αρχάς της ανταλλαγής βίας και η πύκνωση της ανταλλαγής δώρου μας έκανε ανθρώπους – η ανταλλαγή εμπειριών έπεται. Σε κάθε ανταλλαγή αντιστοιχεί ένα φάσμα τελετουργιών, ένα φάσμα χειρονομιών, μιμητικών πράξεων, οι οποίες αναπαριστάνουν τις αντίστοιχες αποδόσεις και ανταποδόσεις. Ο μύθος, απόπειρα ερμηνείας των τελετουργιών, εμπλούτισε με περιεχόμενο τις ανταλλαγές – εμφανίζεται άρα μετά τις τελετουργίες.
Η ανταλλαγή της βίας, άλλοτε υλική και άλλοτε συμβολική, εμφανίζεται ανθρωπολογικά και ιστορικά με ποικίλες μορφές ως διεκδίκηση, σύγκρουση, τσακωμός, πόλεμος, αθλητισμός. Η ανταλλαγή του δώρου επισημάνθηκε από τον Μαρσέλ Μός, στο σχετικό με το δώρο βιβλίο του, επισήμανση που βοήθησε τους ιστορικούς να προσεγγίσουν κοινωνίες και κοινωνικούς θεσμούς και πρακτικές από μια νέα οπτική γωνία. Στα λατινικά, το δώρο, το χάρισμα, η χάρη είναι munus· η κοινωνική συνύπαρξη μέσω των δώρων είναι η προϋπόθεση του σχηματισμού της λέξης communis, από την προέρχεται και ο όρος κομμουνισμός.
ο πλούσιος έχει τα φλωριά, έχει ο φτωχός τα γλέντια
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Ο τίτλος του σημερινού σημειώματος είναι στίχος δημοτικού τραγουδιού (Ν. Πολίτου, Εκλογαί από Τραγούδια Ελληνικού Λαού, σελ. 33). Το ότι οι φτωχοί κάποτε γλεντούσαν μας το επιβεβαιώνουν όχι μόνο πολλές πηγές αλλά και προσωπικές εμπειρίες ανθρώπων που έζησαν φτώχεια με γλέντια. Όταν ήμουν παιδί, στη δεκαετία του εξήντα, τα καλοκαίρια, κάθε βράδυ, κάθε βράδυ μετά την ολοήμερη εργασία στα χωράφια, στη πλατεία του χωριού στηνόταν γλέντι με χορό και τραγούδια – ένας νέος έπαιζε γκάιντα και άνδρες και γυναίκες, νέοι και γέροι, κορίτσια κι αγόρια χόρευαν και χόρευαν και χόρευαν και τραγουδούσαν. Το 1961 στο χωριό μου ζούσαν 1109 ψυχές, σήμερα με το ζόρι είναι καμιά εκατοπενηνταριά. Το 1964 πήγα σχολείο· όταν σχολούσαμε, γέμιζαν οι δρόμοι με παιδιά και φωνές, ήμασταν 150!
Πρώτη φορά έφαγα σοκολάτα στα δέκα, πορτοκάλι στα δώδεκα. Τα πρώτα παπούτσια που φόρεσα ήταν τσαρουχάκια που είχε φτιάξει ο παππούς μου από γουρουνίσιο δέρμα, δεν θα με πιστέψετε, δεν πειράζει, σας συγχωρώ. Όλοι και όλες, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία από μένα, θυμούνται με νοσταλγία εκείνα τα χρόνια: κουραζόμασταν αλλά δεν είχαμε άγχος, λένε. Και, συμπληρώνω εγώ, επειδή δεν είχαν άγχος, γλεντούσαν. Υπήρχε πολύς μόχθος, χωρίς καμιά απολύτως αμφιβολία, αλλά δεν υπήρχε ρολόι, δεν υπήρχε αφεντικό πάνω από το κεφάλι σου. Θέριζαν και μιλούσαν, έλεγαν ιστορίες, γελούσαν, τραγουδούσαν, φρόντιζαν τα παιδιά και το βράδυ γύριζαν στο χωριό και το έρριχναν στο χορό. Δυο φορές το χρόνο, φόρτωναν ρούχα και σεντόνια και παπλώματα στα κάρα και πήγαιναν στο ποτάμι να τα πλύνουν, όλοι μαζί, γυναίκες, ανύπαντρες κοπέλες, αγόρια και κορίτσια.
Και να θέλουμε να γυρίσουμε σε εκείνα τα χρόνια, να ζήσουμε δηλαδή όπως ζούσαν εκείνοι δεν μπορούμε και δεν θέλουμε. Υπάρχει όμως κάτι από αυτόν τον χαμένο κόσμο που θα μας φανεί χρήσιμο στο παρόν και το μέλλον; Εκείνο που με απασχολεί είναι το εξής: γιατί εκείνοι οι φτωχοί γλεντούσαν και σήμερα δεν γλεντούν; Είναι κατηφείς, δεν γελούν, δεν μιλούν, έχουν σκυμμένο το κεφάλι, νιώθουν ότι δυστυχοατυχούν, πέφτουν σε κατάθλιψη, αυτοκτονούν – γιατί; Τι χρειάζεται για να γίνει ένα γλέντι;
φτωχίτιδα (ptochitis proletariansis)
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στους Akis, George και Βασίλη (Πάτρα).
Η φτωχίτιδα (ptochitis proletariansis) είναι μια σπάνια πνευματική και ψυχική νόσος, ανίατη – τόσο ανίατη όσο και ο μιμητισμός. Μη πανικοβάλλεστε, δεν είναι μεταδοτική, δεν θα την κολλήσετε αν διαβάσετε κάποιο εκλαϊκευμένο άρθρο περί αυτής ή αν έρθετε σε οποιασδήποτε μορφής επαφή με κάποιον πάσχοντα ή κάποια πάσχουσα. Δεν είναι μόνο σπάνια, είναι και αρχαιότατη. Όλες οι προσπάθειες της ιατρικής επιστήμης, και τώρα της μοριακής βιολογίας, να εντοπιστούν τα αίτια της ασθένειας απέβησαν άκαρπες. Μόνο υποθέσεις διατυπώνονται.
Η βασική αιτία της αδυναμίας των επιστημόνων να την αντιμετωπίσουν και να την εξαλείψουν έγκειται στην εξαιρετική ιδιομορφία της: οι ασθενείς δεν υποφέρουν. Η διαπίστωση αυτή καθίσταται επιπλέον τραγικότερη και παραδοξότερη από το γεγονός ότι κανείς δεν τους πιστεύει, όταν με το χαμόγελο στα χείλη ομολογούν ότι αισθάνονται μια χαρά – και τρώνε με όρεξη, ό,τι έχουν, και πίνουν και το ευχαριστιούνται, και ήσυχα κοιμούνται και πολλές και μεγάλες κάβλες έχουν. Έχουν καταγραφεί μάλιστα και αρκετές περιπτώσεις ασθενών που πάσχουν και από γυμνίτιδα (gymnitis kavlorapaniensis), άλλη σπάνια και ανίατη ασθένεια, με βασικό σύμπτωμα την αδυναμία του ασθενούς να φορέσει ρούχα από λίγες ώρες έως και μια βδομάδα. Τί κάνει ο ασθενής γυμνός μια βδομάδα κάτω από το σεντόνι ή το πάπλωμα ουδείς ερευνητής γνωρίζει – η επιστήμη σηκώνει τα χέρια. Η επιστημονική έρευνα διαβεβαιώνει ότι από τη φοβερή και τρομερή νόσο της γυμνίτιδας πάσχουν μόνο οι πάσχοντες και πάσχουσες από φτωχίτιδα.
Κάποιες άλλες έρευνες έδειξαν με αδιάσειστα στοιχεία ότι ένα από τα πλέον εμφανή συμπτώματα τόσο της φτωχίτιδας όσο και της γυμνίτιδας είναι μια παράξενη και όλως ανεξήγητη χειρονομία των πασχόντων, την οποία περιγράφουν με τον όρο εγγραφή εις τους όρχεις και εγγραφή εις την κλειτορίδα, προκειμένου περί ανδρών και γυναικών αντίστοιχα.
μήπως τους φυλάκισαν (και) για να εκλεγεί Πρόεδρος Δημοκρατίας;
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Στο σημείωμα της 9ης Νοεμβρίου (οι αβέβαιες βεβαιότητες της πολιτικής) έγραφα τα παρακάτω:
Δεν συμμερίζομαι τη βεβαιότητα ότι θα προκληθούν εκλογές λόγω της δυσκολίας εκλογής του Προέδρου: δεν είναι καθόλου δύσκολος ο σχηματισμός του αριθμού 180. Δωροδοκία και υποσχέσεις σε πολλούς ανεξάρτητους βουλευτές (δεν είναι μαλάκες που ανεξαρτητοποιήθηκαν εγκαίρως . . .), απειλές και δωροδοκία και συμφωνία με τους φυλακισμένους, και μη, βουλευτές της Χρυσής Αυγής, δωροδοκία και υποσχέσεις σε βουλευτές της Δημοκρατικής Αριστεράς. Μέχρι 185 μαζεύονται!