φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Τη δεκαετία του 1960, 100 εκ. ακτημόνων Ινδών έψαχναν στα κόπρανα των αγελάδων να βρουν τους κόκκους του σιταριού που δεν είχαν χωνευτεί, τους έπλεναν και τους έτρωγαν. Δεν γνωρίζω εάν αυτή η πρακτική επιβίωσης υπάρχει ακόμα. Δεν το αποκλείω. Εάν σχηματίσατε την εντύπωση ότι δεν υπάρχει χειρότερη μορφή εξαθλίωσης, κάνετε μεγάλο λάθος. Σε πολλές αγροτικές κοινωνίες του πλανήτη, δεν υπάρχουν ούτε καν οι αχώνευτοι κόκκοι σιταριού στα κόπρανα των αγελάδων. Πριν καταπιαστούμε με τα ερωτήματα του τίτλου, θα διατυπώσω ένα άλλο και θα απαντήσω. Γιατί οι αγροτικές κοινωνίες όλων των εποχών παράγουν ακτήμονες και φτωχούς αγρότες; Πώς αντιμετωπίστηκε ιστορικά το πρόβλημα του πλεονάζοντος πληθυσμού; 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΛΥ συχνά, σταματάω το διάβασμα, κλείνω το βιβλίο και το φιλώ στο μέτωπο. Το μέτωπο του βιβλίου είναι το πάνω μέρος του εξωφύλλου, εκεί όπου είναι γραμμένο το όνομα το συγγραφέα. Τα συναισθήματα που με διακατέχουν εκείνη τη στιγμή –  χαράς και ευγνωμοσύνης – δεν τα συμμερίζονται οι συγγραφείς, ούτε οι νεκροί, που είναι και οι περισσότεροι, ικανοποιώντας έτσι την πέραν πάσης αμφιβολίας διαπιστωμένη νεκροφιλία μου (ο παππούς μου ήταν ο πατέρας μου) μα ούτε και οι ζωντανοί. Στην πρώτη περίπτωση, πλήττεται η υστεροφημία, και η προσδοκία της υστεροφημίας, κι αυτό είναι πολύ ευχάριστο·  στη δεύτερη πλήττεται η ανάγκη της αναγνώρισης που έχει ο, η εν ζωή συγγραφέας αλλά, δυστυχώς, δεν μπορώ να κάνω κάτι. Ένα φιλί είναι αρκετό.

ΠΟΤΕ όμως φιλώ το βιβλίο και τον συγγραφέα; Όταν διαβάζω κάτι που έχω σκεφτεί και εγώ και όταν, τότε η χαρά και η ευγνωμοσύνη ξεχειλίζουν, έχουν σκεφτεί κάτι που εγώ δεν το έχω σκεφτεί. Αυτοί άλλωστε είναι και οι δύο λόγοι που διαβάζουμε. Στην πρώτη περίπτωση, σκέφτομαι ότι σκέφτομαι σωστά, βρίσκομαι σε καλό δρόμο κι έτσι πρέπει να συνεχίσω. Στη δεύτερη, η χαρά δεν είναι τόσο δική μου όσο των νευρώνων που τους δίνω δουλειά, μέσω των οπτικών νεύρων, και θα κάνουν πολλές συνάψεις, το αποτέλεσμα των οποίων θα γεννηθεί ως νέα σκέψη, νέα επινόηση, νέα δημιουργία κάποια στιγμή στο μέλλον, ιδίως το πρωί, αφού ο εγκέφαλος έχει εργαστεί ανελλιπώς όσο εγώ κοιμάμαι και είναι και ξεκούραστος, αφού έχει αποσπαστεί από άλλες συνηθισμένες και συχνά όχι και πολύ ευχάριστες δραστηριότητες και τριβές της καθημερινότητας. Όποιος, όποια σκέφτεται, θέλει και να κοιμάται, του αρέσει ο ύπνος. Αυτός είναι ο λόγος που γράφω πρωί –  δεν μπορώ άλλη ώρα. Αυτός είναι και ο λόγος που αποφεύγω τα πολυήμερα ταξίδια. Και δεν μπορώ να γράψω, εάν το γραφείο δεν είναι μπροστά σε παράθυρο, να βλέπω να ξημερώνει, να βλέπω το βουνό, τα σύννεφα που το αγκαλιάζουν ή στεφανώνουν τις κορυφές του. Δεν θα με πείραζε να βλέπω τη θάλασσα – να βλέπω φύση. Δεν αγαπάμε και πολύ τους εγκεφάλους μας, αυτούς τους πολύ καλούς φίλους –  εάν τους αγαπούσαμε, θα τους φροντίζαμε και θα τους προσέχαμε περισσότερο, αναζητώντας τη συντροφιά βιβλίων που μας αναστατώνουν και συνομιλητών και συνομιλητριών που διακρίνονται για την ελευθερία του πνεύματος τους και για την πνευματική τους ευγένεια.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΣ υποθέσουμε ότι σε λίγα χρόνια η επιστήμη και η τεχνολογία επινοούν μια μηχανή του χρόνου που θα μας επιτρέψει να κάνουμε ταξίδια στο παρελθόν –  λέμε τώρα. Πού θα ταξίδευαν οι Νεοέλληνες, σε ποια εποχή; Μα που αλλού, στην αρχαία Ελλάδα, στην Αθήνα την εποχή του χρυσού αιώνα του Περικλέους. Ναι,  δεν θα έπρεπε όμως να γνωρίζουν κάποια βασικά Αρχαία Ελληνικά και δή αυτά των Αθηναίων; Ασφαλώς και θα έπρεπε, όπως οφείλουμε να γνωρίζουμε κάποια βασικά Αγγλικά, εάν θέλουμε να ταξιδέψουμε στο Λονδίνο ή στη Νέα Υόρκη. Διότι εάν νομίζετε ότι θα καταλάβετε τι λένε οι Αθηναίοι και οι Αθηναίες ή θα καταλάβουν αυτοί και αυτές τη γλώσσα σας, διαπράττετε τεράστο ατόπημα –  δεν θα καταλάβετε και δεν θα καταλάβουν ούτε μία λέξη. Ένα παράδειγμα. Θα πάτε στην αγορά για να αγοράσετε σαρδέλες, ένα από τα πιο συνηθισμένα φαγητά των φτωχών αρχαίων Αθηναίων. Εάν πείτε, θέλω να αγοράσω σαρδέλες ή εάν ρωτήσετε, που είναι τα ψαράδικα, που πουλάνε ψάρια, δεν πρόκειται να σας καταλάβουν – μη νομίσετε! Να τι θα πείτε: βούλομαι αφύας ωνείσθαι (θέλω να αγοράσω σαρδέλες), ποί εισίν οι ιχθύες, ποί τους ιχθύς πωλούσι;  Τα ψαράδικα τα λέγανε ιχθύες, ψάρια, όπως κι εμείς σήμερα στη λαϊκή θα ρωτήσουμε, πού είναι τα ψάρια, πού είναι τα φρούτα;

ΘΑ μας δουν να περπατάμε στο δρόμο και κάποιος, δε μπορεί,  θα μας ρωτήσει, ούτος, τις ει; Θα καταλάβετε; Μάλλον. Αυτός το τις ει; το ρωτάνε οι φαντάροι στη σκοπιά αλλά σχεδόν όλοι δεν ξέρουν τι σημαίνει –  ρωτάνε κάτι σαν τι σι; Οι Αθηναίοι δεν χρησιμοποιούσαν την προσωπική αντωνυμία σύ, εσύ αλλά τη δεικτική ούτος: ε, εσύ, ποιος είσαι; Ειμί Αθανάσιος εκ Καστανούσσσης, θα απαντήσω εγώ. Εάν όμως ακούσετε κάποιον να σας φωνάζει και να σας λέει, Ω δαιμόνιε, πρόσελθε· δέομαι γαρ τι σου, δεν θα καταλάβετε τι θέλει να πει. Αν διαβάσετε όμως το βιβλίο που έχω γράψει και ξαναχτενίζω αυτό το καλοκαίρι, με τίτλο Ο Αριστοφάνης μας μαθαίνει τα Αρχαία Ελληνικά των Αθηναίων, θα το καταλάβετε: καλέ μου άνθρωπε, έλα σε παρακαλώ, σε θέλω για κάτι, σε χρειάζομαι. Εσείς θα πρέπει να ρωτήσετε: τι τρέχει, τι έγινε; Πώς θα το πείτε; Πολύ απλό, γιατί είναι μία από τις πιο συνηθισμένες στερεότυπες φράσεις των Αθηναίων: τι έστιν; 

Continue reading →

Δεν δείχνει την εικόνα ενός κόμματος που καλπάζει, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις πως κερδίζει.

Αλέξης Τσίπρας για τη Νέα Δημοκρατία (8 Μαΐου 2023, από συνέντευξη στο SKY)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΙΣΤΕΥΩ ότι όλη η σημερινή Αριστερά μια μέρα των ημερών θα πάψει να υπάρχει. Δεν μπορώ να γνωρίζω πότε θα συμβεί αυτό και κάτω από ποιες συνθήκες. Και δεν μπορώ να  γνωρίζω επίσης αν δεν θα υπάρχει πια Αριστερά ή αν θα υπάρξει μια άλλη Αριστερά, που δεν θα έχει ουδεμία σχέση με τη σημερινή, εκτός από το παρελθόν και την ιστορία που είναι κοινά και κοινόχρηστα. Είμαι αισιόδοξος: πιστεύω ότι θα υπάρξει αυτή η άλλη Αριστερά αλλά δεν μπορώ να γνωρίζω εάν θα συγκροτηθεί μετά τη διάλυση της ιστορικής Αριστεράς ή η συγκρότησή της θα επισπεύσει την διάλυση της σημερινής Αριστεράς. Ποια θα είναι, πώς θα είναι αυτή η άλλη Αριστερά; Πώς την φαντάζομαι, πώς σκέφτομαι ότι μπορεί να είναι;

ΔΕΝ υπάρχει όμως το ενδεχόμενο η Αριστερά να αλλάξει κατά την ανέλιξη της διαδικασίας της αποσύνθεσής της; Όχι, φίλες και φίλοι, δεν μπορεί να αλλάξει κι αυτό είναι το θέμα του σημερινού μου κειμένου. Δεν μπορεί να αλλάξει, δεν μπορεί να αλλάξει την “ουσία” της, για να μιλήσω με τη γλώσσα της μεταφυσικής και της ουσιοκρατίας. Δεν το συνηθίζω αλλά σήμερα θα το κάνω και θα μεταφέρω δύο σύντομα αποσπάσματα από το βιβλίο του Π. Κονδύλη, Πλανητική Πολιτική μετά τον ψυχρό πόλεμο (εκδ. Θεμέλιο, σελ. 148), όπου στο κεφάλαιο Τι ήταν ο κομμουνισμός εξετάζει την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, του κρατικού καπιταλισμού: “. . .  προσπάθεια μεταρρύθμισης ενός συστήματος, το οποίο δεν ήταν δυνατόν να μεταρρυθμιστεί  χωρίς να καταργηθεί’. Και: ” κάθε σύστημα θα απεμπολήσει την ‘ουσία’ του αν η μεταρρύθμιση του υπερβεί ένα ορισμένο όριο”.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΙΑΒΑΣΑ κάπου ότι όλα τα μεγάλα σούπερ μάρκετ έχουν εφοδιαστεί με νέες μηχανές καταγραφής της τιμής και πληρωμής των εμπορευμάτων, με τις οποίες θα καταργήσουν τους/τις ταμίες. Αν δεν το έχουν κάνει, θα το κάνουν, είναι ζήτημα χρόνου.  Στις ΗΠΑ έχουν καταργηθεί από το φθινόπωρο 600.000 θέσεις εργασίας κυρίως στις εταιρείες τεχνολογίας λόγω της τεχνητής νοημοσύνης –  μόνο νοημοσύνη δεν είναι. Και οι πολεμικές βιομηχανίες των ισχυρών κρατών ετοιμάζουν πυρετωδώς στρατό χωρίς στρατιώτες κι έχουν ονομάσει αυτόνομο πόλεμο την διεξαγωγή του πολέμου χωρίς στρατιώτες. Θα περιοριστώ σε αυτά μόνο τα παραδείγματα και θα σημειώσω μόνο ότι η προσεχής εικοσαετία (2023-2043) θα είναι μία από τις κομβικότερες εικοσαετίες της ιστορίας όχι μόνο του καπιταλισμού και του δυτικού πολιτισμού αλλά του ανθρωπίνου γένους.

ΟΙ θέσεις εργασίας, τα επαγγέλματα και οι δεξιότητες που θα χαθούν οριστικά και αμετάκλητα θα είναι πολύ περισσότερες από αυτές που θα δημιουργηθούν.  Δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι και πολύ άσχημο νέο –  κάθε άλλο, πολύ ευχάριστα νέα. Εργοστάσια, παραγωγή χωρίς εργάτες – στρατόπεδα, στρατός και πόλεμος χωρίς στρατιώτες. Από έξοχα έως συγκλονιστικά –  δύο κοινωνικές επαναστάσεις. Δεν θα δουλεύουμε και δεν θα πολεμάμε –  ήδη εργάζεται μια ισχνή μειονότητα που θα γίνει ισχνότερη και ήδη δεν πολεμάμε. Δεν θα δουλεύουν οι άνδρες αλλά και οι γυναίκες δε θα δουλεύουν, κατά συνέπεια δεν θα εξαρτώνται από τους άνδρες και έτσι ολοκληρώνεται και η  τρίτη κοινωνική επανάσταση της εποχής μας, η ελευθερία των γυναικών.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ότι οι μύγες δεν έχουν εγκέφαλο. Η πρόταση που μόλις διαβάσατε είναι λαθεμένη, ατελής θα έλεγα. Οι μύγες δεν έχουν κεντρικό νευρικό σύστημα, εγκέφαλο, αλλά έχουν πολλούς μικροσκοπικούς εγκεφάλους διάσπαρτους στα πόδια τους. Τα σκυλιά έχουν εγκέφαλο. Έχετε δει σκυλί με ένα πόδι λιγότερο και ανθρώπους με ένα πόδι ή και χωρίς πόδια. Έχετε δει όμως μύγα με ένα ή περισσότερα πόδια κομμένα; Εάν δείτε μύγα να στριφογυρίζει γύρω από τον εαυτό της χωρίς να μπορεί να πετάξει, να είστε βέβαιοι και βέβαιες ότι της λείπουν ένα ή περισσότερα πόδια, της λείπει ένα μέρος του περιφερειακού διάσπαρτου εγκεφάλου. Ο σκύλος όμως  και ο άνθρωπος και όλα τα θηλαστικά μπορούν να κινηθούν και να ζήσουν και με ένα πόδι λιγότερο.

Continue reading →