φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ  η κοινωνία προϋπήρχε του ανθρώπου, του homo sapiens, τότε ο άνθρωπος είναι δημιούργημα της προανθρώπινης κοινωνίας. Μέσα στα πλαίσια της προανθρώπινης κοινωνίας ο προάνθρωπος έγινε άνθρωπος. Πώς όμως ο προάνθρωπος έγινε άνθρωπος, ποιο ήταν, με άλλα λόγια, το sui generis, το διαφοροποιό γνώρισμα του ανθρώπου; Η γλώσσα, η λεκτική επικοινωνία –  αυτή είναι η γνώμη μου. Ο προάνθρωπος επικοινωνούσε και σκεφτόταν, ασφαλώς, αλλά δεν μιλούσε. Στο σημείο αυτό θα θέσουμε ένα θεμελιώδες ερώτημα, στο οποίο η απάντηση είναι γνωστή και γενικά αποδεκτή, δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία από κανέναν και καμμία: θα μιλούσε ο προάνθρωπος εάν δεν περπατούσε όρθιος, εάν δεν είχε αποκτήσει τη δίποδη βάδιση; Όχι, κατά κανένα τρόπο! Διότι η δίποδη βάδιση, η όρθια στάση επέφερε τις αλλαγές εκείνες (φωνητικά όργανα) που μας επέτρεψαν να παραγάγουμε μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών έναρθρων ήχων, φθόγγων – σύμφωνα και φωνήεντα. Η συσχέτιση ήχου και σημασίας, σημαίνοντος και σημαινομένου, δημιούργησε τις πρώτες λέξεις, ο συνδυασμός και η συνεργασία των λέξεων την πρόταση και ο συνδυασμός των προτάσεων το κείμενο, την έκφραση των συναισθημάτων, την ολοκληρωμένη διατύπωση σκέψεων, την εκτόνωση του άγχους, την επιτέλεση –  πιθανόν και άλλα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΑΤΑ τη διάρκεια του 19ου και 20ού αιώνα μελετήθηκαν από εθνογράφους και ανθρωπολόγους πάνω από 350 τροφοσυλλεκτικές ομάδες σε όλον τον πλανήτη. Ένα από τα κοινά γνωρίσματα που έχουν επισημανθεί είναι η ευαισθησία των μελών αυτών των κοινωνιών στην κυριαρχική σχέση, η ικανότητά τους να την εντοπίζουν εν τω γεννάσθαι και η διαρκή ετοιμότητά τους να την αποτρέπουν –  με τρόπους που αρχίζουν από την αδιαφορία και τον χλευασμό και φτάνουν μέχρι την απομάκρυνση από την ομάδα και τον φόνο. Οι περισσότεροι φόνοι σε αυτές της κοινωνίας γίνονταν για λόγους αυτοπροστασίας και αυτοάμυνους έναντι κάποιων αμετατανόητων που επιμένουν να επιβάλουν τη θέλησή τους.  “Δεν θέλω να είμαι δούλος σου, δεν θέλω να είσαι δούλος μου”: αυτή ήταν η κομβική στάση και συμπεριφορά των τροφοσυλλεκτών, ανδρών και γυναικών. Με αυτήν την αξία μεγάλωναν και συμβίωναν, με αυτή την αξιοπρέπεια και υπερηφάνεια δεσμεύονταν και συνεργάζονταν.  Ο δουλοπρεπής θεωρούνταν καταφρονητέος, όπως και αυτός που ήθελε να διατάζει για να γίνεται το δικό του. Η κυριαρχική σχέση όμως δεν επιβάλλεται μόνο με διαταγές, κατά κύριο λόγο επιβάλλεται με άλλους τρόπους, με τρόπους που δεν κινούν υποψίες και θεωρούνται αθώες. Αυτές όμως είναι οι πιο ύπουλες και οι επικίνδυνες.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΘΑ γνωρίζετε ότι ο Κύριος Μητσοτάκης έχει συμβούλους, όπως είχε και έχει και θα έχει κάθε πολιτικός ηγέτης. Δεν γνωρίζουμε ποιοι και ποιες είναι και ούτε μας ενδιαφέρει να μάθουμε. Γνωρίζουμε όμως πολύ καλά τι κάνουν –  με αυτό το ζήτημα θα ασχοληθούμε σήμερα. Γνωρίζουμε επίσης ότι αυτοί οι σύμβουλοι είναι ειδικοί, σε κάποιο τομέα: της επικοινωνίας, της οικονομίας, της πολιτικής αλλά και της κλινικής ψυχολογίας, της πολιτικής φιλοσοφίας. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζουν αυτοί της επικοινωνίας και της πολιτικής φιλοσοφίας. Η δουλειά τους είναι να σχηματίσουν μια εικόνα του πολιτικού ηγέτη που να συνδυάζει δύο αντικρουόμενες και αντιφατικές στάσεις και συμπεριφορές: πρέπει να είναι, να φαίνεται, να δείχνει άλλοτε αποφασιστικός, ανυποχώρητος, ισχυρός και βίαιος,  –  μη σας τρομάζει η λέξη, θα δούμε ότι δεν πρόκειται για υπερβολή  –  και άλλοτε ήπιος, διαλλακτικός, ευγενικός, υποχωρητικός, συμβιβαστικός, φιλομαθής, ανοιχτόμυαλος, γενναιόδωρος, δοτικός. Άλλοτε λιοντάρι κι άλλοτε αλεπού, που λέει κι ο Μακιαβέλι. Και δεν γίνεται να μην αναρωτηθούμε: ποια είναι η προέλευση και η ποια η λειτουργία αυτής της (φαινομενικά) αντιφατικής συμπεριφοράς και στάσης ζωής; Είναι αποτελεσματική;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ σας ρωτήσουν κάποια μέρα, “αγαπητέ, αγαπητή, θα μπορούσες να συνοψίσεις τη φιλοσοφία του Πλάτωνα σε μια πρόταση; “, μην διστάσετε ούτε μια στιγμή, δεν κωλώνουν τ’  αλάνια! Ναι, θα μπορούσα! Η πραγματικότητα, φυσική και κοινωνική, είναι ελαττωματική, ατελής. Αυτός είναι ο Πλάτων, καλά μου  φιλαράκια, όλη του η φιλοσοφία, από τη μεταφυσική μέχρι την πολιτική φιλοσοφία του, εδράζεται σε αυτή την αντίληψη, την ιδέα. Ποια είναι τα ελαττώματα, οι ατέλειες της φύσης και της κοινωνίας; Το  κομβικό, το πυρηνικό, το κοινό  ελάττωμα στη φύση και στην κοινωνία είναι η αλλαγή, η μεταβολή: ο θάνατος στη φύση (και ο πόνος, η ασθένεια, το γήρας, η αδυναμία) και η  στάσις, ο νεωτερισμός, η επαναστατική εξέγερση των υποτελών στην κοινωνία. Δεν θα ασχοληθούμε σήμερα με το ερώτημα, πώς έφτασε σε αυτήν την ιδέα  ο Πλάτων –  ούτε με όλα τα άλλα, κι είναι πολλά, που γεννάει κάθε απάντηση σε κάθε ερώτημα. Μπορούμε να φανταστούμε μια τέλεια πραγματικότητα; Μπορεί να υπάρξει; Μήπως υπάρχει; Πού υπάρχει, πού βρίσκεται; Ποιος και πώς θα διορθώσει την ελαττωματική πραγματικότητα; Εμείς σήμερα θα αφήσουμε τον έναν από τους δύο μεγάλους πυλώνες της πλατωνικής φιλοσοφίας, τη μεταφυσική του, τη θεωρία των Ιδεών, την τέλεια πραγματικότητα δηλαδή, και θα ασχοληθούμε με την πολιτική φιλοσοφία του.

ΕΑΝ τώρα με ρωτήσετε γιατί να μας ενδιαφέρει η πολιτική φιλοσοφία του Πλάτωνα, θα σας πω ότι ο εν εξελίξει μετασχηματισμός του καπιταλισμού της Δύσης και των δυτικών καπιταλιστικών κοινωνιών θα επιφέρει αναπόφευκτα και τον μετασχηματισμό και του κράτους και της δημοκρατίας και όταν θα ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή του πολύπλευρου μετασχηματισμού, της πολύπτυχης μεταμόρφωσης, θα ξυπνήσουμε μια μέρα σε μια κοινωνία της αεργίας, του οικιακού εγκλεισμού, της βιοπολιτικής και της θανατοπολιτικής, της ανθρωποβοσκητικής, της διόρθωσης της ατελούς κοινωνίας σε τέλεια, στην οποία η στρατηγική της κυριαρχίας θα είναι η κατάργηση της διάκρισης μεταξύ εκούσιας και μη εκούσιας, καταναγκαστικής υπακοής, μεταξύ απάτης και βίας. Ο Πλάτων γνώριζε πού δεν υπάρχει  απάτη και βία, ως μέσα απόσπασης της υπακοής:  στο μαντρί, στη στάνη.  Η πηγή έμπνευσης της βιοπολιτικής του Φουκό είναι η πλατωνική πολιτική φιλοσοφία, η ανθρωποβοσκητική.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΤΙΣ εκλογές του Ιουνίου του 2031 θα ψηφίσω ΤΡΕΙΣ ΜΗΝΕΣ ΑΔΕΙΑ, αυτός θα είναι ο τίτλος του κόμματος που θα ιδρύσει ένα χρόνο πριν, το 2030, ο σύντροφος Αλέξης Τσίπρας. Θα το κάνω αυτό για τέσσερις λόγους. Πρώτον, διάβασα το πρόγραμμα του κόμματος και ενθουσιάστηκα –  θα το παραθέσω, θα το εκθέσω σε κοινή θέα, για να το διαβάσετε κι εσείς. Δεύτερον, με έχει εντυπωσιάσει η πρωτοτυπία του τίτλου –  για πρώτη φορά κόμμα της Αριστεράς δεν  λέει στον τίτλο του ποιοι είμαστε αλλά τι θέλουμε να κάνουμε, ποια είναι η πυρηνική, κομβική, στρατηγική του επιδίωξη: τρεις μήνες άδεια (πληρωμένοι, εννοείται) για όλους τους εργαζόμενους, άνδρες και γυναίκες, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού. Τρίτον, για να επιβραβεύσω την οξυδέρκεια και την διορατικότητα του συντρόφου ηγέτη Αλέξη Τσίπρα, την οποία και θα σχολιάσω,  και, τέταρτον, με έχει γοητεύσει η ετυμολογία του επωνύμου του, μιας και μ΄ αρέσει πολύ να πίνω τσίπρα με Ηπειρώτες, κάνουν πολύ καλό τσίπουρο, το ομολογώ –  δυνατά, σέρτικα, στιβαρά, όχι σαν τα καβαλιώτικα, λες και πίνεις νερό!

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΑΠΟΙΑ στιγμή, οι πρώτοι Κύριοι του δυτικού πολιτισμού, οι αριστοκράτες δουλοκτήτες γαιοκτήμονες της αρχαϊκής εποχής, στην αρχαία Ελλάδα, σκέφτηκαν και συνειδητοποίησαν κάτι που αποτέλεσε ένα από τα θεμέλια κι ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της δυτικής Κυριαρχίας, του πολεμικού δυτικού πολιτισμού: η χρήση της βίας για την επιβολή της κυριαρχικής σχέσης, την απόσπαση της υπακοής και της αφοσίωσης, μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο εκτάκτως και προσωρινά, δεν μπορεί να έχει διάρκεια, να είναι αποτελεσματική. Αυτή η στιγμή ήταν περί το 600 π. Χ. όταν η κοινωνία της αρχαϊκής Αθήνας βρέθηκε στα πρόθυρα ενός εμφυλίου πολέμου που με βεβαιότητα  θα επέφερε είτε την εξόντωση όλων των αριστοκρατών, πλούσιων και ισχυρών δηλαδή, γαιοκτημόνων (δουλοκτητών, μη το ξεχνάμε) είτε τη σφαγή των εξαθλιωμένων χωρικών. Η αρπακτικότητας της γης των μικρών καλλιεργητών και η υποδούλωσή τους από τους παχείς,  έτσι λέγονταν οι πλούσιοι και ισχυροί γαιοκτήμονες, είχε οδηγήσει σε απόγνωση όλον τον πληθυσμό της Αττικής. Με την αρωγή αριστοκρατών από γειτονικές πόλεις θα μπορούσαν να εξοντώσουν τους εξαθλιωμένους αγρότες αλλά υποχώρησαν και  επέστρεψαν ένα μέρος της αρπαχθείσας γης και απελευθέρωσαν τους υποδουλωμένους. Γιατί υποχώρησαν; Διότι αντιλήφθηκαν ότι η νίκη τους αυτή θα επέφερε την αμετάκλητη ήττα τους: θα γίνονταν έρμαια της αρπακτικότητας των γειτονικών πόλεων, μιας και δεν θα υπήρχαν άνδρες να υπερασπιστούν την πόλιν, τα πάτρια εδάφη. Οι παραχωρήσεις αυτές ήταν το σημείο εκκίνησης της διαδικασίας γένεσης της αθηναϊκής δημοκρατίας που έληξε μετά από 150 χρόνια, στα χρόνια του Περικλέους. Η διαδικασία αυτή ήταν μια αλληλουχία τακτικών υποχωρήσεων και παραχωρήσεων προς τους μικροκαλλιεργητές και τους ακτήμονες που επέφερε τη διαρκή αύξηση του πλούτου και της ισχύος των αριστοκρατών γαιοκτημόνων.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ γνωρίζω εάν πάθατε την ίδια πλάκα με μένα όταν μάθατε στο σχολείο και διαβάσατε στη Καινή Διαθήκη ότι ο Θεός θυσίασε τον γιο του, έναν είχε, και ότι μετά την εκτέλεσή του με σταύρωση, ο χειρότερος τρόπος θανάτωσης, και την ανάστασή του αναλήφθηκε στον ουρανό. Εγώ ταράχτηκα πολύ, συγκλονίστηκα. Πατέρας να θυσιάζει τον γιο του, θεός να σταυρώνεται και να πεθαίνει, νεκρός να ανασταίνεται και ο αναστάς να ανεβαίνει στον ουρανό! Πήρα δουλειά για όλη μου τη ζωή! Κι ακόμα, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν έχει τελειώσει –  και δεν πρόκειται να τελειώσει, θα μείνει ελλιπής και ημιτελής. Ως αφελές μικρό παιδί, τώρα είμαι μεγάλο παιδί, αναρώτηθηκα: μας πώς ανέβηκε στον ουρανό; Πέταξε; Πήδηξε; Γιατί στον ουρανό, εκεί ψηλά; Την απάντηση στο τελευταίο ερώτημα τη βρήκα γρήγορα –  πήγε και κάθισε στα δεξιά του καθισμένου σε θρόνο πατέρα του. Κάθισε! Κάθεται συνέχεια από τότε ή μήπως σηκώνεται κάπου κάπου για να ξεπιαστεί; Δεν βαριέται να κάθεται όλη μέρα, αιώνες, χιλιετίες; Τι κάνει, πώς περνάει τη μέρα του, νέος θεάνθρωπος, μόλις τριάντα τριών  χρονών;

Continue reading →