για την απεικόνιση του πολέμου με ερωτικούς όρους στην Ιλιάδα

φίλες και φίλοι,

στο σημερινό σημείωμα θα ασχοληθούμε με μια ιλιαδική μεταφορά: στους στίχους Ν 286-91, το δόρυ εμφανίζεται να αναζητά το θύμα του όπως ο εραστής την ερωμένη του. Αυτό που θέλει να κάνει το δόρυ είναι αυτό που θέλει να κάνει ο εραστής: να διεισδύσει με δύναμη στο σώμα του θύματος, να προκαλέσει πόνο και αιμορραγία, να τραυματίσει, να σκοτώσει, να νικήσει. Με αυτή τη μεταφορά, ο αφηγητής μας αποκαλύπτει τις επιθυμίες του άνδρα της εποχής του: να διεισδύσει με δύναμη στο σώμα της ερωμένης, να προκαλέσει πόνο, να χύσει αίμα, να νικήσει. Εάν το δόρυ εκλαμβάνεται ως πέος είναι γιατί το πέος εκλαμβάνεται ως δόρυ.Στις μέρες μας, το πέος εκλαμβάνεται ως πυροβόλο όπλο. Γιατί στη δυτική Πατριαρχία, το πέος απεικονίζεται ως όπλο που προκαλεί διείσδυση, πόνο, αιμορραγία, τραυματισμό, ταπείνωση και υποταγή;

Διαβάζουμε το ρήμα αντιάζω (αντιάω, αντιόω) δεκαέξι φορές στην Ιλιάδα (Α 31, 67 Ζ 127 Η 231 Κ 551 Μ 356, 368  Ν 215, 290, 752 Ο 297 Υ 125 Φ 151, 431 Ψ 643 Ω 62)   και σημαίνει άλλοτε ‘αποδέχομαι, απολαύω’   και άλλοτε ‘αναζητώ, συναντώ, αντικρίζω’. Στις δεκαπέντε περιπτώσεις, αυτός ή αυτή που αποδέχεται ή αναζητά και συναντά είναι πάντα κάποιος θεός ή άνθρωπος: η αιχμάλωτη Χρυσηΐδα θα πηγαινοέρχεται μπροστά στον αργαλειό στο σπίτι του Αγαμέμνονα, εάν ο Απόλλωνας αποδεχτεί τη θυσία ο λοιμός θα λήξει, κλπ, κλπ. Σε μια περίπτωση, αυτός που αναζητά δεν είναι ένας θεός ή ένας άνθρωπος αλλά ένα δόρυ. Να οι στίχοι του εδαφίου (Ν 286-91), με τους οποίους θα καταπιαστούμε, σε ελεύθερη μετάφραση: [ ο φοβητσιάρης πολεμιστής τα κάνει πάνω του, 281-285] αλλά ο ατρόμητος ήρωας λαχταράει πότε να ριχτεί (μιγήμεναι) στη φοβερή μάχη. Ποιος δεν θα έλεγε τα καλύτερα λόγια για την ανδρεία του; Κι αν σε χτυπούσαν από μακριά ή από κοντά (τυπείης), το δόρυ δεν θα μπήγονταν πίσω στο σβέρκο ή στη πλάτη αλλά θα αναζητούσε (αντιάσειε) το στήθος σου ή τη κοιλιά σου (νηδύος)  την ώρα που ορμάς προς τα μπρος, προς τα εκεί που οι πολεμιστές στη πρώτη γραμμή ερωτοτροπούν, συνευρίσκονται ερωτικά, συνουσιάζονται, γαμιούνται (μετά προμάχων οαριστύν). Η λέξη οαριστύς σημαίνει ‘ερωτική συνεύρεση, ερωτική ομιλία, γαμήσι’. Προέρχεται από τη λέξη όαρ (η) που δηλώνει ‘τη σύζυγο, την παντρεμένη γυναίκα’. Το δόρυ λοιπόν αναζητά την κοιλιά του αντιπάλου στο πεδίο της μάχης, εκεί όπου οι πολεμιστές της πρώτης γραμμής πολεμούν λες και θέλουν ο ένας να γαμήσει τον άλλον! Δεν είναι καταπληκτικό;

Continue reading

παππάκη, παππάκη! ένα φλογερό αμάξι!

Στην εισαγωγή του πολύτομου και πολύτιμου ερμηνευτικού υπομνήματος του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ (Cambridge University) στην Ιλιάδα, ο εκδότης Γκρέκορι Κέρκ (G.S. Kirk) σημειώνει ότι κάθε υπόμνημα είναι καταδικασμένο να ξεπεραστεί και να αντικατασταθεί. “Διότι”, τονίζει, “πως θα μπορούσε να υπάρξει ένα οριστικό υπόμνημα για ένα ποίημα τόσο μακροσκελές, ιδιοφυές και περίπλοκο, που πάντοτε μένει ανοικτό σε καινούργιες προσεγγίσεις; Αυτή η ιδέα της οριστικότητας έχει ζημιώσει σε αρκετές περιπτώσεις την κλασική φιλολογία, . . .” (Α΄τόμος, σελ. ix).  Οφείλουμε να συμπληρώσουμε ότι αυτό που ισχύει για το υπόμνημα, ισχύει και για τη μετάφραση. Κάθε μετάφραση της Ιλιάδας είναι καταδικασμένη μια μέρα να χαρακτηρισθεί απαρχαιωμένη, αν και δεν πρόκειται να χάσει ποτέ την αξία της, εάν έχει βέβαια κάποια. Εάν ο Γκρ. Κέρκ αναφέρει το παράδειγμα του μεγαλόπνοου, όπως το χαρακτηρίζει, υπομνήματος του Βάλτερ Λιφ (W. Leaf), που η δεύτερη έκδοσή του έγινε το 1900-2, εμείς, στο ζήτημα της μετάφρασης και τηρουμένων των αναλογιών, θα πρέπει να αναφέρουμε τη μετάφραση των Ν. Καζαντζάκη –Ι.Θ. Κακριδή.

Continue reading

Ιλιάς und Das Kapital | Πρώτη διάλεξη

φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Ο Καρλ Μαρξ διάβαζε την Ιλιάδα αλλά δεν ήταν ομηριστής. Έκανε όμως κάποιες σκέψεις και έθεσε κάποια ερωτήματα , που κανένας, μα κανένας, ομηριστής δεν θα μπορούσε να κάνει και να θέσει. Δυστυχώς οι ομηριστές ακούνε Μαρξ και μαρξισμός και τα κάνουν πάνω τους. Και βέβαια, κανένας, μα κανένας, από αυτούς δεν διάβασε, και δεν πρόκειται να διαβάσει τα Grundrisse και το Κεφάλαιο. Θα μου πείτε: γιατί να τα διαβάσει; Τι σχέση έχει η Ιλιάδα με τα Grundrisse και το Κεφάλαιο. Καλά, το Κεφάλαιο το έχουμε ακουστά· αυτά τα Grundrisse τι είναι;

Continue reading