φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
ΤΟ σημερινό σημείωμα θα είναι μια πλήρης, αν και άκρως συνοπτική, έκθεση μελέτης που δεν γνωρίζω αν ποτέ ολοκληρωθεί και δημοσιευτεί. Είναι μια σκυτάλη την οποία παραδίδω με χαρά σε νέους και νέες φιλομαθείς και ανοιχτόμυαλους, φοιτητές, φιλόλογους και σε οποιονδήποτε και οποιαδήποτε μελετά την Ιλιάδα και τον ενδιαφέρει το ζήτημα του τρόπου σύνθεσής της.
ΣΤΗΝ Εισαγωγή θα παρουσίαζα τις δύο βασικές θεωρίες που επιχειρούν να δώσουν μια εξήγηση για το πως συντέθηκε η Ιλιάδα. Η θεωρία που επικρατεί σήμερα είναι η θεωρία της ενιαίας σύνθεσης. Υποστηρίζει ότι συντέθηκε περί το 750-700 π. Χ., μάλλον στην μικρασιατική Ιωνία, σε κάποια πόλη που μιλούσαν την ιωνική διάλεκτο – υπάρχει και η άποψη πως συντέθηκε στην Εύβοια, όπου μιλούσαν και εκεί την ιωνική διάλεκτο. Μέχρι εδώ υπάρχει ομοφωνία· για το πώς συντέθηκε όμως έχουν διατυπωθεί δύο απόψεις. Η μία υποστηρίζει ότι την Ιλιάδα την υπαγόρευσε κάποιος αοιδός, ο Όμηρος, σε κάποιον που γνώριζε γραφή. Ο αοιδός άρχισε να συνθέτει προφορικά, να αυτοσχεδιάζει δηλαδή, όπως έκανε μπροστά στο ακροατήριο, και ο άλλος έγραφε. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τη διάρκεια της υπαγόρευσης και της καταγραφής – δεν ήταν ένας μήνας, όχι όμως και πολλά χρόνια. Η άλλη άποψη, δεν την υιοθετούν πολλοί, υποστηρίζει ότι η Ιλιάδα δεν υπαγορεύτηκε αλλά γράφτηκε από τον ίδιο τον συνθέτη που γνώριζε γραφή, συντέθηκε δηλαδή όπως η Αινειάδα από τον Βιργίλιο, η Θεία Κωμωδία από τον Δάντη, ο Χαμένος Παράδεισος από τον Μίλτον. Ο συνθέτης μας άρχισε να γράφει, Μήνιν άειδε, θεά, κλπ, έγραψε την ραψωδία Α, μετά τη Β, έφτασε στην Ω, έγραψε και τον τελευταίο στίχο και η Ιλιάδα τελείωσε! Όπως γράφουμε εμείς σήμερα, ποίηση ή θέατρο ή δοκίμιο ή μυθιστόρημα. Όπως έγραψε ο Αισχύλος τος τραγωδίες του και ο Αριστοφάνης τις κωμωδίες του. Εγείρεται όμως ένα ερώτημα: Η Ιλιάδα που έχουμε στα χέρια μας είναι αυτή που συνέθεσε ο αοιδός και καταγράφηκε από άλλον; Ναι, είναι η απάντηση, με την επιφύλαξη ότι κάποιες επουσιώδεις ολιγόστιχες παρεμβολές είναι ένα ενδεχόμενο, άλλοι μιλάνε για βεβαιότητα, που δεν θα πρέπει να το αποκλείσουμε.