There are 96 posts filed in οι λατρείες της Δύσης (this is page 9 of 10).
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Τη λέξη κινητήρας την γνωρίζετε. Προέρχεται από την αρχαία ελληνική κινητήρ, ο. Σήμερα, ο κινητήρας είναι μια μηχανή ( προέρχεται από τη λέξη μάχη) που παράγει ταχύτητα, είναι ένας παραγωγός ταχύτητας, δηλαδη επίθεσης. Εάν είναι έτσι, τότε το τόξο που παράγει ταχύτητα είναι μια μηχανή, ένας κινητήρας. Οι αρχαίοι Έλληνες όμως δεν αποκαλούσαν το τόξο μηχανή ούτε κινητήρα. Όταν μεταχειρίζονταν τη λέξη κινητήρας εννοούσαν κάποιον θεό.
Γιατί δεν βλέπουμε μέσα στο σκοτάδι; Ποια απάντηση θα έδινε ένας αρχαίος πρόγονός μας, ένας Αθηναίος της εποχής του Περικλή; Αυτήν που θα δίναμε και εμείς, ότι δηλαδή η έλλειψη του φωτός είναι που δεν μας επιτρέπει να δούμε; Όχι! Και πως τα καταφέρνει η κουκουβάγια της θεάς Αθηνάς; Το αντικείμενο του σημερινού μας σημειώματος θα είναι οι αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για την όραση.
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Σήμερα θα ασχοληθούμε με τις ακτίνες του ήλιου της χρυσής λάρνακας της Βεργίνας. Πριν πούμε όμως το ο,τιδήποτε θα ήθελα να περιγράψω πως απεικονίζονται ο ήλιος και οι ακτίνες του σε λίγα ευρήματα του πρωτο- και μεσοκυκλαδικού (3.000-1550 π.Χ) και της ίδιας εποχής προανακτορικού και παλαιοανακτορικού μινωικού πολιτισμού, οι φορείς των οποίων δεν είναι ελληνικά ποιμενικά φύλα: βλέποντας τις απεικονίσεις σχηματίζει κανείς την εντύπωση ότι βλέπει λουλούδι με τα ανοιχτά πέταλά του. Οι άκρες των ακτίνων είναι καμπύλες, ζεστές, φιλικές, οικείες. Παντελής απουσία αιχμηρότητας, επιθετικότητας και εχθρότητας.
Εάν δίπλα σε αυτούς τους ήλιους τοποθετήσουμε τους ελληνικούς ήλιους, που δημιουργούνταν επί αιώνες πριν την κατασκευή του λάρνακα της Βεργίνας και τους βλέπουμε να απεικονίζονται σε αγγεία, ειδώλια (αγαλματίδια) και νομίσματα, θα παρατηρήσουμε αμέσως τη διαφορά: οι ακτίνες είναι οξείες, αιχμηρές, φαίνονται σαν εγχειρίδια, σαν ξίφη, σαν αιχμές δοράτων. Γνωρίζουμε ότιτο δόρυ ήταν το κύριο όπλο των ηρώων της Ιλιάδας αλλά και των Μακεδόνων (σάρισα). Η εκτίμηση ότι οι ακτίνες προσλαμβάνονται ως αιχμές δοράτων δεν πρέπει να είναι άστοχη: μας το επιβεβαιώνει με τον καλύτερο τρόπο η Ιλιάδα και η Οδύσσεια και αυτές τις μαρτυρίες θα μελετήσουμε σήμερα, μεταξύ των άλλων.
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Αν δεν απατώμαι, και μάλλον δεν απατώμαι (εάν κάνω λάθος θα ήθελα να μου το υποδείξετε), οι μόνοι άνδρες που νοιάζονται για το μέγεθος, δηλαδή το μάκρος και το πάχος, της πούτσας τους είναι οι άνδρες του δυτικού πολιτισμού. Κι αναρωτιέμαι: γιατί ενώ οι άνδρες άλλων πολιτισμών δεν ασχολούνται με τη πούτσα τους, οι του δυτικού πολιτισμού περνάνε τη ζωή τους με το χάρακα στο χέρι, θαυμάζουν τους ψωλαράδες, περιφρονούν και χλευάζουν τους μικροψώληδες, τρέχουν στα χειρουργεία να μεγαλώσουν τον πούτσο τους; Γιατί ο πούτσος μας πρέπει να είναι μεγάλος και χονδρός; Τι σημαίνει μεγάλος και χονδρός; Ποιο είναι το κριτήριο αξιολόγησης; Πως διαμορφώνεται αυτό το κριτήριο;
Με αυτά τα ζητήματα θα ασχοληθούμε σήμερα αλλά πριν το κάνω θα ήθελα να αφηγηθώ ένα περιστατικό που συνέβη σε γνωστό μου. Πήγε σε μια κλινική να μεγαλώσει τη πούτσα του, τη μεγαλώσανε, δεν ξέρω πως γίνεται, και κει που ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι, λίγο μετά την επέμβαση, περνάει από μπροστά του μια νοσοκόμα με ψιλοδιαφανή ρόμπα, του σηκώνεται, κόβονται τα ράμματα και γίνεται ο πούτσος του πεδίο μάχης, της μάχης του Βατερλό, ας πούμε. . .
Κι ας θυμηθούμε και το σύνθημα των οπαδών του Ολυμπιακού όταν η ομάδα τους βάζει γκολ, όταν δηλαδή επιτυγχάνεται η πολυπόθητη διείσδυση της πεόσφαιρας στην καλά φυλασσόμενη περιοχή του αντιπάλου, στη συμβολική του κωλοτρυπίδα:
τσούζει, πονάει, ο Πειραιάς γαμάει
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.
Ο σκοπός της Ανωτάτης Σχολής Κακών Τεχνών είναι να ανακαλύπτει, να θέτει, να εγείρει, να διατυπώνει ερωτήματα, να επιχειρεί να διατυπώσει κάποιες απαντήσεις και να συζητά ελεύθερα και ανοιχτόμυαλα τις απαντήσεις, και τα ερωτήματα των άλλων. Σήμερα, θα διατυπώσουμε κάποια ερωτήματα που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε το ποδόσφαιρο, το δημοφιλέστερο παιχνίδι/άθλημα/θέαμα παγκοσμίως. Τα περισσότερα, σχεδόν όλα, από αυτά τα ερωτήματα διατυπώνονται για πρώτη φορά και να ένα μεθοδολογικής φύσης ερώτημα: γιατί αποφεύγουμε να τα διατυπώσουμε;
Γιατί κάποιος, κάποια διατυπώνει κάποιο ερώτημα και κάποιος όχι; Θα μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα,εάν πρώτα απαντήσουμε σε ένα άλλο: Γιατί τα παιδιά θέτουν συνεχώς ερωτήματα; Θα μου πείτε επειδή δεν ξέρουν, δεν γνωρίζουν και θέλουν να μάθουν. Πολύ ωραία. Οι ενήλικες γιατί δυσκολεύονται να ρωτήσουν, να εντοπίσουν ένα ερώτημα; Τα γνωρίζουν όλα, όλα τα έχουν κατανοήσει. Όχι, φίλες και φίλοι, κατά κανένα τρόπο! Δεν είναι λοιπόν η άγνοια και η φιλομάθεια μόνο που μας ωθεί να ανακαλύψουμε κάποια ερωτήματα. Όχι, είναι και κάτι άλλο.
Θέτουμε τα ερωτήματα όχι για να περάσει η ώρα μας αλλά και για να διατυπώσουμε μια απάντηση. Επειδή όμως δεν μπορεί να υπάρξει μια απάντηση, αναγκαστικά θα υπάρξει συζήτηση. Με τη συζήτηση όμως υπάρχει ένας κίνδυνος ο οποίος μπορεί να μην είναι τρομακτικός αλλά ενδέχεται να μας αναστατώσει. Και δεν το θέλουμε. Αμυνόμαστε. Δεν θέλουμε να συζητήσουμε. Άρα, τα ερωτήματα δεν μας ενδιαφέρουν.
Για να γίνω πιο σαφής και απλός, ας εκθέσω το πρώτο ερώτημα: Γιατί οι άνδρες συζητούν για αυτοκίνητα, ποδόσφαιρο και γαμήσι;
Ποιος άνδρας έχει τη διάθεση να κατανοήσει γιατί συζητά αυτά τα θέματα όταν βρεθεί με άλλους άνδρες; Δεν νομίζω ότιν είναι πολλοί. Είναι ελαχιστότατοι. Άρα, ο άνδρας που δεν θέλει να κατανοήσει γιατί συζητά αυτά τα ζητήματα, δεν θα επινοήσει, δεν θα θέσει αυτό το ερώτημα. Αμύνεται. Και τι είναι η άμυνα; Τι προστατεύει, τι υπερασπίζει; Ένοχα μυστικά;
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
γιατί ονομάζουμε αστέρι, star, έναν διάσημο άνδρα ή γυναίκα του θεάματος, ένα/μία ηθοποιό, τραγουδιστή, αθλητή; Και γιατί αυτός ο άνθρωπος είναι λαμπερός, λαμπρός, γιατί την ομορφιά του την αποκαλούμε εκτυφλωτική; Που τη βρίσκει τη λάμψη ο διάσημος, η πασίγνωστη; Και γιατί αποκαλούμε μια σταρ θεά, ντίβα και τον σταρ θεό; Και ένα τελευταίο ερώτημα: είναι ετερόφωτοι ή αυτόφωτοι; Εάν είναι ετερόφωτοι, τίνος το φως, τη λάμψη αντανακλούν;
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
Το βασικό αντικείμενο της δυτικής φιλοσοφίας, αρχαίας και νεώτερης, είναι η υπόταξη της φύσης, δηλαδή ο εξοβελισμός του θανάτου, η επίτευξη της σωματικής αθανασίας. Όλοι σχεδόν οι φιλόσοφοι υποστήριξαν μια άποψη, άλλοι με τρόπο φανερό κι άλλοι με τρόπο υπαινικτικό. Άλλοι υποστήριξαν ότι η Κυριαρχία πάνω στη φύση είναι εφικτή και θέμα χρόνου κι άλλοι πως είναι ανέφικτη. Αναπόφευκτα, ήρθε στο προσκήνιο το ζήτημα της ισχύος: ποιος είναι, ποιος μπορεί να είναι πιο ισχυρός, εγώ, ο Κύριος, ή η Φύση;
Η ισχύς πήρε πολλά ονόματα – ένα από αυτά είναι και το ύψος και το υψηλό.Η συσχέτιση ισχύος και ύψους πουθενά αλλού δεν είναι τόσο σαφής όσο στο έργο του Καντ, Κριτική της Κριτικής Δύναμης (Κritik der Urteilskraft) που δημοσιεύτηκε το 1790, μεσούσης της Γαλλικής Επανάστασης. Ας διαβάσουμε τι γράφει σχετικά (μετ. Κώστας Ανδρουλιδάκης, εκδ. Ιδεόγραμμα, Αθήνα 2002):
. . . η ακαταμάχητη δύναμη της φύσης μας επιτρέπει να γνωρίσουμε μεν τη φυσική μας αδυναμία, ως φυσικών όντων, συγχρόνως όμως και να ανακαλύψουμε την ικανότητα να κρίνουμε τους εαυτούς μας ως ανεξάρτητους από την ίδια και ακόμη μια υπεροχή επί της φύσης. . . Άρα, η φύση ονομάζεται εδώ υψηλή επειδή απλώς υψώνει τη φαντασία στο να αναπαραστήσει τις περιπτώσεις εκείνες, στις οποίες το πνεύμα μπορεί να κάμει αισθητή την καθαυτό ανωτερότητα του προορισμού του ακόμη και έναντι της φύσης (σελ. 183-4).
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα
η λατρεία του φράκτη, δηλαδή η λατρεία του εγκλεισμού του υποτελούς Παραγωγού, είναι μια λατρεία του σχετίζεται άμεσα με τη λατρεία του φρουρίου, δηλαδή με τη λατρεία της απομάκρυνσης του Κυρίου από τους υποτελείς Παραγωγούς, κυρίως σε υψηλό σημείο ώστε να μπορεί να τους παρακολουθεί. Ώστε, από τοπολογικής άποψης, ο φράκτης παραπέμπει στο χαμηλό, στο επίπεδο, στην αιχμαλωσία, ενώ το φρούριο στο ύψος και την επιτήρηση. Είναι ολοφάνερο ότι η λατρεία του φράκτη είναι ποιμενικής προέλευσης – τις πρώτες της ενδείξεις τις εντοπίζουμε στην Ιλιάδα. Θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα, μια ιλιαδική μεταφορά, πολύ γνωστή, διάσημη θα έλεγα: τον λογότυπο έρκος οδόντων (Δ 350, Ι 409, Ξ 83). Στη μεταφορά αυτή τα δόντια μας εκλαμβάνονται ως πάσαλοι που έχουν καρφωθεί μέσα στη γη, ο ένας δίπλα στον άλλον, και σχηματίζουν φράκτη (έρκος). Η λειτουργία του φράκτη αυτού είναι να περιορίζουν, να φυλακίζουν τα λόγια μέσα στη στοματική κοιλότητα. Ο Αγαμέμνων επιπλήττεται δυο φορές με την εξής ερωτηματική φράση: ποίον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων;
φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.
Κάθε νέο λεξικό της ελληνικής γλώσσας που εκδίδεται κατά καιρούς καταγράφει ολοένα και περισσότερες λέξεις με πρώτο συνθετικό το επίρρημα τήλε, που σημαίνει ‘μακριά’. Τις τελευταίες δυο δεκαετίες πλάστηκαν τόσες πολλές λέξεις με το τήλε πρώτο συνθετικό όσες δεν πλάστηκαν τις προηγούμενες τρεις χιλιετίες. Η παρατήρηση αυτή δεν ισχύει μόνο για την ελληνική γλώσσα αλλά για όλες τις γλώσσες των καπιταλιστικών κοινωνιών, ειδικά των ‘ανεπτυγμένων’, δηλαδή των κοινωνιών της πλήρους εμπορευματοποίησης, που έχουν δανειστεί και μεταχειρίζονται το επίρρημα τήλε. Πως να εξηγήσουμε αυτό το φαινόμενο;
Η απάντηση είναι εύκολη. Η (δυτική) τεχνοεπιστήμη έχει καταφέρει να πράττουμε και να δρούμε από μακριά, άρα και μακριά ο ένας από τον άλλον. Αυτή η επιτυχία είναι ένα από τα ιδιαίτερα και σημαντικότερα χαρακτηριστικά του δυτικού πολιτισμού, δηλαδή της δυτικής Κυριαρχίας. Η επιτυχία αυτή είναι η εκπλήρωση της επιθυμίας του ήρωα της Ιλιάδας (και της Οδύσσειας) να ζει και να δρα από μακριά. Η επιθυμία έχει καταγραφεί στην Ιλιάδα – θα ασχοληθούμε στο μέλλον με αυτό το θέμα – με τρεις τρόπους: με την φαντασιακή εκπλήρωση της επιθυμίας (θεός), με την λατρεία της απόστασης στη φύση (λατρεία του ήλιου και των αστεριών) και με τον σχηματισμό λέξεων. Σήμερα, θα ασχοληθούμε με την αρχαιότερη επιθυμία απόστασης: την επιθυμία του ήρωα να φονεύει από μακριά όπως αυτή καταγράφεται σε λέξεις των κρατικών αρχείων των μυκηναϊκών διοικητικών κέντρων και της Ιλιάδας.
