φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Γνωρίζουμε,  μαθαίνουμε στο σχολείο και διαβάζουμε και ακούμε, ότι ο Όμηρος έγραψε την Ιλιάδα  – και την Οδύσσεια, για λόγους συντομίας θα αναφέρομαι μόνο στην πρώτη. Η εξεταζόμενη πρόταση είναι μια γενικά αποδεκτή άποψη που αναβαθμίστηκε στο επίπεδο της γνώσης. Δεν εικάζουμε, δεν υποθέτουμε – γνωρίζουμε, είμαστε βέβαιοι και βέβαιες, εξοβελίζουμε κάθε ενδεχόμενο αμφιβολίας και αμφισβήτησης. Σήμερα, φίλες και φίλοι, θα δούμε ότι η πρόταση αυτή, που καταγράφει μια γενικά αποδεκτή  άποψη, που κωδικοποιεί μια γνώση,  είναι επιπλέον και ένα σύμπαν ερωτημάτων και αποριών, αμφιβολιών και εικασιών, υποθέσεων και αμφισβητήσεων.

     Η πρόταση είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της δομής ‘ο χ έγραψε το ψ’: ο Ντάντε έγραψε τη Θεία Κωμωδία, ο Αισχύλος έγραψε την Ορέστεια, ο Θερβάντες τον Δον Κιχότη, ο Τζόις τον Οδυσσέα. Αυτοί που τα έγραψαν ήταν μεγάλοι άνδρες και συγγραφείς – αυτά που έγραψαν ήταν και είναι ένα εξαιρετικό λογοτεχνικό έργο. Τη δομή αυτή υιοθετεί και η πρόταση ‘ο Όμηρος έγραψε την Ιλιάδα’: ο Όμηρος ήταν (είναι) ένας μεγάλος άνδρας, ένας μεγάλος συγγραφέας που έγραψε ένα συγκλονιστικό λογοτεχνικό έργο. Είναι μεγάλος άνδρας, μεγάλος συγγραφέας, μεγάλος λογοτέχνης  που έγραψε ή επειδή έγραψε ένα λογοτεχνικό αριστούργημα;

   Δεν διατυπώνω το ερώτημα για να απαντηθεί, όχι. Το διατυπώνω για να στρέψουμε την προσοχή μας στις φράσεις λογοτεχνικό έργο, λογοτεχνικό αριστούργημα, συγγραφέας, λογοτέχνης. Και ερωτώ: η Ιλιάδα είναι λογοτεχνικό έργο;  Ο Όμηρος είναι συγγραφέας, λογοτέχνης;

   Όχι, φίλες και φίλοι, όχι. Η Ιλιάδα δεν είναι λογοτεχνικό έργο και ο Όμηρος δεν είναι συγγραφέας, δεν είναι λογοτέχνης.

 

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Η αντίληψη που έχουμε για τον χρόνο είναι μια προκατάληψη ποιμενικής προέλευσης – που ενισχύει και αναπαράγει ασφαλώς την Κυριαρχία.  (Λησμονούμε, μου φαίνεται,  πως ό,τι κάνουν κι ό,τι λένε οι Υποτελείς ενισχύει και αναπαράγει την Κυριαρχία – θα το εξετάσουμε ένα άλλο πρωινό).  Αν και θα έπρεπε να εκθέσω πρώτα τις σκέψεις και τα επιχειρήματά μου για την καταγωγή και διαμόρφωση αυτής της προκατάληψης, τώρα άρχισα κι είναι αργά, δεν μπορώ να σταματήσω. Θα συνοψίσω όμως αυτό το μελλοντικό σημείωμα σε λίγες αλλά περιεκτικές γραμμές και δεσμεύομαι ότι θα επανέλθω.  

     Οι ποιμένες ήταν αναγκασμένοι να προχωρούν μπροστά για να βρουν ή να μετακινηθούν σε  βοσκοτόπια που ήταν αβόσκητα, πλούσια σε χορτάρι. Μόλις εξαντλούνταν το λιβάδι, έπρεπε να φύγουν και να μετακινηθούν και πάλι προς τα μπρος, όχι προς τα πίσω, προς το εξαντλημένο λιβάδι. Το πίσω έγινε συνώνυμο της αποτυχίας, της πείνας, της εξαθλίωσης, της ήττας – το μπροστά της επιτυχίας, του πλούτου, της δόξας, της νίκης. Να  σταματήσεις είναι αδύνατον –  το σταμάτημα είναι συνώνυμο του θανάτου. Εάν μια ζωή προχωράς μετακινούμενος μπροστά, τότε αναπόφευκτα σχηματίζεις μια αντίληψη, μια παράσταση του χρόνου  όλως τοπική: το μέλλον είναι μπροστά μας, το παρ-ελθόν (αυτό το οποίο έχουμε περάσει πορευόμενοι) είναι πίσω μας –  εδώ που βρίσκομαι τώρα είναι το παρόν. Ο χρόνος είναι μια πορεία προς τα μπροστά – είναι μια γραμμή που η αρχή της αρχίζει από τα βάθη του εκρηκτικού παρελθόντος (λατρεία της έκρηξης!) και  καταλήγει, χάνεται στα βάθη του μέλλοντος – αυτό είναι το βέλος του χρόνου.

     Η ποιμενικής προέλευσης προκατάληψη για το χρόνο έχει αποικίσει τη δυτική Κυριαρχία, άρα και την καπιταλιστική, ποικιλοτρόπως και παντοιοτρόπως – μέχρι και την Επιστήμη, τη Φυσική. Η προκατάληψη αυτή όχι μόνο ήταν η πηγή έμπνευσης για την κατασκευή του ρολογιού αλλά έχει υλικά ενσωματωθεί στο ρολόι, έχει κωδικοποιηθεί στο ρολόι. Οι δείκτες κινούνται πάντα μπρος, μπροστά είναι το μέλλον, πίσω το παρελθόν και το παρόν είναι παρόν αλλά φευγαλέο. Και βέβαια η μεγαλύτερη συμφορά δεν είναι να πηγαίνει λάθος αλλά να σταματήσει.

     Οι μόνιμα εγκατεστημένες αγροτικές κοινότητες είχαν διαμορφώσει  μια όλως διαφορετική παράσταση του χρόνου, την κυκλική, αυτήν της επανάληψης των εποχών: η διάκριση σε μέλλον, παρελθόν και παρόν ήταν ανύπαρκτη!  Δυσκολευόμαστε να το κατανοήσουμε – θα πούμε πάρα πολλά για αυτό το ζήτημα, θα επανερχόμαστε διαρκώς. Θα παραθέσω ένα παράδειγμα που θα μας βοηθήσει να προκαλέσουμε τις πρώτες ρωγμές στον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο – ένα πολύ χαρακτηριστικό και εντυπωσιακό παράδειγμα.

 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

   Το 1972 μ. Χ. εκδόθηκαν δύο βιβλία που συνέβαλαν στην αλλαγή του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε και μελετάμε τη θρησκεία. Οι μαρξιστές διανοούμενοι και στοχαστές δεν τα πρόσεξαν –  δεν είναι δα και η πρώτη φορά: ο στενόμυαλος μαρξισμός πεθαίνει, ή μάλλον έχει πεθάνει, και, όπως και η  ιστορική Αριστερά,  είναι σαν τα νύχια  και τις τρίχες του νεκρού που συνεχίζουν να μεγαλώνουν.  Έχουν μεταφραστεί και τα δύο στα ελληνικά –  εάν δεν τα έχετε διαβάσει, τα προτείνω ανεπιφύλακτα!  Πρόκειται για το βιβλίο του Rene Zirard (Ρενέ Ζιράρ)  La violence et la sacrέ (Η βία και το ιερό) και αυτό του Walter Burkert (Βάλτερ Μπούρκερτ)  Homo necans (Ο άνθρωπος που θανατώνει).

    Τα βιβλία αυτά επανεξετάζουν, χωρίς να το επιδιώκουν, τη διάσημη ρήση του Καρλ Μαρξ  ότι η θρησκεία είναι το όπιο του λαού. Η χριστιανική θρησκεία μπορεί να είναι όπιο του λαού, αν και δεν είναι μόνο αυτό, όπως θα δούμε, αλλά η θρησκεία δεν είναι γενικά και αόριστα.  Η θρησκεία ενός τροφοσυλλεκτικού εσμού (ομάδας, φυλής, κοινότητας) είναι όπιο για τους τροφοσυλλέκτες;  Τα βιβλία που ανέφερα μας βοηθούν από τη μια να κατανοήσουμε τη γένεση της θρησκείας και από την άλλη να τραβήξουμε μια έντονη διαχωριστική γραμμή μεταξύ της αρχέγονης, προκυριαρχικής θρησκείας και της κυριαρχικής θρησκείας, της θρησκείας που εμφανίστηκε με την γένεση της Κυριαρχίας, κατά την τέταρτη και τρίτη προ Χριστού χιλιετία ( κι όχι χιλιετηρίδα –  η οποία είναι το χιλιοστό έτος μιας χιλιετίας).

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Σήμερα θα εκθέσουμε το προφίλ, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του καιροσκόπου. Συνειδητά αποφεύγω να προσθέσω, για να είμαι πιο σαφής,  τις λέξεις  ‘της πολιτικής’ ·  αυτή η διευκρίνιση είναι περιττή διότι αντιλαμβάνομαι τον καιροσκόπο μόνο ως περίττωμα της πολιτικής –  χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν καιροσκόποι εκτός πολιτικής. Η πολιτική για τον καιροσκόπο όμως είναι ό, τι τα σκατά για τις μύγες.  Μα άλλα λόγια,  θα είναι ένας συνοπτικός οδηγός εντοπισμού των καιροσκόπων –  κι ελπίζω πως θα είναι και χρήσιμος. Η προσωπικότητα των καιροσκόπων είναι ένα έξοχο παράδειγμα της μετατροπής της ποσότητας σε ποιότητα:  είναι τόσο έξυπνοι που η εξυπνάδα τους μετατρέπεται σε απύθμενη βλακεία:  ενώ είναι πολύ εύκολο να τους πάρει κάποιος χαμπάρι, αν και όχι αμέσως, αυτοί νομίζουν ότι περνούν απαρατήρητοι. 

     Τον καιροσκόπο τον θαυμάζουμε και τον απεχθανόμαστε: είναι ικανός, πολύ ικανός, πάρα πολύ ικανός να μας εκμεταλλευτεί, να μας αξιοποιήσει προς όφελός του, να μας πουλήσει, να μας εγκαταλείψει, να μας χλευάσει, να μας υποτιμήσει, να μας καταστρέψει. Ο καιροσκόπος είναι μια πολύ σύνθετη και αντιφατική προσωπικότητα – ενώ δεν έχει αποφασίσει εάν θέλει να είναι Κύριος ή Υποτελής, εάν θέλει να είναι με τον Κύριο ή με τον Υποτελή, θέλει να είναι Κύριος, σταθερή επιδίωξή του είναι να πηγαίνει με τον Κύριο. Ο καιροσκόπος γνωρίζει ότι είναι ικανός αλλά δεν γνωρίζει ότι υπάρχουν  και πιο ικανοί από αυτόν –  και Κύριοι και Υποτελείς. Ως φιλόδοξος εν δυνάμει Κύριος δεν μπορεί παρά να εγκαθιδρύει μόνο την κυριαρχική σχέση· τη συνεργασιακή, ισότιμη σχέση αμοιβαιότητας (την κομμουνιστική σχέση) αναγκάζεται να την υπομείνει αν και αφυκτιά και δυσφορεί και υποφέρει εντός αυτής. Έτσι, ο καιροσκόπος  είναι διαρκώς αιχμάλωτος του άγχους του μην αποκαλυφθεί –  αυτό όμως το άγχος αποδυναμώνει, μειώνει τις ικανότητές του, τις δεξιότητές του. Όταν πλησιάζει η ώρα της αποκάλυψης, εξαφανιζόλ.

    Ο καιροσκόπος είναι ικανός υποκριτής –  μεταχειρίζομαι τη λέξη και με τις δύο σημασίες της:  είναι υποκριτής και ηθοποιός. Ενώ όμως ο ηθοποιός δεν είναι υποκριτής διότι άπαντες γνωρίζουν ότι υποκρίνεται, ο καιροσκόπος είναι και υποκριτής και ηθοποιός,  χωρίς να ξέρουμε ότι είναι ηθοποιός, με αποτέλεσμα:  στην αρχή δεν τον παίρνουμε χαμπάρι αλλά έρχεται αναπόφευκτα η στιγμή που θα αποκαλυφθεί. Είναι πάντα κακός ηθοποιός –  εάν ήταν καλός, θα ήταν ηθοποιός.  Δεν τον παίρνουμε χαμπάρι γιατί ο καιροσκόπος είναι κόλακας:  μας λέει αυτά που θέλουμε να ακούσουμε, γίνεται ευχάριστος και αποδεκτός –  μπαίνει στη ζωή μας, αυτός είναι ο σκοπός του. Συνήθως τον χαρακτηρίζουμε χαμαιλέοντα:  μπαίνει στη ζωή μας (στην οργάνωσή μας,

 

Continue reading →

     φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα     

    Αυτές τις μέρες ξαναδιαβάζω,  μετά από πολλές δεκαετίες,  το De bello Galico (Απομνημονεύματα του Γαλατικού πολέμου) του Ιουλίου Καίσαρα. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφεται μια μάχη των ρωμαϊκών λεγεώνων με τους Βέλγους, φυλή των Γερμανών. Για να παρεμποδίσουν τη φυγή των πολεμιστών, οι αρχηγοί των Βέλγων  περικύκλωναν το πεδίο της μάχης με βαριές τετράτροχες άμαξες και κάρρα ώστε η μόνη ελπίδα τους να είναι η σωτηρία που εξασφαλίζεται από την ανδρεία.       

     Με αυτή την παρατήρηση του ρωμαίου στρατηγού αυτοκράτορα κατά νου ας έρθουμε  στις μέρες μας κι ας σχολιάσουμε το δράμα πολλών, εκατοντάδων χιλιάδων ανά την επικράτεια,  αυταπασχολούμενων και μικροεπιχειρηματιών (μικροκαπιταλιστών)  που η επιχείρηση/μαγαζί τους ή  βγάζει τα έξοδά του ή τρώει από τα έτοιμα για να συντηρηθεί.  Ποιό    είναι το μέλλον αυτών των επιχειρήσεων;  Θα επιστρέψουν στην κερδοφορία ή θα κλείσουν μέσα στα επόμενα πέντε, έξι χρόνια;   

 

Continue reading →