φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΑΚΕΣ Τέχνες είναι η διατύπωση ενοχλητικών, άρα γόνιμων και επικίνδυνων,  ερωτημάτων, είναι η επισήμανση αθέατων όψεων των κοινωνικών φαινομένων, είναι η αλλαγή τρόπου σκέψης ως προς την κατανόηση αυτών των φαινομένων, είναι η εποικοδομητική διαφωνία, είναι η σύγκρουση που οδηγεί είτε στον χωρισμό είτε σε άλλο επίπεδο συνεργασίας. Σήμερα θα δούμε κάποιες αθέατες όψεις του ζητήματος της ιδιωτικοποίησης του νερού, δηλαδή του δικτύου ύδρευσης. Τι εννοούμε όταν λέμε “ιδιωτικοποίηση του νερού”; Μπορεί να υπαρξει ιδιωτικοποίηση του νερού, του δικτύου ύδρευσης;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝΑΡΩΤΙΕΜΑΙ συχνά τα τελευταία χρόνια μήπως οδεύουμε σε μια κοινωνία στην οποία η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων, των παραγωγών του υλικού και άυλου κοινωνικού πλούτου (ο αριθμός των οποίων τείνει να περιορίζεται διαρκώς), θα είναι γυναίκες: 80% γυναίκες, 20% άντρες, πάνω κάτω, η ακρίβεια δεν έχει και μεγάλη σημασία. Οι ενδείξεις που διαθέτουμε και οι υπάρχουσες τάσεις προς αυτή τη βάσιμη εικασία μας παρωθούν να καταλήξουμε. Πολλά, πάρα πολλά επαγγέλματα που ασκούνταν από άντρες, ασκούνται σήμερα είτε μόνο μόνο από γυναίκες είτε υπάρχει σαφής τάση να περιορίζεται δραστικά ο αριθμός των αντρών και να αυξάνεται ο αριθμός των γυναικών. Επαγγέλματα και εργασίες που θεωρούνταν ανδρικά προπύργια, καταλαμβάνονται από γυναίκες, καταρρίπτοντας με αυτόν τον τρόπο το μύθο της υστέρησης της γυναίκας ως προς τη σωματική δύναμη και την αντοχή στην εργασία. Έχει διευρυνθεί γεωγραφικά το οπτικό μας πεδίο και μπορούμε να δούμε ότι αυτό που μπορεί να κάνει μια Αφρικανή αγρότισσα, τα βάρη που μπορεί να σηκώσει, τις αποστάσεις που μπορεί να διανύσει με αυτά τα βάρη στο κεφάλι της και στην πλάτη της και τις ώρες που μπορεί να εργαστεί, δεν θα μπορούσε να το κάνει ούτε στον ύπνο του ένας Ευρωπαίος νεαρός άντρας, στέλεχος επιχείρησης, όσες ώρες και αν σπαταλά στο γυμναστήριο για να κάνει κοιλιακούς. Μέσα σε μια δυο ώρες θα κλατάριζε.

ΕΓΕΙΡΟΝΤΑΙ τρία ερωτήματα. Εάν έχει κάποια βάση ο ισχυρισμός μου, και νομίζω πως έχει, γιατί, πώς φτάσαμε στο σημείο να  οδεύουμε σε μια κοινωνία στην οποία οι γυναίκες θα είναι η πλειονότητα των εργαζομένων; Πώς θα διαχειριστούν οι άντρες αυτή την κατάσταση; Τι θα κάνουν οι άντρες όταν δεν θα εργάζονται;

Continue reading →

είναι αισχρό μια ληστρική επιδρομή να διαρκεί πολύ και να επιστρέφεις στο σπίτι με άδεια χέρια

Ιλιάς Β 298

(αισχρόν τοι δηρόν τε μένειν κενεόν τε νέεσθαι)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΣ κάνουμε ένα ταξίδι στο χρόνο κι ας μεταφερθούμε στην προ του τηλεγράφου, του αεροπλάνου  και του ηλεφώνου εποχή. Θα μπορούσα να στείλω γράμμα σε φίλο μου στην Ιαπωνία ή στη Βραζιλία κι αυτός να μου απαντήσει. Πόσος χρόνος θα χρειαζόταν για να ολοκληρωθεί αυτή η επικοινωνία μέσω της ταχυδρομικής υπηρεσίας; Μήνες. Πόσος χρόνος απαιτείται σήμερα; Σηκώνω το τηλέφωνο, παίρνω τον αριθμό, το σηκώνει ο φίλος μου και μιλάμε.  Πληκτρολογώ μήνυμα στον υπολογιστή και ακαριαία φτάνει στην Ιαπωνία και στη Βραζιλία.  Την εξέλιξη αυτή την χαρακτηρίζουμε πρόοδο. Με τον ίδιο τρόπο μπορώ να επενδύσω ακαριαία κάποιο κεφάλαιο για να κερδίσω περισσότερα χρήματα σε οποιοδήποτε χρηματιστήριο του πλανήτη ή να αποσύρω πάλι ακαριαία την επένδυσή μου, για να αποφύγω απώλειες και χασούρα. Μπορούμε να αυξήσουμε την ταχύτητα μετάδοσης μηνύματος  ή την ταχύτητα επένδυσης κεφαλαίου; Δεν μπορούμε –  η αποστολή και η επένδυση γίνεται ακαριαία, σε χρόνο μηδέν. Η επιθυμία μας έχει εκπληρωθεί. Τι είναι όμως το ακαριαίο, ο χρόνος μηδέν; Γιατί τον επιθυμούμε; Είναι δυνατόν αυτή η επιθυμία να εκπληρωθεί σε όλα τα κοινωνικά πεδία; Εάν δεν είναι, ποιες είναι οι συνέπειες;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΠΟ τις δεκάδες χιλιάδες γλώσσες του μακραίωνου παρελθόντος που έχουν εξαφανιστεί, ελάχιστες από αυτές έχουν αφήσει γραπτά ίχνη, λίγα ή πολλά (οι γνωστές νεκρές γλώσσες –  Σουμερικά, Αιγυπτιακά, αρχαία Ελληνικά, Λατινικά, κ.α.), και από τις 7.000 που μιλούνται αυτή τη στιγμή πάνω στη Γη, μόνο ένας πολύ, πάρα πολύ  μικρός αριθμός γλωσσών είναι κλιτικές. Είναι ολοφάνερο πως οι κλιτικές γλώσσες αποτελούν την εξαίρεση, είναι μια ιδιαιτερότητα. Σπεύδω να διευκρινίσω ότι κλιτική χαρακτηρίζεται μια γλώσσα όταν η μορφή των λέξεων (τα ρήματα και τα ονόματα  –  ουσιαστικά και επίθετα) μεταβάλλεται με διαφόρους τρόπους: τρέχω, τρέχεις, τρέχουμε· πόρτα, πόρτας, πόρτες –  κήπος, κήπου, κήπο, κήποι, κήπων, κήπους. Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα: γιατί κάποιες γλώσσες, ελάχιστες, μετεξελίχθηκαν σε κλιτικές ενώ η συντριπτική πλειονότητα όχι; Πώς προήλθε η κλίση;

Continue reading →

Οι Βεδουίνοι λένε ότι ο φιλοξενούμενος είναι άρχοντας, φυλακισμένος και ποιητής. Είναι άρχοντας: ό,τι χρειαστεί θα το έχει. Είναι φυλακισμένος: οφείλει να αποδεχτεί τους κανόνες του σπιτιού. Και είναι και ποιητής.

φίλες και φίλοι καλή σας μέρα

ΜΙΑ μέρα, μια φορά κι ένα καιρό, σε ένα βεδουίνικο χωριουδάκι σε κάποια όαση της Σαχάρας, ένας γέρος πατέρας καλεί κοντά του τους τρεις γιους του και τους λέει: Παιδιά μου, θα πεθάνω σε λίγες μέρες και για να μην τσακώνεστε θα σας μοιράσω τις δεκαεφτά (17) καμήλες που έχουμε. Ο μεγαλύτερος θα πάρει τις μισές, ο δεύτερος το ένα τρίτο (1/3) και ο μικρότερος το ένα ένατο (1/9). Πεθαίνει ο πατέρας και οι γιοι κάνουν τη μοιρασιά. Αντιμετωπίζουν όμως ένα μεγάλο πρόβλημα. Οι μισές καμήλες είναι 8,5, το ένα τρίτο είναι 5 και 3/4 της καμήλας και το ένα ένατο, 1 και 9/10 της καμήλας. Αδιέξοδο και απόγνωση.

Continue reading →

βραστούς, βραστούς, θα φάμε τους αστούς

(σύνθημα εργατών)

την έφαγα (=τη γάμησα)

(νεοελληνική ανδρική έκφραση)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΑΛΛΟΝ δεν γνωρίζετε τι είναι το κουμάσι. Είναι μια ξύλινη μικρή καλύβα, υπερυψωμένη, με πάτωμα το οποίο έχει κενά για να πέφτουν τα περιττώματα του γουρουνιού που έκλειναν εκεί μέσα οι χωρικοί για να το παχύνουν. Όταν ήταν μικρό, τον Μάιο,  μπορούσε να κινηθεί, όταν όμως μεγάλωνε, τον Σεπτέμβριο  δεν μπορούσε, ήταν ακινητοποιημένο, τον Δεκέμβριο έφτανε τα 50 με 60 κιλά και το έσφαζαν λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Η λέξη είναι τούρκικη και σημαίνει καλύβα (kumes), δάνειο της περσικής kume, με την ίδια σημασία. Γιατί όμως έπρεπε το γουρούνι να είναι ακινητοποημένο;

Continue reading →

έλα δω, Ρεξ!

(από το λατινικο rex, βασιλιάς, συνηθισμένο όνομα  αρσενικού σκύλου και δη λυκόσκυλου)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ πρόκειται να μάθουμε ποτέ πότε δημιουργήθηκε η λέξη βασιλεύς/βασιλιάς, ποια ήταν η αρχική της μορφή και προφορά, η αρχική της ακριβής σημασία. Το μόνο βέβαιο είναι ότι πρόκειται για  όρο, έναν από τους πολλούς, του πλούσιου λεξιλογίου της κοινωνικής ισχύος. Οι περισσότεροι από αυτούς τους όρους, ιδίως οι αρχαιότεροι, ανήκουν στο παρελθόν (άναξ, αγός, αρχός), κάποιοι επιβιώνουν ακόμα αλλά με άλλη σημασία (κυβερνήτης, πρύτανις, δεσπότης) ενώ λίγοι επιβιώνουν με την ίδια σημασία αλλά με διαφορετική μορφή και προφορά (άρχοντας [άρχων]). Σε αυτή την τελευταία κατηγορία ανήκει και η λέξη βασιλιάς που θα μελετήσουμε σήμερα.

Continue reading →

πάταξον μεν, άκουσον δέ

Θεμιστοκλής (Πλούταρχος, 11.4)

Φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ δεν έχουμε σκεφτεί και δεν έχουμε αναρωτηθεί μέχρι τώρα σε ποιες και σε πόσες κοινωνίες του παρελθόντος υπήρχαν τα αρχαιοελληνικά αγωνίσματα της πάλης, της πυγμαχίας και του παγκρατίου (πολύ ήπια μορφή του οποίου είναι το kick boxing), ήρθε η ώρα να το κάνουμε. Το παγκράτιον (απόλυτη ισχύς: παν, κράτος), αν δεν κάνω λάθος, υπήρχε μόνο στην αρχαία Ελλάδα. Γνωρίζουμε ότι πολλοί αγώνες παγκρατίου έληγαν με τον θάνατο του ηττημένου. Η πυγμαχία; Επινόηθηκε στην αρχαία Ελλάδα και διαδόθηκε σε όλες τις κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού –  στις ΗΠΑ την λατρεύουν.  Δε νομίζω να υπήρχε σε άλλη κοινωνία και σε άλλον πολιτισμό. Στις κοινωνίες της Απω Ανατολής (Κίνα, Ιαπωνία, Ταϊλάνδη, πιθανόν και σε άλλες) υπήρχαν οι λεγόμενες πολεμικές τέχνες (καράτε, κουνγκ φου, ταϊλανδέζικη πυγμαχία και άλλες πολλές) αλλά αυτές δεν ήταν ούτε πυγμαχία ούτε παγκράτιον. Η διαφορά τους είναι πολύ βασική: τα αρχαιοελληνικά αγωνίσματα της πυγμαχίας και του παγκρατίου ήταν επιθετικά, σκοπός τους ήταν η νίκη μέσω της σωματικής εξουδετέρωσης του αντιπάλου με την άσκηση σωματικής βίας. Οι ανατολικές πολεμικές τέχνες έχουν αμυντικό χαρακτήρα.  Εάν δεχθώ επίθεση, θα αμυνθώ. Θα σε εξουδετερώσω, μόνο εάν δεχτώ επίθεση, μόνο εάν κινδυνεύει η σωματική μου ακεραιότητα ή η ζωή μου. Η μετεξέλιξη τους σε ολυμπιακά αγωνίσματα, που τελούνται σε δημόσιο χώρο με την παρουσία θεατών, η επιδίωξη δηλαδή της νίκης, αναβάθμισε την επιθετική πλευρά τους –  για να νικήσεις, πρέπει να επιτεθείς. Όσο για την πάλη, αυτή εντιοπίζεται σε περισσότερες κοινωνίες, όχι όμως σε όλες ούτε σε πολλές. Όλες αυτές οι παρατηρήσεις  μας παρακινούν να διατυπώσουμε κάποια ερωτήματα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η Ιλιάδα αρχίζει με τη διαφωνία και την έντονη λογομαχία μεταξύ των δύο ισχυρότερων ανδρών της συμμαχίας των επιδρομέων στα μικρασιατικά βορειοδυτικά παράλια, του ισχυρότερου Αγαμέμνονα και του ασθενέστερου Αχιλλέα. Αλληλοβρίζονται, λες και είναι χαμάληδες στη λαχαναγορά του Ρέντη, αλληλοξεφτιλίζοναι, και κάποια στιγμή ο παράφορα οργισμένος Αχιλλέας πάει να τραβήξει το ξίφος για να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα. Πρόκειται για τον συνήθη τρόπο των ποιμένων πολεμιστών, των ηρώων,  να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες και να επιλύουν τα προβλήματα: προσφυγή στη βία, εξόντωση του αντιπάλου, εξάλειψη του προβλήματος με τη χρήση βίας –  ή την απειλή χρήσης βίας. Το μετανιώνει όμως και δεν τραβάει μαχαίρι. Εγείρεται ένα πολύ σημαντικό ερώτημα, το οποίο, από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, δεν έχει διατυπωθεί μέχρι τώρα: γιατί ο Αχιλλεύς δεν σκότωσε τον Αγαμέμνονα; Το κομβικό αυτό ερώτημα πλαισιώνεται από πολλά άλλα: Τι τον συγκράτησε; Μήπως φοβήθηκε; Ή μήπως σκέφτηκε κάτι; Μήπως και τα δύο; 

Continue reading →