έχουν, και πότε, οι αρχόμενοι και η άρχουσα τάξη κοινά συμφέροντα;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία μας φέρνει αντιμέτωπους με μερικά θεμελιώδη ερωτήματα, τα οποία μας απασχολούσαν κάθε φορά που γινόταν διακρατικός πόλεμος – μας απασχολούν και τώρα, και θα μας απασχολούν και στο μέλλον. Τι πρέπει να κάνουν οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι (ή οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί), ποια στάση πρέπει να κρατήσουν απέναντι στον πόλεμο; Να ταχθούν στο πλευρό του κράτους και να πολεμήσουν ή να αντιταχθούν και να σταματήσουν τον πόλεμο; Έχουν ή δεν έχουν κοινά συμφέροντα οι Υποτελείς, οι υπήκοοι, οι αρχόμενοι κοινά συμφέροντα με τους Κυρίους τους, με την άρχουσα τάξη;  Εάν υπάρχει κάποια περίπτωση να έχουν, ποια είναι αυτή; Δεν έχει καμιά απολύτως σημασία εάν τα αφεντικά μας , η άρχουσα τάξη,  έχουν την ίδια εθνική καταγωγή ή εάν είναι ξένοι;

ΑΣ κάνουμε ένα νοητικό πείραμα, μια υπόθεση εργασίας. Γίνονται γεωτρήσεις στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης και ανακαλύπτουν τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου –  τεράστια. Ο πλούτος είναι τεράστιος ώστε μας επιτρέπει να εφαρμόσουμε το τριήμερο, όπως στη Νορβηγία ενώ ένα μεγάλο μέρος των κερδών μοιράζεται στους πολίτες, με αποτέλεσμα να έχουμε όλοι SUV πολυτελείας, όπως στην Ελβετία. Αρχίζουν όμως να τρέχουν τα σάλια της Τουρκίας και μας την πέφτει για να μας τα πάρει όλα. Τι θα κάνουμε; Θα πολεμήσουμε ή θα πούμε, ίδια είναι τα αφεντικά, δεξιά κι αριστερά, Έλληνες και Τούρκοι; Κι εσείς ξέρετε κι εμείς ξέρουμε τι θα κάνουμε: θα πολεμήσουμε, μην επιστρέψουμε στο 13ωρο καθημερινό γαμήσι και στο αυτοκίνητο που αν δεν χαλάσει δεν το πάμε στο συνεργείο κι όταν το πάμε, ψάχνουμε να βρούμε δανεικά για να πληρώσουμε τον μάστορα.

ΑΣ αφήσουμε όμως τα νοητικά πειράματα κι ας κάνουμε ένα ταξίδι στον χρόνο. Τον 14ο και 15ο αιώνα μ. Χ. εκτυλίχθηκε στη Μικρά Ασία και στα Βαλκάνια ή πιο παράδοξη, κουφή θα λέγαμε μιλώντας λαϊκά, κοινωνική επανάσταση. Δεν υπάρχει ιστορικός που να διαφωνεί. Εισβάλλουν οι Οθωμανοί Τούρκοι στα ανατολικά της Ανατολίας, της Μικράς Ασίας και μέσα σε ένα αιώνα κατακτούν όλη τη Μικρά Ασία και όλα τα Βαλκάνια, που ήταν εδάφη του βυζαντινού κράτους. Οι χωρικοί είχαν χάσει ήδη την ελευθερία τους και είχαν γίνει δουλοπάροικοι, με τη βία ασφαλώς. Παρέδιδαν στους φεουδάρχες και στο κράτος το 60% της φυτικής και ζωικής τροφής που παρήγαγαν. Ήρθαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και τους είπαν: θα δίνετε σε εμάς 10% (η γνωστή δεκάτη) και θα διατηρήσετε την αυτονομία σας, την αυτοδιοίκησή σας, τη γλώσσα σας, την εκπαίδευσή σας, τη θρησκεία σας και την απονομή της  δικαιοσύνης  –  θα σας δικάζουμε εμείς μόνο όταν διαπράττετε κάποιο έγκλημα εναντίον μας. Δεν υπήρξε χωρικός που να μην δέχτηκε –  θα ήταν πολύ μαλάκας! Αλλά αυτός που μοχθεί και του αρπάζουν το σιτάρι του και τις γελάδες του δεν μπορεί να είναι μακάκας. Κι έτσι, πήραμε μια καλή ανάσα, χάριν των κατακτητών μας των Οθωμανών Τούρκων! Μας έσωσαν! Προτίμησαν τους Οθωμανούς κατακτητές από τους ομόγλωσσους και ομόθρησκους Έλληνες –  και εγώ αυτό θα έκανα, προκειμένου να μην πεινάνε τα παιδιά μου. Αν έρχονταν τώρα, οι Τουρκαλάδες, και μας έλεγαν τρεις μέρες δουλειά τη βδομάδα, 3.000 ευρά το μήνα, κι ένα καλό αυτοκίνητο, Μπεμβέ και πάνω, τι θα κάναμε; Θα βάζαμε στη θέση των Ελλήνων αφεντικών τους Τούρκους; Δε νομίζω, δεν θα το κάναμε. Γιατί; Δεν ξέρω. Μήπως επειδή είμαστε όλοι μια ράτσα, Έλληνες, οι καλύτεροι, οι πρώτοι στον κόσμο, έχουμε κοινά συμφέροντα με τα αφεντικά μας – ξερό ψωμί και Κούλη πρωθυπουργό;

Continue reading

ο δυτικός πολιτισμός είναι πολεμικός πολιτισμός, δεν μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς τον πόλεμο

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΕ κριτήριο τη θέση και τη λειτουργία του πολέμου στις κοινωνίες και τους πολιτισμούς θα μπορούσαμε να διακρίνουμε την ιστορία του ανθρώπου σε δύο περιόδους: την ειρηνική και την πολεμική, τις ειρηνικές κοινωνίες και ειρηνικούς πολιτισμούς και τις πολεμικές κοινωνίες και πολεμικούς πολιτισμούς. Πριν με παρεξηγήσετε, σπεύδω αμέσως να τονίσω με έμφαση ότι κατά τη διάρκεια της ειρηνκής περιόδου γίνονταν πόλεμοι και ότι στις πολεμικές κοινωνίες και πολεμικούς πολιτισμούς δεν γίνονται πάντα πόλεμοι, αν και υπήρξαν κοινωνίες που πολεμούσαν κάθε χρόνο, όπως η αρχαία ελληνική και η ρωμαϊκή. Η ειρηνική περίοδος καλύπτει χρονικά όλη την αθρωπογένεση, πάνω από 5 (πέντε) εκατομμύρια χρόνια, και το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξης του είδους μας, του homo sapiens sapiens, μέχρι το 5.000 π. Χ., όταν εμφανίστηκαν οι πολεμικές κοινωνίες και οι πολεμικοί πολιτισμοί. Η εμφάνιση αυτών των κοινωνιών και της πολιτισμικής παράδοσης που διαμόρφωσαν είναι το κρισιμότερο σημείο της ιστορίας του ανθρώπου. Η πολιτισμική παράδοση των ειρηνικών κοινωνιών, της αποδοχής της εξάρτησης από την κοινωνία και τη φύση,  αμφισβητήθηκε και πολεμήθηκε από την πολιτισμική παράδοση των πολεμικών κοινωνιών –  της επιθυμίας κατάργησης της εξάρτησης από την κοινωνία και τη φύση.

ΠΟΛΕΜΙΚΗ κοινωνία και πολεμικός πολιτισμός είναι η κοινωνία και ο πολιτισμός που δεν μπορούν να αναπαραχθούν εάν δεν διεξαγάγουν πόλεμο. Εάν δεν το κάνουν, θα πάψουν να είναι αυτό που είναι, θα καταρρεύσουν. Εάν οι δυτικές κοινωνίες, αρχής γενομένης από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή και μέχρι και τις σημερινές καπιταλιστικές, δεν πολεμούσαν, θα έπαυαν να ήταν αυτό που ήταν και που είναι. Και πολεμούσαν κυρίως μεταξύ τους! Τώρα δεν μπορούν να πολεμήσουν μεταξύ τους, τώρα μπορούν να πολεμήσουν μόνο ενωμένες εναντίον ενός εχθρού. Τώρα, εάν σταματήσει η πολεμική βιομηχανία, ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει. Ακόμα κι αν δεν μπορούν να πολεμήσουν, αν δεν μπορούν να βρουν κάποιον αντίπαλο – πάντα βρίσκουν –  για να υπάρξουν πρέπει,  είναι αναγκασμένες να παραγάγουν όπλα χωρίς σταματημό. Υπάρχουν λοιπόν πολλά ζητήματα που πρέπει να εξετάσουμε, να ερευνήσουμε, να μελετήσουμε, να σκεφτούμε, να ερμηνεύσουμε και να κατανοήσουμε,  με ανοιχτό μυαλό, χωρίς φόβο και προκαταλήψεις.

Continue reading

από πότε να αρχίσουμε την αφήγηση της ιστορίας του ανθρώπου;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΙΣ τελευταίες δεκαετίες εκδίδονται πολλά βιβλία για την παγκόσμια ιστορία,  για την ιστορία του ανθρώπου, τα οποία μεταφράζονται σε πολλές γλώσσες  και διαβάζονται από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλον τον κόσμο. Έχει διαμορφωθεί μια παγκόσμια κοινότητα αναγνωστών της παγκόσμιας ιστορίας, ενώ κάποιοι συγγραφείς έχουν γίνει γνωστοί και ξακουστοί (Harari, Jared, Graeber  κ.α.). Τα βιβλία αυτά δεν είναι πολύτομες παγκόσμιες ιστορίες, όπως της Ουνέσκο (Ιστορία της Ανθρωπότητας) ή της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΣΣΔ (Παγκόσμια Ιστορία), αλλά επίτομες και πολυσέλιδες. Οι συγγραφείς αυτοί προσπαθούν να λύσουν το α ί ν ι γ μ α  του ανθρώπου και να κατανοήσουν τους γ ρ ί φ ο υ ς  της ιστορίας και αφηγούνται την δική τους ιστορία (history), η οποία είναι  το δικό τους στόρι (story), το δικό τους αφήγημα. Και δεν μπορεί να μην είναι αφήγημα αφού πρόκειται για ερμηνεία. Και όπου υπάρχει ερμηνεία, εκεί υπάρχει και αφήγημα. Επιβεβαιώνουν δηλαδή τη θεωρία  ότι δεν μπορεί να γραφεί αντικειμενική ιστορία, ακόμα κι όταν δεν υπάρχουν κενά στην περιγραφή ενός γεγονότος. Κανένας χημικός δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σύνθεση του μορίου του νερού αλλά για τη ρίψη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι έχουν διατυπωθεί όχι και λίγες γνώμες και απόψεις και θεωρίες. Διαφορετικές ερμηνείες, δηλαδή.

Continue reading

“πώς να εξοντώσουμε τον πλεονάζοντα πληθυσμό, με πόλεμο ή με την κλιματική αλλαγή;”

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟ μοτίβο της εξόντωσης του πλεονάζοντος πληθυσμού μετά από απόφαση του κυρίαρχου, του ισχυρότερου επουράνιου θεού (του ισχυρού επίγειου Κυρίου, δηλαδή), και της επιβίωσης του ανθρωπίνου είδους, που αναδεικνύεται ανίκητο, έλκει την καταγωγή του στην ακκαδική εκδοχή του  σουμεριακού Έπους του Γκιλγμαμές. Θα το συναντήσουμε και σε άλλα βαβυλωνιακά και ασσυριακά κείμενα, καθώς και στη Βίβλο και στην αρχαία ελληνική επική ποίηση. Η τελευταία του εμφάνιση θα γίνει στις Μεταμορφώσεις του Οβιδίου (Α 163-312). Σήμερα θα ασχοληθούμε με το ζήτημα της εξόντωσης του πλεονάζοντος και άχρηστου και επικίνδυνου πληθυσμού, μελετώντας αυτά τα κείμενα. Πρόκειται για μια συντομευμένη και επικαιροποιημένη μορφή του 23ου κεφαλαίου του βιβλίου, ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΓΡΙΦΟΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Για να μην επαναλαμβάνομαι: τα κείμενα των αγροτικών κρατών της δυτικής Ασίας – συνειδητά δεν χρησιμοποιώ τους όρους Εγγύς και Μέση Ανατολή, Ανατολία και Εύφορη Ημισέληνο κοκ.  – έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά από το πρωτότυπο και είναι δημοσιευμένα στο ΑΝΕΤ και εκεί θα παραπέμπω (Ancient Near Eastern Textes, Relating to the Old Testament, ed. James B. Pritchard, τρίτη έκδοση, 1969, Πρίνστον, Νιου Τζέρσεϊ ). Ας δούμε όμως πρώτα ποιος είναι ο πλεονάζων, ο άχρηστος και ο επικίνδυνος πληθυσμός. Σε ποιες κοινωνίες απαντάται;

Continue reading

η φωλιά, ο καταυλισμός, το χωριό, η πόλη

                                                       ΔΕΚΑΤΟ ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

 

                  η φωλιά, ο καταυλισμός, το χωριό, η πόλη

 

Θα είχα τη φωλιά μου λερωμένη, εάν παρέλειπα να σας αφηγηθώ την ιστορία της συμβίωσης των προανθρώπων και των ανθρώπων. Θα αρχίσω από τότε, πριν έξι εκατομμύρια χρόνια,  που ήμασταν μεταξύ των ζώων που ζούσαν χωρίς φωλιά και αφού αφηγηθώ πώς βρεθήκαμε να ζούμε σε ολιγομελείς ομάδες και σε καταυλισμούς, πώς χτίσαμε κατοικίες και χωριά, πώς εμφανίστηκαν οι πόλεις, και αφού περιγράψω και προσπεράσω το παρόν,  δηλαδή τα πολλά και οξυμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πόλεις και τον μετασχηματισμό τους σε φυλακή, θα φτάσω  στην κομβική εικοσαετία 2050-2070 –  σε μία από τις κρισιμότερες εικοσαετίες της ιστορίας του ανθρώπινου είδους, τότε που, όπως προβλέπω, πολλές πόλεις θα εγκαταλειφθούν αιφνίδια, μέσα σε λίγες μέρες,  και μαζικά. Εάν ζω, το 2050 θα είμαι ενενήντα ετών, και εσείς,  φίλη αναγνώστρια και φίλε αναγνώστη, που είστε τριάντα ετών, το 2050 θα είστε πενήντα πέντε ετών και το 2070 εβδομήντυα πέντε ετών. Σας εύχομαι ολόψυχα να ζήσετε  να τη ζήσετε αυτή την εικοσαετία.

Continue reading

έρωτας: κοινωνική αντικοινωνικότητα ή αντικοινωνική κοινωνικότητα;

“εγώ κι εσύ, εσύ κι εγώ, μόνοι πάνω στη γη, μόνοι πάνω στη γη”

(στίχος από έντεχνο τραγούδι – Βαγγέλης Γερμανός)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝ δεν κάνω λάθος, και νομίζω ότι δεν κάνω, μόνο οι άνθρωποι ερωτεύονται, κανένα άλλο ζώο. Ένα ζευγάρωμα που διαρκεί καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής δεν είναι έρωτας –  τα περιστέρια δεν είναι μια ζωή μαζί επειδή είναι ερωτευμένα, ο έρωτας έχει μικρή χρονική διάρκεια. Ούτε η μονογαμία έχει κάποια σχέση με τον έρωτα. Είναι ένα ακόμα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ανθρώπου, ένα από τα πολλά. Η διαπίστωση ότι μόνο οι άνθρωποι ερωτεύονται, μας ωθεί να αναρωτηθούμε εάν ερωτεύονταν και τα προηγούμενα είδη: ερωτεύονταν οι homines erecti, οι homines habiles, τα είδη που προηγήθηκαν αυτών; Δεν το γνωρίζουμε και δεν υπάρχει τρόπος για να το μάθουμε.  Ας κάνουμε όμως μια απόπειρα, ποιος ξέρει, κάτι μπορεί να σκεφτούμε και να μάθουμε. Θα προτείνω μια θεωρία, μια υπόθεση δηλαδή, για να τη σκεφτούμε, να την ελέγξουμε.

ΠΡΟΤΕΙΝΩ να εξετάσουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτής της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η οποία είναι πολύ παράξενη! Γιατί; Γιατί είναι μια σύνθεση αντιθετικών και αντιφατικών στοιχείων, τα οποία δεν είναι δυνατόν να αρθούν μέσω της σύνθεσης. Το πρώτο χαρακτηριστικό είναι η μικρή του διάρκεια –  δεν ξεπερνά ποτέ τους δεκαοχτώ μήνες, το πολύ. Μετά, κι αυτό είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό, ή χάνεται τελείως ή μετεξελίσσεται σε κάτι άλλο –  σε αγάπη, φιλία, οικογένεια και γέννηση παιδιών. Υπάρχουν όμως κι άλλα ενδεχόμενα: ο φόνος ή το φάγωμα του άλλου/της άλλης –  αυτό είναι το τρίτο χαρακτηριστικό. Πριν δυο τρεις δεκαετίες ένας γιαπωνέζος φοιτητής στο Παρίσι είχε σκοτώσει τον έρωτά του, την είχε κομματιάσει, την είχε βάλει στην καταψυξη και την έτρωγε σιγά σιγά. Αν θυμάμαι καλά, βρέθηκε το μισό κορμί της. Γνωρίζουμε γιατί γίνεται ο φόνος ή το φάγωμα: για να μην φύγει ποτέ, για να είναι πάντα μαζί μας!

Continue reading

όταν θα πεθαίνουμε πριν τα 65, δεν θα υπάρχουν γηρατειά, γέροι και γριές

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ καταπιαστώ με το σημερινό θέμα, θα ήθελα να στρέψουμε το βλέμμα μας σε ένα φαινόμενο το οποίο σχετίζεται άμεσα με την προσεχή εξάλειψη των γηρατειών. ΘΑ γνωρίζετε ότι αυξάνεται δραματικά σε όλες τις κοινωνίες της υφηλίου, πολύ περισσότερο στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες,  ο αριθμός των ανθρώπων, και μάλιστα των παιδιών, που πάσχουν από μυωπία. Είναι βέβαιο, βεβαιότατο, ότι η τάση αυτή θα επιταχυνθεί τις προσεχείς δύο, τρεις δεκαετίες, με αποτέλεσμα η πλειονότητα των ανθρώπων να είναι μύωπες –  και πολλοί να τυφλωθούν μερικώς.  Η μυωπία είναι μια σιωπηλή επιδημία: οδεύουμε ολοταχώς προς της τύφλα μας, προς τη συλλογική τυφλαμάρα μας. Η μυωπία ή η μερική τύφλωση, θα είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του homo decedens, του ανθρώπου που αποχωρεί. Είναι βέβαιο ότι ο αριθμός αύξησης της εμφάνισης μυωπίας θα επιταχυνθεί  διότι οι συνθήκες που προκαλούν τη μυωπία όχι μόνο παραμένουν αμετάβλητες αλλά και επιδεινώνονται. Με την επιταχυνόμενη αύξηση της επέκτασης της μυωπίας θα επιταχυνθεί και η αύξηση των κερδών της βιομηχανίας της μυωπίας: γυαλιά, φακοί επαφής, υγρά, χειρουργικής επεμβάσεις, κολλύρια και άλλα. Η μυωπία συμφέρει: διαιωνίζει και ενισχύει τον καπιταλισμό, όπως άλλωστε κάθε μορφή καταστροφής ανθρωπίνων οργάνων και ικανοτήτων.  Ο homo decedens θα διαιωνίσει την ακατάπαυστη πρωταρχική συσσώρευση.

Continue reading

η Σελήνη και ο Αρης είναι τόποι του Τέλειου: εκεί δεν υπάρχει θάνατος – γι’ αυτό θέλετε να μετοικίσετε εκεί!

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΘΑ εξετάσουμε σήμερα τρία ενδεχόμενα που αφορούν όχι μόνο το μέλλον του δυτικού  πολιτισμού και των καπιταλιστικών κοινωνιών του αλλά και το μέλλον του πλανήτη. Θα δούμε δηλαδή αν μας επιτρέπεται ή όχι να αποκλείσουμε τα παρακάτω τρία ενδεχόμενα. Θα ήταν παράλογο να υποστηρίξουμε ότι μια μέρα, δεν ξέρουμε πότε, δεν θα υπάρχει άγρια φύση; Ότι δεν θα υπάρχει χλωρίδα και πανίδα, ούτε στη στεριά ούτε στη θάλασσα,  αλλά μόνο καλλιεργήσιμη γη και εκτρεφόμενα ζώα – θηλαστικά, έντομα, ερπετά και ψάρια; Θα ήταν εξ ίσου παράλογο να εικάσουμε ότι μια μέρα δεν θα υπάρχει καλλιέργεια της γης και εκτροφή ζώων αλλά η τροφή που θα καταναλώνουμε θα είναι συνθετική και θα παράγεται σε μεγάλα χημικά εργοστάσια, σε μεγάλες τροφοβιομηχανίες, όπως παράγονται τα φάρμακα στις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες; Και ένα τρίτο: θα τα καταφέρουμε και θα φύγουμε από αυτόν τον αφιλόξενο, ανάλγητο, ελαττωματικό πλανήτη και να μετακομίσουμε επιτέλους στον φιλόξενο δορυφόρο μας και στον συγκλονιστικό πλανήτη του θεού του πολέμου;

Η κοινωνική και φυσική πραγματικότητα της εποχής μας μάς παρακινεί να διατυπώσουμε καταφατικές απαντήσεις: η τάση της καταστροφής της άγριας φύσης είναι κάτι παραπάνω από σαφής, η παραγωγή συνθετικής τροφής βρίσκεται μεν στα σπάργανα της αλλά η αντικατάσταση της φυτικής και ζωικής τροφής έχει αρχίσει ήδη με την ευρεία κατανάλωση χημικών συμπληρωμάτων τροφής (βιταμίνες, ιχνοστοιχεία) και θα ολοκληρωθεί με την παραγωγή και ζωικής και φυτικής τροφής, ενώ τα σχέδια για την εγκατάσταση κάποιων λίγων, αρχικά,  και τυχερών ανθρώπων στη Σελήνη και στον Άρη προβάλλονται καθημερινά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα μέσα δηλαδή της διαιώνισης και της ενίσχυσης της απομάκρυνσης και της εγώτητας. Αναμένεται, προσδοκάται ότι σε λίγα χρόνια, στη δεκαετία του 2030,  αυτοί οι λίγοι και οι τυχεροί  θα ζουν στη Σελήνη ή και στον Άρη.

Continue reading

η συγκρότηση της προανθρώπινης κοινωνίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ  η κοινωνία προϋπήρχε του ανθρώπου, του homo sapiens, τότε ο άνθρωπος είναι δημιούργημα της προανθρώπινης κοινωνίας. Μέσα στα πλαίσια της προανθρώπινης κοινωνίας ο προάνθρωπος έγινε άνθρωπος. Πώς όμως ο προάνθρωπος έγινε άνθρωπος, ποιο ήταν, με άλλα λόγια, το sui generis, το διαφοροποιό γνώρισμα του ανθρώπου; Η γλώσσα, η λεκτική επικοινωνία –  αυτή είναι η γνώμη μου. Ο προάνθρωπος επικοινωνούσε και σκεφτόταν, ασφαλώς, αλλά δεν μιλούσε. Στο σημείο αυτό θα θέσουμε ένα θεμελιώδες ερώτημα, στο οποίο η απάντηση είναι γνωστή και γενικά αποδεκτή, δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία από κανέναν και καμμία: θα μιλούσε ο προάνθρωπος εάν δεν περπατούσε όρθιος, εάν δεν είχε αποκτήσει τη δίποδη βάδιση; Όχι, κατά κανένα τρόπο! Διότι η δίποδη βάδιση, η όρθια στάση επέφερε τις αλλαγές εκείνες (φωνητικά όργανα) που μας επέτρεψαν να παραγάγουμε μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών έναρθρων ήχων, φθόγγων – σύμφωνα και φωνήεντα. Η συσχέτιση ήχου και σημασίας, σημαίνοντος και σημαινομένου, δημιούργησε τις πρώτες λέξεις, ο συνδυασμός και η συνεργασία των λέξεων την πρόταση και ο συνδυασμός των προτάσεων το κείμενο, την έκφραση των συναισθημάτων, την ολοκληρωμένη διατύπωση σκέψεων, την εκτόνωση του άγχους, την επιτέλεση –  πιθανόν και άλλα.

Continue reading