το ρομπότ, τα drones, η διαφήμιση και η διαμαρτυρία

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΑ drones είναι ένα σημείο συνάντησης, σύγκλισης δύο επιθυμιών του Κυρίου. Η μία είναι εμφανής, η άλλη καλυμμένη. Η πρώτη είναι εμφανής γιατί έχει εκπληρωθεί. Η δεύτερη δεν έχει εκπληρωθεί –  και δεν πρόκειται. Η πρώτη είναι ένα παυσίπονο, μια παρηγοριά για τη δεύτερη. Ποιες όμως είναι αυτές οι επιθυμίες;

Η πρώτη είναι η επιθυμία απεξάρτησης του Κυρίου από τους Υποτελείς. Ο Κύριος υπάρχει και ζει γιατί συνάπτει μια σχέση με τους Υποτελείς, άλλοτε χρησιμοποιώντας βία κι άλλοτε την πειθώ, τη συναίνεση –  ή και τα δύο μαζί. Η βία όμως έχει το προβάδισμα. Είναι προϋπόθεση, χωρίς αυτήν δεν μπορεί να υπάρξει η κυριαρχική σχέση. Το ότι συνάπτει σχέση το φέρει βαρέως. Τον ενοχλεί πολύ η σύναψη των σχέσεων αλλά δεν μπορεί να κάνει απολύτως τίποτα. Κάθε σχέση, κάθε εξάρτηση δηλαδή,  είναι περιορισμός της ισχύος Του. Και εδώ βρίσκεται μια κομβική αντίφαση: επιθυμεί την διαρκή αύξηση της ισχύος του εντός μιας σχέσης!

Continue reading →

αριστερή ευθυμία

Η προσφάτως ανακαλυφθείσα και αναγνωρισμένη αριστερή μελαγχολία (Λεβί, Τραβέρσο και άλλοι) δεν με αγγίζει – πένθησα την ήττα και τις αποτυχίες την δεκαπενταετία 1978-1993. Έκτοτε διατελώ εν αριστερή ευθυμία. Να γιατί:
Ο αντίπαλος ζει με τον τρόμο της επανάστασης – το μέγεθος των θυμάτων μιας κατεσταλμένης εξέγερσης δείχνει το μέγεθος του τρόμου Του – 35.000 τουφέκισε στο Παρίσι το 1870-71! Άλλους 10.000 εξόρισε στις αποικίες – συνολικά το 1/10 του παρισινού πληθυσμού. Περνάει τη ζωή του μέσα στον φόβο – να μην χαίρομαι; Χαίρομαι!
Ο αντίπαλος ζει μέσα στο άγχος: γνωρίζει ότι εξαρτάται από εμάς, ότι δεν μπορεί αν ζήσει χωρίς εμάς! Να μην χαίρομαι; Χαίρομαι!

Continue reading →

μάναααα!

στον Παύλο από τη Βέροια και στον Θόδωρα Μπασιάκο

 

Μίλησα όταν ήμουν τεσσάρων χρονών. Πριν κλείσω τα τέσσερα, θα ήταν καλοκαίρι, πάνω κάτω, του 1962. Η μάνα μου έκλαιγε, έκλαιγε κάθε μέρα. Έβλεπε τα παιδιά των άλλων γυναικών να μιλάνε και η καρδιά της γινόταν χίλια κομμάτια από τον πόνο και τη στεναχώρια, από το μαράζι. Άκουγα –  άκουγα. Έβλεπα και άκουγα μα δε μίλαγα. Δεν ξέρω γιατί, δεν θα το μάθω ποτέ. Την κοίταζα στα μάτια, μου τα έλεγε όταν έγινα τριάντα, όταν άρχισα να τη γνωρίζω, μου μίλαγε, προσπαθούσε να με βοηθήσει να μιλήσω αλλά εγώ δεν έλεγα τίποτα. Την κοίταζα στα μάτια μόνο. Γέννησα μουγκό παιδί, σκεφτόταν και βούρκωνε και έκλαιγε στα κρυφά να μη τη δουν. Μετά όμως μίλησα. Και χάρηκε. Χάρηκε πολύ! Και έτσι άρχισε ένα μεγαλύτερο δράμα για τη μάνα μου. Μαρτύριο! Μιλούσα κι έλεγα ό,τι ένιωθα και ό,τι σκεφτόμουν. Το κουσούρι αυτό με κατέστρεψε τη ζωή. Κατέληξα να ζω την οικογένεια μου με το Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης σε ένα χωριό, παρέα με το αμπέλι, τις ντομάτες και τις κότες. Τα οποία δεν μιλούν, όπως γνωρίζετε. Πόσες φορές  αργότερα δεν καταράστηκε το στόμα μου! ‘ Τι στόμα είναι αυτό που έχεις;  Καλύτερα να γεννιόσουν μουγκός!’

Continue reading →

πώς σκέφτονται οι σχεδιαστές της στρατηγικής των ΗΠΑ

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΙΝΑΙ πολύ λίγοι οι Κύριοι (κάτοχοι κοινωνικού πλούτου και πολιτικοί ηγέτες κυρίως) που σκέφτονται –  οι περισσότεροι δεν θέλουν ή και δεν μπορούν. Κυριαρχία όμως χωρίς σκέψη είναι αδιανόητη: η Κυριαρχία αντιμετωπίζει προβλήματα, διλήμματα, δυσχέρειες, αποτυχίες, ήττες κι όλα αυτά χωρίς τη σκέψη δεν επιλύονται. Κάποιοι άλλοι σκέφτονται γι΄ αυτούς, προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, είναι υπηρέτες τους με άλλα λόγια, έναντι αμοιβής ή αξιωμάτων. Αυτοί που σκέφτονται λέγονται σύμβουλοι –  αναφέρομαι πολύ συχνά σε αυτούς. Η σχέση των Κυρίων με τους συμβούλους του παρουσιάζει πολλές διακυμάνσεις: κινείται μεταξύ του θαυμασμού και της απρόσκοπτης συνεργασίας, της δυσφορίας  και της ανοιχτής εχθρότητας. Ο Κύριος, ένας πρόεδρος των ΗΠΑ λόγου χάριν, επειδή δεν θέλει ή δεν μπορεί να σκέφτεται, αποφεύγει τους σχολαστικούς, δεν θα ακούσει κάποιον που κάνει αναφορές στον Αριστοτέλη, στον Χέγκελ ή στον Καντ, θέλει να του μιλάνε απλά· αποφεύγει όμως και αυτούς που μιλάνε περισσότερο ευθέως από ό,τι αντέχει το αυτί τους, αποφεύγει δηλαδή αυτούς που δεν είναι αρκούντως διπλωμάτες. Στην πρώτη περίπτωση κουράζεται και βαριέται, στη δεύτερη ενοχλείται γιατί θίγεται η νοημοσύνη του! (Να τα διαβάζουν αυτά, και άλλα πολλά που θα γράψω, αυτοί που θέλουν να γίνουν σύμβουλοι).

ΟΙ σύμβουλοι υπάρχουν από τότε που υπάρχει η Κυριαρχία και ο Κύριος –  η Ιλιάδα μας λέει πολλά. Και είναι όλοι άνδρες, δεν ανέχεται ένας Κύριος να τον συμβουλεύει μια γυναίκα, ακόμα κι αν αυτός ο Κύριος είναι γυναίκα! (Η Θεοδώρα του Ιουστινιανού έπαιξε το ρόλο του συμβούλου –  και τι συμβούλου!)Η Γερουσία ήταν οι σύμβουλοι του βασιλιά, του αγού, του άρχοντα. Θα τους συναντήσουμε στη Ρώμη –  ο πάμπλουτος Σενέκας, είχε χιλιάδες δούλους, στωικός φιλόσοφος, ήταν και Κύριος και σύμβουλος αυτοκρατόρων. Στην Ιταλία της Αναγέννησης οι σύμβουλοι ήταν πάρα πολλοί· συμβούλους είχαν και όλοι οι βασιλιάδες οι επί κεφαλής  των απολυταρχικών Κρατών της δυτικής Ευρώπης, που εμφανίστηκαν τον 15ο αιώνα. Σήμερα οι σύμβουλοι είναι μιλιούνια. Διακρίνουμε τρεις κατηγορίες: οι σύμβουλοι των Υποτελών (πώς να κάνετε φίλους, πώς να γίνετε πλούσιοι, πώς να κρατήσετε τον άντρας σας, κτλ), οι σύμβουλοι των επιχειρήσεων και οι σύμβουλοι των πολιτικών: με αυτούς τους τελευταίους θα ασχοληθούμε σήμερα –  πιο συγκεκριμένα, με τους συμβούλους των διαμορφωτών της υψηλής στρατηγικής των ΗΠΑ.

Continue reading →

πλεονάζουσα ανθρωπότητα: εγκατάλειψη, εξόντωση ή παγκόσμιο εγγυημένο ελάχιστο εισόδημα, τοπικά καθορισμένο;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΩ μέχρι προ ολίγων μόλις δεκαετιών ο Κύριος, όποιος κι αν ήταν αυτός, δουλοκτήτης, φεουδάρχης ή καπιταλιστής, χρειαζόταν πολλούς υποτελείς για να παράγει πλούτο και να διεξαγάγει πολέμους, τώρα και στο μέλλον δεν θα τους χρειάζεται, δεν θα τους χρειάζεται όλους, λίγους. Είναι μία από τις πολλές μεγατάσεις της εποχής μας. Γνωρίζουμε πολύ καλά γιατί δεν θα τους χρειάζεται: ο παγκόσμιος πλούτος παράγεται από ολοένα και λιγότερα χέρια και μυαλά, ολοένα και πιο γρήγορα και στο μέλλον η διαδικασία αυτή θα ενταθεί σε έκταση και σε ένταση. Ένα από τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του 21ου αιώνα θα είναι η διαρκής αύξηση του αριθμού των άχρηστων και περιττών, πλεοναζόντων πληθυσμών –  αυτοί είναι χαρακτηρισμοί του Κυρίου και των συμβούλων του.

Ο Κύριος αναγνωρίζει ότι υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα, δικό του πρόβλημα, το οποίο και θα επιδεινωθεί. Το πρόβλημα είναι η ίδια η ύπαρξη των πλεοναζόντων πληθυσμών: πώς θα το αντιμετωπίσει, ποιες λύσεις θα προκρίνει; Να εγκαταλείψει τους πλεονάζοντες πληθυσμούς στη τύχη τους, να τους εξοντώσει ή να τους παράσχει ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα;   Continue reading →

ο τρωικός πόλεμος δεν έγινε

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΑΣ προειδοποιώ ότι το κείμενο είναι πολύ μεγάλο (θα μπορούσε να γραφεί ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο) αλλά είμαι βέβαιος ότι όσοι και όσες θα κάνουν τον κόπο να το διαβάσουν θα το ρουφήξουν μέχρι την τελευταία γουλιά.

Ο τρωικός πόλεμος είναι ο πιο γνωστός πόλεμος του δυτικού πολιτισμού, μόνο που αυτός δεν έγινε. Εάν έγινε όπως μας τον αφηγείται η Ιλιάδα, τότε δεν έγινε: δεν θα μπορούσε να γίνει με αυτόν τον τρόπο. Σε αυτό το συμπέρασμα έχω καταλήξει και στο σημερινό σημείωμα θα εκθέσω τις σκέψεις μου και τα επιχειρήματά μου. Θα περπατήσουμε με πολύ προσεκτικά βήματα γιατί το έδαφος είναι βαλτώδες και δύσκολα βρίσκουμε σταθερά σημεία να πατήσουμε. Αυτά τα σταθερά σημεία προσπαθώ να βρω και πάνω τους να πατήσω.

Continue reading →

η γένεση της αρχαίας ελληνικής πόλεως

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΗΜΕΡΑ θα εκθέσω τη δική μου θεωρία για τη γένεση της αρχαίας ελληνικής πόλεως που επεξεργάζομαι πολλά χρόνια τώρα. Και γράφω ‘τη δική μου’ διότι δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή θεωρία για τον σχηματισμό της πόλεως. Η Ιστορία, η ιστοριογραφία, θα το επαναλάβω άλλη μια φορά, δεν είναι επιστήμη, είναι ερμηνεία, όπως και η φιλοσοφία, η ύψιστη ερμηνεία. Εάν ήταν επιστήμη, όπως η βιολογία, θα υπήρχε μια ομοφωνία. Ομοφωνία όμως δεν υπάρχει, αν και οι πηγές είναι ίδιες για όλους και όλες. Και δεν υπάρχει διότι υπάρχει διαφορετική μεθοδολογία και διαφορετική ιδεολογία –  χωρίς ιδεολογία δεν υπάρχει ερμηνεία. Πολλοί υποστηρίζουν ότι γράφουν χωρίς ιδεολογία αλλά αυτό είναι μύθος. Διότι και ο εμπειρισμός και ο θετικισμός έχουν τη δική τους ιδεολογία. Η οποία αντανακλά μεν την πραγματικότητα αλλά και την διαστρεβλώνει και την σχηματίζει.

Η μόνη ομοφωνία που υπάρχει στο υπό εξέταση ζήτημα είναι ότι δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να σχηματίσουμε μια γενικά αποδεκτή εικόνα για τον σχηματισμό της πόλεως. Όποιος ασχολείται με το ζήτημα αυτό, οφείλει να το δηλώσει και να το ξεκαθαρίσει. Το κάνει ο Βόλφγκανγκ Σούλερ στην ‘Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας’ (σελ. 155): Δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα πράγματα ειδικότερα . . .  για τις κινητήριες δυνάμεις που οδήγησαν στην δημιουργία της πόλεως. . .. Το κάνει και ο Φρανσουά ντε Πολινιάκ (Η γέννηση της αρχαίας ελληνικής πόλης, σελ. 23): .. τα αίτια και οι διαδικασίες που οδήγησαν στο σχηματισμό της πόλης  . . .  εξακολουθούσαν να περιβάλλονται από αβεβαιότητα. . . .

Continue reading →

από το ‘Αβραάμ εγέννησε Ισαάκ’ (Γένεσις, ΚΕ, 20) στο Υπουργείο Μοναξιάς: η μεγατάση της συρρίκνωσης της συγγένειας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΥΤΗΝ και πολλές άλλες παρόμοιες προτάσεις που διαβάζουμε σε αρκετά κεφάλαια της Γενέσεως δεν μπορούσα να τις κατανοήσω για πολλές δεκαετίες. Μα πώς είναι δυνατόν ένας άνδρας να γεννήσει; Δεν είναι δυνατόν, κατά κανένα τρόπο. Ούτε η μελέτη του ποιμενικού τρόπου παραγωγής και της εξ αυτού προερχόμενης ποιμενικής πατριαρχίας με βοήθησαν. Με βοήθησε ένα βιβλίο του Μάρσαλ Σάλινς, Τι είναι (και τι δεν είναι) συγγένεια (εκδ του Εικοστού Πρώτου, μετ. Ν. Κούρκουλος, 2014 –  το πρωτότυπο 2013). Όχι μόνο με βοήθησε να κατανοήσω την πρόταση του τίτλου, με βοήθησε να σκέφτομαι και διαφορετικά. Διαβάζω αυτές τις μέρες ένα πολύ βασικό του βιβλίο (Πολιτισμός και πρακτικός λόγος) και μόλις το τελειώσω θα γράψω για τον Σάλινς.

ΩΣ ανθρωπολόγος, ο Σάλινς εξετάζει τη συγγένεια από τη σκοπιά του. Υπάρχει όμως και η ιστορική διάσταση του ζητήματος, την οποία παραβλέπει. Αυτή η διάσταση θα είναι το αντικείμενο του σημερινού σημειώματος. Υποστηρίζω ότι η έννοια της συγγένειας συρρικνώθηκε στις ποιμενικές κοινωνίες και κατά συνέπεια στον δυτικό πολιτισμό, που έχει ποιμενικές ρίζες. Μιας όμως και οι ρίζες του δεν είναι μόνο ποιμενικές αλλά και κοινοτικές, στον δυτικό πολιτισμό η συγγένεια εμφανίζεται και με μια ευρεία έννοια. Η συγγένεια είναι ένα πεδίο σύγκρουσης πολιτισμικής.

Continue reading →

πώς έχουν πεθάνει οι άνθρωποι, πώς πεθαίνουν, πώς θα πεθαίνουν;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΩ γνωρίζουμε πως θα πεθάνουμε, δεν γνωρίζουμε πώς. Μόνοι όσοι αυτοκτονούν γνωρίζουν το πώς. Κανείς και καμία δεν μπορεί να γνωρίζει, μόνο να εύχεται μπορεί. Και τι ευχόμαστε;  Ευχόμαστε να πεθάνουμε γέροι και γριές, πλήρεις ημερών, την ώρα που κοιμόμαστε. Έχουν υπάρξει θάνατοι που τους αποκαλώ έργα τέχνης. Ήταν όλοι γέροι και γριές. Καθισμένοι στο παγκάκι να ξεκουραστούν, έγειρε στον ώμο του φίλου του και πέθανε· μια γριά πέθανε στο τραπέζι του Πάσχα, από τη χαρά της, με τα παιδιά και τα εγγόνια κοντά της. Επειδή είναι έργα τέχνης, δεν είναι πολύ συνηθισμένοι θάνατοι.

ΑΣ υποθέσουμε ότι θα πεθάνω 97 χρονών. Μεταξύ των άλλων ενδεχομένων, υπάρχουν και τα εξής: να πεθάνω την ώρα που κλαδεύω το αμπέλι, τέλος Μάρτη, με τα χελιδόνια να κελαηδούν τριγύρω μου, με πολλά λουλούδια και ένα λαμπρό ήλιο. Ενδέχεται όμως το 2056 να έχει επιβληθεί ξανά η ποινή του αποκεφαλισμού και να με αποκεφαλίσουν. Δεν θα ζήσω τον τρόμο και τη φρίκη;  Ασφαλώς και θα τον ζήσω! Στην πρώτη περίπτωση, ο θάνατός μου θα είναι φυσικός, στη δεύτερη, βίαιος.

Continue reading →

δοκίμιο για τον δυτικό πολιτισμό (1): δυτικός πολιτισμός και Κυριαρχία

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΑ ποτήρι νερό, δεν είναι μόνο νερό, δεν είναι μόνο φύση –  είναι πολιτισμός. Πολιτισμός είναι κι ένα μπουκάλι εμφιαλωμένο νερό. Κυρίως όμως πολιτισμός  είναι το αγιασμένο νερό. Ο πολιτισμός δεν είναι αυτό που μας λένε τα λεξικά, το σύνολο των επιτευγμάτων του ανθρώπου κτλ., ο πολιτισμός δεν αρχίζει με την εμφάνιση του Κράτους, στη Σουμερία και την Αίγυπτο ή όπου αλλού. Εάν είναι έτσι, μια κοινωνία που δεν παρουσιάζει αξιόλογα επιτεύγματα ή είναι ακρατική, τότε αυτή η κοινωνία είναι απολίτιστη. Μα πώς είναι δυνατόν μια κοινωνία να είναι απολίτιστη, είναι παντελώς αδύνατον: ο πολιτισμός αρχίζει με την εμφάνιση της πρώτης σημασίας, με την πρώτη σημασιοδότησης. Το αγιασμένο νερό είναι σημασία, είναι σημασιοδότηση.

ΕΑΝ η κοινωνία είναι το πλέγμα των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και μεταξύ ανθρώπων και φύσης, τότε πολιτισμός είναι το δίκτυο, το πλέγμα των σημασιών που δημιουργούνται στις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση και των ανθρώπων μεταξύ τους. Ο πολιτισμός προηγείται χρονικά  της γλώσσας και εμφανίζεται και ως τελετουργία, από τις πρώτες σημασιοδοτήσεις,  που προηγείται χρονικά της γλώσσας.

Continue reading →