φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΚΑΠΟΙΑ στιγμή, οι πρώτοι Κύριοι του δυτικού πολιτισμού, οι αριστοκράτες δουλοκτήτες γαιοκτήμονες της αρχαϊκής εποχής, στην αρχαία Ελλάδα, σκέφτηκαν και συνειδητοποίησαν κάτι που αποτέλεσε ένα από τα θεμέλια κι ένα από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά της δυτικής Κυριαρχίας, του πολεμικού δυτικού πολιτισμού: η χρήση της βίας για την επιβολή της κυριαρχικής σχέσης, την απόσπαση της υπακοής και της αφοσίωσης, μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο εκτάκτως και προσωρινά, δεν μπορεί να έχει διάρκεια, να είναι αποτελεσματική. Αυτή η στιγμή ήταν περί το 600 π. Χ. όταν η κοινωνία της αρχαϊκής Αθήνας βρέθηκε στα πρόθυρα ενός εμφυλίου πολέμου που με βεβαιότητα  θα επέφερε είτε την εξόντωση όλων των αριστοκρατών, πλούσιων και ισχυρών δηλαδή, γαιοκτημόνων (δουλοκτητών, μη το ξεχνάμε) είτε τη σφαγή των εξαθλιωμένων χωρικών. Η αρπακτικότητας της γης των μικρών καλλιεργητών και η υποδούλωσή τους από τους παχείς,  έτσι λέγονταν οι πλούσιοι και ισχυροί γαιοκτήμονες, είχε οδηγήσει σε απόγνωση όλον τον πληθυσμό της Αττικής. Με την αρωγή αριστοκρατών από γειτονικές πόλεις θα μπορούσαν να εξοντώσουν τους εξαθλιωμένους αγρότες αλλά υποχώρησαν και  επέστρεψαν ένα μέρος της αρπαχθείσας γης και απελευθέρωσαν τους υποδουλωμένους. Γιατί υποχώρησαν; Διότι αντιλήφθηκαν ότι η νίκη τους αυτή θα επέφερε την αμετάκλητη ήττα τους: θα γίνονταν έρμαια της αρπακτικότητας των γειτονικών πόλεων, μιας και δεν θα υπήρχαν άνδρες να υπερασπιστούν την πόλιν, τα πάτρια εδάφη. Οι παραχωρήσεις αυτές ήταν το σημείο εκκίνησης της διαδικασίας γένεσης της αθηναϊκής δημοκρατίας που έληξε μετά από 150 χρόνια, στα χρόνια του Περικλέους. Η διαδικασία αυτή ήταν μια αλληλουχία τακτικών υποχωρήσεων και παραχωρήσεων προς τους μικροκαλλιεργητές και τους ακτήμονες που επέφερε τη διαρκή αύξηση του πλούτου και της ισχύος των αριστοκρατών γαιοκτημόνων.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ γνωρίζω εάν πάθατε την ίδια πλάκα με μένα όταν μάθατε στο σχολείο και διαβάσατε στη Καινή Διαθήκη ότι ο Θεός θυσίασε τον γιο του, έναν είχε, και ότι μετά την εκτέλεσή του με σταύρωση, ο χειρότερος τρόπος θανάτωσης, και την ανάστασή του αναλήφθηκε στον ουρανό. Εγώ ταράχτηκα πολύ, συγκλονίστηκα. Πατέρας να θυσιάζει τον γιο του, θεός να σταυρώνεται και να πεθαίνει, νεκρός να ανασταίνεται και ο αναστάς να ανεβαίνει στον ουρανό! Πήρα δουλειά για όλη μου τη ζωή! Κι ακόμα, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν έχει τελειώσει –  και δεν πρόκειται να τελειώσει, θα μείνει ελλιπής και ημιτελής. Ως αφελές μικρό παιδί, τώρα είμαι μεγάλο παιδί, αναρώτηθηκα: μας πώς ανέβηκε στον ουρανό; Πέταξε; Πήδηξε; Γιατί στον ουρανό, εκεί ψηλά; Την απάντηση στο τελευταίο ερώτημα τη βρήκα γρήγορα –  πήγε και κάθισε στα δεξιά του καθισμένου σε θρόνο πατέρα του. Κάθισε! Κάθεται συνέχεια από τότε ή μήπως σηκώνεται κάπου κάπου για να ξεπιαστεί; Δεν βαριέται να κάθεται όλη μέρα, αιώνες, χιλιετίες; Τι κάνει, πώς περνάει τη μέρα του, νέος θεάνθρωπος, μόλις τριάντα τριών  χρονών;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η μελέτη της Ονομαστικής μας φέρνει αντιμέτωπους με μια ιδιαιτερότητα, παραδοξότητα, θα έλεγα,  η οποία είχε εντοπιστεί  από τις πρώτες μέρες της συγκρότησης της γραμματικής στην αρχαία Ελλάδα από τους στωικούς και που έχει καταγραφεί με σαφήνεια στην Τέχνη Γραμματική του Διονυσίου του Θρακός, 1ος π. Χ. Ποια είναι αυτή η παραδοξότητα, η ιδιαιτερότητα,  με την οποία θα ασχοληθούμε σήμερα; Ενώ όλες οι πτώσεις σε όλους τους αριθμούς έχουν καταλήξεις, σε πολλές περιπτώσεις της τρίτης κλίσης η ονομαστική ενικού δεν έχει! Δεν έχει σε όλα τα ουδέτερα! Τα ονόματα γένος, ύδωρ, ήπαρ, πράγμα, κρέας, άλας δεν έχουν κατάληξη στην ονομαστική ενικού. Και δεν έχει σε όλα τα ονόματα που λήγουν σε ρ ή σε ν: ρήτωρ, ιατήρ, ποιμήν, ηγεμών, αγών, μην (μήνας) και άλλες. Δεν είναι παράξενο;  Υπάρχει μόνο μία εξήγηση του φαινομένου: η ονομαστική να μην είναι πτώση και, άρα, να μην έχει καταλήξεις. Τι είναι όμως η πτώση;

ΟΙ στωικοί ήταν αυτοί που επινόησαν τον όρο πτώσις, ένας όρος που επιβιώνει έως σήμερα αφού πέρασε και στη λατινική γλώσσα (casus, πτώση), όπως και τον όρο κλίσις, που επίσης σημαίνει και πτώση, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης, μεταβολή λόγω πτώσης.  Γιατί όμως η μεταβολή της λέξης εκλαμβάνεται ως πέσιμο, ως απομάκρυνση από κάτι σταθερό, από κάποια βάση. Ποια είναι αυτή η βάση, από την οποία πέφτουν, απομακρύνονται όλες οι πτώσεις όλων των αριθμών, εκτός από την αιτιατική ενικού;  Η Ονομαστική. Άρα, η Ονομαστική δεν είναι πτώση και άρα δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να έχει καταλήξεις.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ γνωρίζω, εάν, εκτός της νέας ελληνικής γλώσσας, η λέξη θεός  ως πρώτο συνθετικό χρησιμοποιείται με επιτατική ή/και μεγεθυντική σημασία σε άλλη ή άλλες γλώσσες.  Διακατέχομαι από την εντύπωση πως σε αυτή την περίπτωση η νέα ελληνική γλώσσα είναι μοναδική. Γνωρίζω όμως ότι στο αμερικάνικο πορνό οι γυναίκες πορνοστάρ όταν δουν  ή όταν υποστούν τη διείσδυση μεγάλου πέους, θεόπουτσας, κραυγάζουν επαναλαμβάνοντας Oh my God! Oh my God! Θα το έχετε παρατηρήσει. Εάν δεν βλέπετε πορνό, θα ήθελα να σας συμβουλεύσω να βλέπετε δύο δεκαπεντάλεπτα τη βδομάδα διότι βοηθάει πολύ στην καλή λειτουργία του εγκεφάλου –  άσχετα τι κάνετε μετά, δεν είμαι αδιάκριτος. Η επιτατική και μεγεθυντική χρήση της λέξης θεός ως πρώτο συνθετικό δεν έχει μελετηθεί, όπως δεν έχουν μελετηθεί και οι τόσο συχνά εκσφενδονιζόμενες θρησκευτικές βρισιές, οι γνωστές χριστοπαναγίες και τα περίφημα  γαμοσταυρίδια (γαμώ το Θεό μου, γαμώ το Χριστό μου, γαμώ την Παναγία μου, γαμώ το Σταυρό μου, γαμώ το τσουβάλι με τους Αγίους). Δεν έχουν μελετηθεί διότι οι ακαδημαϊκοί μας δάσκαλοι και ερευνητές δεν ασχολούνται με γλωσσικά φαινόμενα που δεν παρουσιάζουν κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον. ‘Ετσι λένε. Άλλος όμως είναι ο λόγος: εάν κάνεις διδακτορική διατριβή με αντικείμενο την επιτατική και μεγεθυντική χρήση της λέξης θεός, και αφιερώσεις ένα εκτενές  κεφάλαιο στη μελέτη λέξεων σεξουαλικού περιεχομένου (θεόμουνο, θεοκόμματος, θεοπούτανο, θεογκόμενος) είναι βέβαιο ότι μια ζωή ή θα καθαρίζεις σκάλες στα Πατήσια ή θα κάνεις λάντζα σε σουβλατζίδικο στο Πέραμα. Πώς και πότε εμφανίστηκαν αυτά τα επίθετα, τα οποία λέγονται παρατακτικά,  στα οποία η λέξη θεός έχει μεγεθυντική ή/και επιτατική σημασία; Αυτό είναι το σημερινό μου θέμα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΜΕΙΣ οι δυτικοί έχουμε την πεποίθηση ότι οι δυτικές κοινωνίες είναι ειρηνικές και ότι, δυστυχώς,  η περίοδος της ειρήνης διακόπτεται από πολέμους, που είναι συνήθως σύντομοι. Τα χρόνια της ειρήνης είναι πολύ περισσότερα από αυτά του πολέμου. Έτσι δεν είναι; Οι δυτικές κοινωνίες, ειδικά οι ευρωπαϊκές έχουν πάψει να πολεμούν μεταξύ τους εδω και 80 (ογδόντα) χρόνια! Και, όπως φαίνεται, δεν πρόκειται να πολεμήσουν ξανά μεταξύ τους. Αν τις συγκρίνουμε με τον αρχαιοελληνικό κόσμο, ένα κόσμο φιλοπόλεμων και πολεμοχαρών πόλεων (“πόλεων-κρατών”), και με τη ρωμαϊκή κοινωνία, θα διαπιστώσουμε ότι ο ελληνορωμαϊκός κόσμος πολεμούσε κάθε χρόνο (επαναλαμβάνω: κάθε χρόνο), θα διαπιστώσουμε ότι υπάρχει σαφής διαφορά: οι δυτικές καπιταλισικές κοινωνίες δεν πολεμούν κάθε χρόνο. Συχνός ήταν ο πόλεμος και κατά την φεουδαρχική, μεσαιωνική περίοδο, με τις περιόδους της ειρήνης να είναι συντόμοτερες αυτών του πολέμου. Μέχρι το 1945, οι περίοδοι της ειρήνης εναλλάσσονταν με αυτές του πολέμου κι άλλοτε ήταν μεγαλύτερης διάρκειας κι άλλοτε μικρότερης από αυτές του πολέμου. Και φτάσαμε στο σημείο να παύσουμε να πολεμάμε μεταξύ μας!

Η αφήγηση αυτή μας υποχρεώνει να διατυπώσουμε μια παρατήρηση και πάρα πάρα πολλά ερωτήματα. Η παρατήρηση, η θέση: εδώ και 2.700 χρόνια, από την αρχαϊκή εποχή, από την εποχή της Ιλιάδας, μέχρι σήμερα,  πολεμάμε όλο και λιγότερο –  σήμερα, καθόλου. Θα λέγαμε ότι η εξέλιξη αυτή είναι πολύ θετική. Εγείρεται όμως πληθώρα ερωτημάτων. Γιατί σταματήσαμε να πολεμάμε μεταξύ μας; Αφού σταματήσαμε να πολεμάμε μεταξύ μας, γιατί η πολεμική βιομηχανία καταλαμβάνει ένα πολύ μεγάλο μέρος της όλης κοινωνικής παραγωγής και γιατί διατηρούμε στρατούς πάνοπλους και με ό,τι πιο σύγχρονο όπλο υπάρχει; Είναι σαφής η αντίφαση ή δεν είναι; Γιατί πολεμούσαμε, ποια ήταν η στρατηγική επιδίωξη κάθε πολέμου; Τι θα συνέβαινε, εάν δεν πολεμούσαμε; Τι θα συνέβαινε, εάν σήμερα  σταματούσε πλήρως η πολεμική βιομηχανία και καταργούνταν ο στρατός; Και το πρωταρχικό: τι είναι μια πολεμική κοινωνία; Υπήρξαν κοινωνίες που δεν ήταν πολεμικές; Εάν υπήρξαν, πώς εμφανίστηκαν οι πολεμικές; Είναι δυνατόν να πάψουν να υπάρχουν; 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΙ λέξεις όλων των κλιτών γλωσσών διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στις άκλιτες και στις κλιτές, που είναι και οι περισσότερες. Στην πρόταση που μόλις διαβάσατε υπάρχουν μόνο τέσσερις άκλιτες λέξεις (σε, δύο, και, που) –  όλες οι άλλες είναι κλιτές. Κλιτή λέξη είναι αυτή που κλίνει, δηλαδή, που μεταβάλλεται η μορφή της: λέξη, λέξης, λέξεις, λέξεων, διακρίνομαι, διακρίνεσαι, διακρίνεται, θα διακριθώ, είχα διακριθεί, κοκ.  Κλιτή γλώσσα είναι η γλώσσα που οι λέξεις της αλλάζουν μορφή, μεταβάλλουν τη μορφή τους. Από τις 7.000 γλώσσες που μιλιούνται σήμερα πάνω στον πλανήτη, ελάχιστες είναι κλιτές: είναι οι ινδοευρωπαϊκές και η αραβική. Αν λάβουμε υπ΄ όψει μας το γεγονός ότι οι γλώσσες αυτές ήταν γλώσσες ποιμένων-πολεμιστών, θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι μέχρι τώρα δεν έχει εξεταστεί και μελετηθεί η σχέση μεταξύ του ποιμενισμού και της κλίσης, αφού επισημάνουμε ότι οι άλλες ποιμενικής προέλευσης γλώσσες (τουρκική, μογγολική, φιλανδική, ουγγρική) δεν είναι κλιτές αλλά συγκολλητικές γλώσσες. Θα δούμε ποια είναι η διαφορά τους. Η σχέση μεταξύ του (ινδοευρωπαϊκού και αραβικού) ποιμενισμού και της γένεσης της κλίσης  είναι το αντικείμενο μιας μελέτης που βρίσκεται σε εξέλιξη. Το σημερινό κείμενο αντλεί από αυτή τη μελέτη.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝ καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι δεν πρόκειται να υπάρξει αντιπολεμικό κίνημα, τότε θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το οδυνηρότατο ερώτημα: και τι θα κάνουμε, θα βλέπουμε τον πόλεμο, τις καταστροφές και τους θανάτους με σταυρωμένα χέρια, πίνοντας φρέντο ντεκαφεϊνέ και μπίρα χωρίς αλκοόλ; Ναι, θα απαντούσα –  εσείς τι λέτε να κάνουμε; Να διαδηλώσουμε, να διαμαρτυρηθούμε, να πάρουμε τα όπλα, να κάνουμε γενική απεργία,να αυτοπυρποληθούμε,  τι να κάνουμε, πείτε μου, σας παρακαλώ! Αλλά δεν μου λέτε, σας ρωτώ και με κοιτάτε με καχυποψία, με εχθρότητα, με απέχθεια, με απαξίωση, με βρισιές, με πολύ αρνητικούς χαρακτηρισμούς. Γιατί δεν μου λέτε; Το έχετε σκεφτεί αυτό; Μήπως κι άλλα πολλά δεν έχετε σκεφτεί; Μήπως δεν θέλετε να τα σκεφτείτε και να τα συζητήσετε; Μήπως είσαστε κολλημένοι και κολλημένες στο παρελθόν και δεν μπορείτε να αποδεχτείτε τις αλλαγές που έχουν γίνει, και γίνονται, σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής;

ΤΟ σημερινό κείμενο θα εστιάσει σε δύο ζητήματα που, αφού θα συσχετιστούν,  θα εκβάλουν σε ένα συμπέρασμα. Το ένα εξετάζει την έννοια του κινήματος, του αντιπολεμικού κινήματος και το αμετάκλητο τέλος των κινημάτων και το άλλο τον πολεμικό χαρακτήρα των δυτικών κοινωνιών, στα πλαίσια των οποίων επιχειρούμε να διαμαρτυρηθούμε κατά του πολέμου ζητώντας τη λήξη του. Ως συνήθως, όλα όσα σκέφτομαι και θα γράψω θα καταλήξουν στη διατύπωση ερωτημάτων, τα οποία πρέπει να σκεφτούμε και να απαντήσουμε. Θα τα προαναγγείλω: οι δυτικές κοινωνίες είναι πολεμικές κοινωνίες; Τι είναι μια πολεμική κοινωνία; Όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες ήταν πολεμικές ή υπήρξαν κάποιες που δεν ήταν; Είναι δυνατόν μια πολεμική κοινωνία να παύσει να είναι πολεμική; Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της δράσης του αντιπολεμικού κινήματος;

Continue reading →