φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΝΙΑ μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία δεν έχουμε λόγους να ανησυχούμε για ένα παγκόσμιο πόλεμο με χρήση πυρηνικών, ως συνέπεια της εισβολής της Ρωσίας στην ανατολική Ευρώπη και της σύγκρουσής της με τις στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Κάτι τέτοια φαιδρά ακούγαμε τους πρώτους μήνες του πολέμου. Σήμερα, τέλη Νοεμβρίου, ο τρόπος με τον οποίο διεξάγει η Μόσχα τον πόλεμο έχει αλλάξει. Αφού προσάρτησε τις επαρχίες όπου ζουν ρωσόφωνοι, το 15% του ουκρανικού εδάφους, τώρα καταστρέφει οργανωμένα και συστηματικά της μονάδες διανομής του ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την ουκρανική επικράτεια, με αποτέλεσμα 12 εκ. νοικοκυριά, σχεδόν όλος ο πληθυσμός,  να ζουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, θέρμανση, νερό, συγκοινωνία και επικοινωνία, μικρές ποσότητες τροφής και προβλήματα στην ιατρική περίθαλψη. Με -15 και -20, αυτές είναι οι συνήθεις θερμοκρασίες στην Ουκρανία για μεγάλο διάστημα του χειμώνα, πώς θα επιβιώσει ο πληθυσμός μέσα στο σκοτεινό και παγωμένο  διαμέρισμα, χωρίς νερό και χωρίς δυνατότητα μαγειρέματος;

ΕΙΝΑΙ πλέον σαφές  ότι η Ρωσία δεν επιδιώκει να κατακτήσει την Ουκρανία με στρατιωτικές χερσαίες δυνάμεις – η ήττα θα ήταν οδυνηρή και αναπόφευκτη. Τι επιδιώκει όμως; Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα μας τον δίνει ο τρόπος διεξαγωγής του πολέμου –  πρόκειται για πόλεμο καταστροφής υποδομών, ώστε να καταστεί αδύνατη η αναπαραγωγή της κοινωνίας, να καταστεί ιδιαίτερα δυσχερής η επιβίωση του πληθυσμού κατά τη διάρκεια του χειμώνα αλλά και πέραν αυτού. Η Μόσχα περιμένει την αντίδραση του πληθυσμού – αυτός είναι ο κρίσιμος παράγοντας, αυτός θα καθορίσει τη διάρκεια του πολέμου και θα κρίνει την έκβασή του. Πώς θα αντιδράσει όμως ο πληθυσμός; Τρία ενδεχόμενα υπάρχουν.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΡΙΝ λίγες μέρες ο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας της Γερμανίας Ράλφ Τίσλερ σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Welt am Sonntag προειδοποίησε για ολιγόωρες διακοπές ρεύματος  (brown out) τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο και υπέδειξε στον πληθυσμό να προετοιμαστεί –  υλικά και ψυχικά. “Εγώ ο ίδιος έχω αποθηκεύσει νερό και τρόφιμα για δέκα μέρες”, δήλωσε και επισήμανε ότι όχι μόνο δεν θα υπάρχει ηλεκτρικό φως αλλά δεν θα υπάρχει ούτε τηλεόραση και διαδίκτυο ούτε κινητή τηλεφωνία· και πρότεινε να εφοδιαστεί ο πληθυσμός με ραδιόφωνο με μπαταρίες και κεριά. Όταν δεν θα λειτουργούν τα κινητά, δεν θα μιλάτε με άλλους ανθρώπους, είπε.

ΕΚΑΝΕ κι άλλες προβλέψεις. Εκτός από διακοπές του ηλεκτρικού ρεύματος και τις συνέπειές τους θα έχουμε ακραία καιρικά φαινόμενα με καύσωνες και πολλές βροχές και πλημμύρες και μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας, άρα και δριμύ ψύχος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ατομική, οικιακή αντιμετώπιση δεν θα είναι αποτελεσματική –  αποτελεσματική θα είναι μόνο η συλλογική, κατά συνέπεια θα πρέπει τα υπόγεια γκαράζ και τις υπόγειες και σιδηροδρομικές σήραγγες να τις μετατρέψουμε σε καταφύγια, μιας και τα υπάρχοντα εξασφαλίζουν προστασία μόνο για το 3% του πληθυσμού και δεν μας παίρνει να κτίσουμε νέα για όλο τον πληθυσμό. Φαντάζεστε τον γερμανικό πληθυσμό των 90 εκ. ανθρώπων, κάπου εκεί πρέπει να είναι,  να ζει για μέρες μέσα σε υπόγεια γκαράζ και υπόγειες και σιδηροδρομικές σήραγγες λόγω καύσωνα και δριμέος ψύχους, εξ αιτίας της έλλειψης ηλεκτρικής ενέργειας; Να τρώνε μόνο κονσέρβες και να πίνουν μόνο νερό; 

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΕ κριτήριο το είδος και την ποσότητα της ενέργειας που χρησιμοποίησαν οι κοινωνίες μπορούμε να διακρίνουμε την παγκόσμια ιστορία σε τρεις μεγάλες περιόδους. Εάν ο άνθρωπος υπάρχει πάνω στη Γη εδώ και 120.000 χρόνια, η πρώτη περίοδος διήρκησε 110.000 χρόνια και η ενέργεια που διέθετε ήταν η ενέργεια του σώματός μας, η ανθρώπινη. Ό,τι κάναμε, το κάναμε με τα χέρια μας. Για να έχεις ενέργεια, πρέπει να καταναλώσεις ενέργεια και η ενέργεια που κατανάλωνε ο άνθρωπος υπήρχε στην τροφή –  οι πηγές της ανθρώπινης ενέργειας ήταν και είναι τα ζάκχαρα και τα λίπη. Τις τροφές που περιείχαν ζάκχαρα και λίπη οι άνθρωποι τις αναζητούσαν και τις κατανάλωναν με μανία, ήταν οι προσφιλέστερες τροφές, δεν υπήρχαν όμως σε μεγάλες ποσότητες. Σήμερα αποφεύγουμε και τα ζάκχαρα και τα λίπη. Οι συνέπειες είναι ολέθριες.

Η δεύτερη περίοδος άρχισε πριν 10.000 χρόνια και δεν έχει λήξει ακόμα, συνυπάρχει με την τρίτη, που άρχισε το 1300 μ. Χ, πριν 700 χρόνια. Πριν 10.000 χρόνια ο άνθρωπος βρήκε δύο πηγές τροφής που του εξασφάλιζαν μεγάλες ποσότητες ζακχάρων και λίπους. Η καλλιέργεια των δημητριακών, του σιταριού, του κριθαριού, του ρυζιού, του καλαμποκιού εξασφάλισε μεγάλες ποσότητες άμυλου, το οποίο μετατρέπεται σε ζάκχαρα –  και τα ζάκχαρα σε αλκοόλ. Η εξημέρωση των ζώων παρείχε μεγάλες ποσότητες λίπους, η οποία ήταν η αγαπημένη τροφή του Δία, μας λέει ο Ησίοδος στα Έργα και Ημέρες. Πλούσιος ήταν αυτός που κατείχε μεγάλες ποσότητες λίπους –  η φράση αι λιπαραί Αθήναι σημαίνει “η πλούσια Αθήνα”. Η εμμονική και διαρκής αναζήτηση ζακχάρου, μέσω του άμυλου, και του λίπους θα πρέπει να συνέβαλε κατά πολύ στην λεγόμενη νεολιθική επανάσταση, στην επινόηση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο πόλεμος διεξάγεται ολοένα και με λιγότερους πολεμιστές, με όπλα ολοένα και μεγαλύτερης καταστρεπτικότητας και εξοντωτικότητας: σε αυτό το συμπέρασμα θα καταλήξει όποιος μελετά την ιστορία του πολέμου, όπως έχει διεξαχθεί  στις κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού, εδώ και πάνω από 3.000 χρόνια. Πολύ εύλογα, θα αναρωτηθεί κάποιος: υπάρχει το ενδεχόμενο ο πόλεμος να διεξάγεται χωρίς πολεμιστές, ζωντανούς ανθρώπους; Τι πόλεμος θα είναι αυτός, ποιος θα είναι ο σκοπός του;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ένα κατηγορηματικό ΟΧΙ. Για να γίνει ένας πόλεμος πρέπει κάποιοι να το αποφασίσουν και κάποιοι πρέπει να τον κάνουν. Κάποτε, στις ποιμενικές κοινωνίες,  στις πρώτες πολεμικές κοινωνίες, αυτοί που αποφάσιζαν να γίνει ο πόλεμος, αυτοί και τον έκαναν –  ήταν όλοι οι άνδρες της φυλής, οι γνωστοί μας ήρωες. Μιας και η επιβίωση εξασφαλιζόταν μόνο με την εξόντωση ή την εκδίωξη της γειτονικής φυλής (ή συμμαχίας φυλών) και την αρπαγή του ζωτικού τους χώρου και των εκτρεφόμενων ζώων, οι πόλεμοι αυτοί ήταν πόλεμοι επιβίωσης: ο θάνατος σου, η ζωή μου. Η λεία μοιραζόταν μεταξύ των πολεμιστών, αφού πρώτα δινόταν κάποια δώρα μεγάλης αξίας σε αυτούς που διακρίθηκαν στο πεδίο της μάχης (γέρας), σε αυτούς που σκότωσαν τους περισσότερους, οι οποίοι, μας λέει η Ιλιάδα, λέγονταν άριστοι –  από τη λέξη αρή που είναι η εξόντωση, ο όλεθρος. Εάν έλεγαν πολλά και καλά λόγια για σένα, θα έπαιρνες περισσότερη λεία –  αυτά τα πολλά και καλά λόγια είναι το γνωστό μας κλέος –  η φήμη, η δόξα. 

ΟΙ πόλεμοι επιβίωσης μετεξελίχθηκαν και ο πόλεμος (εξόντωσης, εκδίωξης, αρπαγής, κατάκτησης) ως ο μόνος τρόπος επιβίωσης, έγινε ο μόνος τρόπος αύξησης του πλούτου και της ισχύος. Εάν κάποιος πλούσιος και ισχυρός επεδίωκε να αυξήσει τον πλούτο του και την ισχύ του, και το κλέος του, έπρεπε να πολεμήσει, να οργανώσει κάποιο πόλεμο, κάποια ληστρική επιδρομή. Εδώ αρχίζουν τα προβλήματα και η ιστορία των συνεχών μεταμορφώσεων του δυτικού πολέμου. Αυτή την ιστορία θα σας αφηγηθώ με το σημερινό κείμενο –  απλά, σύντομα και σαφηνώς.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΗ δεκαετία του 1840 ο Μαρξ, εντοπίζοντας και παρατηρώντας δύο τάσεις του βιομηχανικού καπιταλισμού, διατύπωσε δύο εκ διαμέτρου διαφορετικές προβλέψεις. Βλέποντας να κτίζεται το ένα εργοστάσιο μετά το άλλο, τον βιομηχανικό καπιταλισμό να επεκτείνεται και στην ηπειρωτική Ευρώπη και ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων να γίνονται προλετάριοι, υπέθεσε ότι η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού θα γίνει προλεταριάτο, το οποίο και θα εξαθλιώνεται συνεχώς. Παρατηρώντας όμως ότι οι μηχανές εκτοπίζουν τους εργάτες και βέβαιος ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των καπιταλιστών, μεταξύ των βιομηχανικών κεφαλαίων, δεν θα παύσει ποτέ, όσο αν και κατά περιόδους θα αναστέλλεται ή θα περιορίζεται, υπέθεσε ότι η τάση του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού, η τάση της αντικατάστασης των εργατών με όλο και πιο εξελιγμένες μηχανές, χάριν της επιστήμης ασφαλώς, θα είναι εγγενής, μόνιμη.

ΑΠΟ αυτές τις δύο προβλέψεις, η πρώτη διαψεύσθηκε και μάλιστα παταγωδώς. Το είχε αντιληφθεί άλλωστε και ο ο ίδιος ο Μαρξ, όπως θα θα δούμε παρακάτω. Σήμερα, το βιομηχανικό προλεταριάτο είναι μια μικρή μειονότητα του πληθυσμού, έχει απωλέσει την τεράστια πολιτική ισχύ που απέκτησε κατά τον 20ό αιώνα και είναι διαιρεμένο, εξ αιτίας συγκρουόμενων ειδικών συμφερόντων. Είναι σαφές ότι η τάση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και ιδεολογικής συρρίκνωσης της βιομηχανικής εργατικής τάξης θα συνεχιστεί και θα ενταθεί κατά τις δύο, τρεις προσεχείς δεκαετίες.

Continue reading →

“. . .εάν η ανθρωπότητα θέλει να έχει αναγνωρίσιμο μέλλον, δεν μπορεί να συνεχίσει να παρατείνει το παρελθόν ή το παρόν. Το δε τίμημα της απότυχίας, με άλλα λόγια η εναλλακτική λύση απέναντι στην ανάγκη αλλαγής της κοινωνίας, θα είναι το έρεβος”

Οι τελευταίες λέξεις του Η εποχή των άκρων του Eric Hobsbaum

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ έχουμε αρχίσει να αναρωτιόμαστε πότε θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία –  οι συνέπειές της στην καθημερινότητα είναι εμφανείς αλλά όχι ακόμα σοβαρές. Θα είναι όμως κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ήπιου ή δριμύος, και τότε το εναγώνιο ερώτημα θα έρθει με πολλή ένταση στο κοινωνικό και πολιτικό προσκήνιο. Κι αυτό δεν (θα) είναι το μόνο ερώτημα. Θα υπάρξει νικητής; Ποιος θα είναι; Ποιες θα είναι οι συνέπειες, εάν νικήσει η Δύση ή η Ρωσία; Θα χρησιμοποιηθούν τακτικά πυρηνικά όπλα; Μήπως η σύρραξη κλιμακωθεί και μετεξελιχθεί σε παγκόσμιο πόλεμο με χρήση τακτικών και στρατηγικών πυρηνικών όπλων; Αν αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο, θα αλλάξει προς το καλύτερο η κατάσταση μετά τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία; Η ενεργειακή κρίση είναι τεχνητή; Εάν είναι, θα ξεπεραστεί; Εάν δεν είναι;

ΣΕ όλα αυτά τα ερωτήματα, και σε πολλά άλλα, μερικά από αυτά δεν έχουν προκύψει ακόμα αλλά θα προκύψουν, οφείλουμε να απαντήσουμε, οφείλουμε να πάρουμε θέση. Υπάρχει ο κίνδυνος να διαψευστούμε και να πέσουμε σε ανυποληψία, υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο οι κρίσεις μας, σε αυτή την περίπτωση οι προγνώσεις μας και οι προβλέψεις μας,  να επιβεβαιωθούν και να αποφύγουμε την ανυποληψία, να συνεχίσουμε να εκφράζουμε τις σκέψεις μας. Αυτό βέβαια θα το κάνουμε ακόμα κι αν διαψευστούμε διότι η έννοια της ανυποληψίας μας αφήνει παγερά αδιάφορους, μιας και οι λαθεμένες εκτιμήσεις είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία να ξανασκεφτούμε.

Continue reading →