οδύνη, ρίζωμα και εξέγερση

 

του λαμπε ρατ

αφιερωμένο στην Αιμιλία Καμβύση και το Στρατή Βαλιαμό

 

Κι έτσι, παραδέρνοντας κάπου ανάμεσα σε κορυφή και σε άβυσσο, επέπλεαν μάλλον παρά ζούσαν, εγκαταλειμμένοι σε ακυβέρνητες μέρες και σε στείρες αναμνήσεις, περιπλανώμενα φαντάσματα που θα μπορούσαν ν’ αποκτήσουν δύναμη μόνο αν το ‘παιρναν απόφαση να ριζώσουν στη γη της οδύνης τους.

Η νύχτα για κείνον άρχιζε με αγώνα κι ο Ριέ ήξερε ότι η σκληρή τούτη μάχη με τον άγγελο της πανούκλας θα διαρκούσε μέχρι το χάραμα. Τα καλύτερα όπλα του Ταρού δεν ήταν οι γεροί ώμοι και το φαρδύ στέρνο του, αλλά μάλλον τούτο το αίμα που ο Ριέ έκανε ν’ αναβλύσει πριν από λίγο με τη βελόνα του και, μέσα σ’ συτό το αίμα, κάτι που ήταν ακόμα πιο εσώτερο κι από την ψυχή και που καμιά επιστήμη δεν μπορούσε να φανερώσει.

Αγαπάμε ή πεθαίνουμε μαζί, δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Κι εκείνοι είναι πολύ μακριά.

 

Αλμπέρ Καμύ (Η Πανούκλα)

 

 

Ηττοπαθής απώθηση, διαχωρισμός, απόσταση και φυγή προς τα μπρος· φαντασιοπληξία, χίμαιρες και ουτοπισμός ή/και ρομαντική, νοσταλγική εξιδανίκευση του παρελθόντος· εμμονική, σολιψιστική ομφαλοσκόπηση και ζωή εσωτερικού χώρου· υπερβατική ενατένιση του μοιραίου και αδράνεια· ρητορεία και ιδεολογία· λαθολογία και αποδόμηση· ρεαλισμός και πραγματισμός· ηρωισμός, ναρκισσισμός και θέαμα. Οτιδήποτε άλλο εκτός από γείωση και ρίζωμα στο οδυνηρό παρόν που φέρει εντός του τόσο το παρελθόν όσο και το μέλλον, οτιδήποτε άλλο εκτός από εγκάρδια και απροϋπόθετη ενσάρκωση της κοινότητας της μοίρας, οτιδήποτε άλλο εκτός από εκκένωση και άνοιγμα χώρου για να εισέλθει ο καθαρός, φρέσκος αέρας του ενδόμυχου και του αίματος που κυλά στις φλέβες μας.

Ζούμε την εποχή της επιφάνειας· μιας επιφάνειας απέραντης, που καλύπτει και σαρώνει τα πάντα. Σχεδόν κανείς δεν φαίνεται διατεθειμένος να διαρρήξει αυτή την αποκρυσταλλωμένη, συμπαγή επιφάνεια και να καταδυθεί. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο επιπλέει στο περισσότερο ή λιγότερο ασφαλές κι ανώδυνο λειτουργικό περιβάλλον που χτίζει, τούβλο τούβλο, για τον εαυτό του. Ζούμε την εποχή της δειλίας. Είμαστε δειλοί, λιπόψυχοι. Όποιος δειλιάζει αντέχει, ανθίσταται· και όποιος αντέχει και ανθίσταται δειλιάζει. Η επιφάνεια και η δειλία-λιποψυχία είναι τα θεμελιακά στοιχεία της ψυχικής δομής της κοινωνίας μας.

Ο εξεγερμένος παίρνει απόφαση να ριζώσει στη γη της οδύνης του. Οι ρίζες του είναι βαθιά μπηγμένες στο έδαφος, ο κορμός του είναι σταθερός. Στην καταιγίδα, μόνο τα κλαδιά του λυγίζουν από τον αγέρα και τη βροχή. Δεν βροντοφωνάζει μήτε ψιθυρίζει. Δεν φλυαρεί μήτε βουβαίνεται. Μιλά μια γλώσσα πρωταρχική, εντός-ενάντια-και πέρα από το πρωτογενές βίωμα. Η φωνή του είναι από μέταλλο, οι χορδές της πάλλονται από τεκτονικές εσωτερικές δονήσεις που δεν μετουσιώνονται ποτέ στον απόλυτο θόρυβο του ηρωισμού και του επαίνου ή την απόλυτη σιωπή της απάθειας και της αταραξίας, αλλά σε μια ενεργητικά σιωπηλή προέκταση του εαυτού σε ανθρώπους με σάρκα και οστά, στο εδώ-και-το τώρα. Η ακατέργαστη περιφρόνηση των στρατηγικών της πολιτικής και της επικοινωνίας είναι η δύναμή του. Η σκιερή πλευρά των οραμάτων και η φωτεινή πλευρά του ήθους είναι οι οδηγοί του μέσα στο χάος και την οδύνη του κόσμου. Η αυτοσυνείδηση είναι γι’ αυτόν το μέσο χωρίς σκοπό. Η ακεραιότητα είναι η καθημερινή ηθική του. Είναι ένα ελεύθερο πνεύμα που παραδίδει το πνεύμα μόνο όταν εξαντληθεί και εξαντλήσει τα πάντα, μόνο όταν κάψει τη φωτιά που τον καίει.

 

λαμπε ρατ/φεβρουάριος 2016

θα τα λέμε κάθε Σάββατο

φίλες και φίλοι,

μέχρι τώρα, εδώ και κοντά εφτά χρόνια, έγραφα σχεδόν καθημερινά, κάθε πρωί χαράματα, τότε που μου το επέτρεπε η οικογενειακή ζωή. Τώρα θα γράφω κάθε Σάββατο, σας το λέω για να ξέρετε. Διαβάζω, μελετώ και γράφω αυτή τη περίοδο, θα κρατήσει κάποιους μήνες, και θέλω να αφοσιωθώ σε αυτό, καθ΄ ό,τι άνθρωπος της αφοσίωσης είμαι – και το ξέρω και το ξέρετε. Θα γράφω είτε για κάποιο πρόσωπο, όπως σήμερα, είτε για κάποιο βιβλίο. Μπορεί και να σχολιάζω την πραγματικότητα, αφού όμως πρώτα έχω πιει το ενισχυμένο διφυλλάκι μου.

aristerosaurus trikeratops historicus : κοινωνική αδράνεια, ειδωλοποίηση, απολίθωση

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΚΑ μόλις χρόνια πριν, το 25% των ψηφοφόρων δεν πήγαν να ψηφίσουν· στις πρόσφατες εκλογές, το 46%. Εάν η πλειονότητα του 25% ήταν γέροι και γριές, ασθενείς στα νοσοκομεία, ιδιώτες (με την αρχαία ελληνική σημασία), ετεροδημότες, η πλειονότητα του 46% ήταν ψηφοφόροι που γνωρίζουν ότι με τις εκλογές δεν μπορούμε να διεξαγάγουμε αποτελεσματικά τον κοινωνικό πόλεμο, δεν μπορούμε να αποτρέψουμε την επίθεση του Κυρίου (που στοχεύει στη μείωση του μεροκάματου και του μισθού, στην εξαφάνιση των μικρομεσαίων, στη δραστική συρρίκνωση του Κράτους), δεν μπορούμε να καταλύσουμε την καπιταλιστική Κυριαρχία, δεν μπορούμε να αλλάξουμε την κοινωνία. Θεωρώ βέβαιο ότι το ποσοστό αυτό θα ξεπεράσει το 55%, όποτε κι να γίνουν οι επόμενες εκλογές και θα βαίνει αυξανόμενο κατά τις προσεχείς δεκαετίες. Είναι ένα πλήγμα κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και κατά του εκλογικισμού και κυβερνητισμού της ιστορικής Αριστεράς. Όσοι και όσες δεν πάνε να ψηφίσουν γνωρίζουν ότι και το 10% των ψηφοφόρων να πάνε να ψηφίσουν, κυβέρνηση θα σχηματιστεί. Κυβέρνηση θα σχηματιστεί κι αν ακόμα δεν πάει κανένας απολύτως να ψηφίσει – διότι κυβέρνηση θα υπάρχει ήδη και θα είναι η υπηρεσιακή.

Η κυβέρνηση αυτή θα είναι πάρα πολύ ισχυρή και πάρα πολύ αδύναμη. Κατά συνέπεια, όσο θα αυξάνεται το ποσοστό της αποχής, τόσο οι κυβερνήσεις θα είναι ολοένα και περισσότερο ισχυρές, ολοένα και περισσότερο αδύναμες. Θα είναι ισχυρές, δηλαδή θα μπορούν να υπερψηφίζουν στη Βουλή (σημαίνει επιθυμία, σκέψη και σχέδιο) όποιο νόμο θέλουν, σε βαθμό που να αποκαλύπτεται ότι τελικά ο νόμος δεν είναι μια προσωρινή συμφωνία μεταξύ του Κυρίου και των Υποτελών αλλά η βούληση του Κυρίου. Θα είναι ανίσχυρες: με την εκλογική απομάκρυνση των Υποτελών, την αποχή, θα διαρραγεί η κυριαρχική σχέση μεταξύ Κυρίου και Υποτελών. Η απομάκρυνση των Υποτελών από τον Κύριο είναι ένα ιστορικό φαινόμενο πολύ συχνό, που όμως δεν έχει επισημανθεί και μελετηθεί, ούτε από τον πρώιμο μαρξισμό ούτε από τον πρώιμο αναρχισμό ούτε από τους επιγόνους τους.

Continue reading

για την ακαμψία της Κυριαρχίας

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΩ γνωρίζουμε την ευκαμψία, την προσαρμοστικότητα της Κυριαρχίας (της μειοψηφίας των κυριάρχων, του Κυρἰου), μιας και την υφιστάμεθα με τις μορφές της απάτης, της πειθούς και της μίμησης, ελάχιστα σκεπτόμαστε και συνειδητοποιούμε την ακαμψία της. Πρόκειται για το θανάσιμο μειονέκτημά της. Η ευκαμψία είναι η επιφανειακή μορφή της Κυριαρχίας – η δυσκαμψία είναι η δομική.

ΠΟΙΑ είναι η ακαμψία της Κυριαρχίας; Γιατί δεν την βλέπουμε, γιατί δεν την παρατηρούμε σε όλη της την έκταση και την ένταση παρά μόνο περιστασιακά και προσωρινά; Μπορεί, και πώς, να την κρύβει; Τι επιδεικνύει και τι αποκρύπτει η Κυριαρχία; Τι θέλει, τι πρέπει να βλέπουν οι Υποτελείς, τι να μην βλέπουν, τι να μην παρατηρούν και να μην συνειδητοποιούν;

ΤΙ επιδεικνύει, παραδείγματος χάριν,  η φιλανθρωπία του Κυρίου, η παραχώρηση ενός μέρους της λείας Του στους Υποτελείς; Η επίδειξη είναι απόκρυψη, κάθε επίδειξη είναι και μία απόκρυψη – η επίδειξη της Ισχύος είναι απόκρυψη της εγγενούς αδυναμίας της. Αυτό που επιδεικνύει είναι η ευκαμψία της, αυτό που αποκρύπτει είναι η ακαμψία της.

Continue reading

επιθυμία προσέγγισης του Κυρίου (εξέγερση), επιθυμία απομάκρυνσης από τον Κύριο (επανάσταση)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ θα πεθάνουμε, δεν θα λείπει τίποτα. Τώρα που είμαστε ζωντανοί, όλο και κάτι μας λείπει. Η ζωή είναι έλλειψη, τουτέστιν (και) αδυναμία – ο θάνατος είναι πλήρης απουσία έλλειψης και αδυναμίας· ο νεκρός είναι πανίσχυρος, είναι α-θάνατος. Η επιθυμία είναι κόρη της έλλειψης και της αδυναμίας. Η επιθυμία δεν μπορεί να νοηθεί μακράν των σχέσεων – δεν μπορεί να νοηθεί άνθρωπος μακράν των σχέσεων.

ΟΠΟΥ υπάρχει σχέση, προϊόν της έλλειψης και της αδυναμίας, εκεί υπάρχει και επιθυμία. Οι φορείς της κυριαρχικής σχέσης, ο προστάζων Κύριος και ο εκτελών Υποτελής, επιθυμούν· και ενώ γνωρίζουμε τις επιθυμίες τους, υπάρχουν επιθυμίες που όχι μόνο δεν τις γνωρίζουμε αλλά δεν τις γνωρίζουν και αυτοί οι ίδιοι οι φορείς.  Μιας και η κυριαρχική σχέση θεμελιώνεται πάνω στην απόσταση, οι φορείς επιθυμούν και να κινηθούν προς τον άλλον αλλά και να απομακρυνθούν από τον άλλον.

ΜΕ γνώμονα την επιθυμία, τον σκοπό της επιθυμίας, διακρίνουμε δύο κινήσεις  των Υποτελών προς τον Κύριο – θα έλεγα και δύο κινήματα αφού το κίνημα είναι το αποτέλεσμα της κίνησης : την εθελοδουλεία και την εξέγερση. Θεωρούμε ότι η απόσταση της μιας από την άλλη είναι πολύ μεγάλη, αβυσσαλέα, αγεφύρωτη. Θα εξαγριωθείτε αν γράψω ότι είναι δυο πλευρές του ίδιου νομίσματος – της επιθυμίας προσέγγισης του Κυρίου – αλλά ευτυχώς είσαστε μακριά και δεν μπορείτε να με χτυπήσετε. Η απόσταση αυτή μου παρέχει ασφάλεια.

Continue reading

Λάκης Λαζόπουλος: από τη γελοιοποίηση στην εξύμνηση των ηλιθίων και των απατεώνων

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΩΣ μαρξιστής οικοδομογεωργός κριτικός γράφω: εάν τα τούβλα του ποιητή είναι οι λέξεις, τα τούβλα του σατιρικού συγγραφέα ή ποιητή είναι η φράση. Αυτή η φράση πρέπει να τρυπά την ψυχή όπως ο ασβέστης τρυπά και καίει τη σάρκα – ή όπως το υδροχλωρικό οξύ με το οποίο καθαρίζουμε τις οικιακές αποχετεύσεις. Εάν το οξύ αυτό αφήνει σημάδι στο κορμί, η επιγραμματική, κοφτή και αιχμηρή φράση του σατιρικού αφήνει σημάδια στη ψυχή και στη μνήμη. Εάν δεν αφήνει, δεν είναι οξύ, δεν είναι σάτιρα, ενώ νομίζει ότι είναι. Θα δούμε τι είναι. Θα σας θυμίσω την πιο γνωστή σατιρική φράση κι αν μου θυμίσετε εσείς μια πιο γνωστή, να είναι όμως εξίσου, τουλάχιστον, καυστική, εγώ θα σας αγαπάω σε όλη μου τη ζωή – αν πεθάνω αύριο, θα σας αγαπάω μέχρι αύριο: panem et circenses, άρτον και θεάματα. Την έχει γράψει ο δαιμονικά καυστικότερος,  μέχρι τώρα τουλάχιστον, σατιρικός συγγραφέας, ο ρωμαίος Γιουβενάλης, και προέρχεται από την Σάτιρα 10 –  ένας εξαίσιος, νηφάλιος και ευγενικός  στοχασμός πάνω στη ματαιότητα της ανθρώπινης ελπίδας.

 ΕΙΜΑΙ ερωτευμένος με τα σατιρικά κείμενα. Ο έρωτας μου είναι σαν την αγάπη του παιδιού προς τη μάνα του: ξεκινάει από τη Γη και φθάνει μέχρι ψηλά ψηλά στον ουρανό. Με αρέσει η σάτιρα πολύ. Δεν διευκρινίζω η καλή – η σάτιρα ή είναι καλή ή δεν υπάρχει. Μία από τις μεγάλες μου αγάπες είναι ο Λουκιανός. Τον διαβάζω και αντιλαμβάνομαι ότι είναι καλός άνθρωπος – όχι μόνο είναι καλός αλλά αγαπάει και τους ανθρώπους. Τυπικά, ο Λουκιανός δεν είναι σατιρικός, μιας και η σάτιρα είναι ρωμαϊκό είδος έκφρασης, το μοναδικό άλλωστε που επινόησαν. Δεν ξεχνώ όμως ότι δεν υπήρξε κοινωνία πάνω σε αυτόν τον πλανήτη που οι άνθρωποι να μη στηλίτευαν και λοιδορούσαν την ηλιθιότητα, την κακία, την κακουργία και την απατεωνιά των άλλων. Ως λογοτεχνικό είδος όμως βγήκε μέσα από τα έντερα του ρωμαϊκού πολιτισμού. Η δε λέξη σάτιρα δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με τους σάτυρους, με το αττικό σατυρικό δράμα. Συγγενεύει με το ρήμα saturare που σημαίνει διαποτίζω, γεμίζω· η δε λέξη σάτιρα δηλώνει ένα  συνονθύλευμα πολλών πραγμάτων – θα δούμε ποια είναι αυτά. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι προέρχεται από την ετρουσκική λέξη satir που σημαίνει λόγος. 

 ΕΠΕΙΔΗ ο Λουκιανός είναι καλός άνθρωπος και αγαπάει τους ανθρώπους (εγώ δεν ξέρω αν είμαι καλός αλλά τους ανθρώπους τους αγαπάω, πάω, πάω) δεν μπορεί να μην είναι ευγενικός, δεν μπορεί να μην είναι εύθυμος, δεν μπορεί να μην είναι απογοητευμένος, δεν μπορεί να μην αναφωνεί, αυτοί οι θνητοί, τι ηλίθιοι που είναι! Ναι, φίλες και φίλοι, το αναφώνησε, και επί λέξει και με κάθε του διάλογο. Σε ποιο λογοτεχνικό είδος να εντάξουμε τους διαλόγους του; Δεν γνωρίζω. Μπορούμε; Δεν μπορούμε! Μοιάζει με κανένα άλλο κείμενο της ελληνικής και ρωμαϊκής γραμματείας; Δεν νομίζω! Συνδυάζει τον πλατωνικό διάλογο, την αριστοφανική φαντασία και την μεταγενέστερη ρωμαϊκή σάτιρα. Αθάνατος: τον βλέπουμε να σουλατσάρει σφυρίζοντας αδιάφορα στο έργο του Ραμπελέ, του Σουίφτ, του Σιρανό ντε Μπερζεράκ και σε πολλούς πολλούς άλλους μεταγενέστερους.

Continue reading

αυτοί που μπορούν, φοβούνται· αυτοί που θέλουν, δεν φοβούνται αλλά δεν μπορούν

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΑΡΑΜΕΡΙΖΩ τον τραχανά που είναι απλωμένος πάνω στο γραφείο και εκθέτω κάποιες σκέψεις για τις δημοσκοπήσεις θέτοντας και απαντώντας στα παρακάτω ερωτήματα. Μήπως ο κόσμος δουλεύει τις εταιρείες που κάνουν τις δημοσκοπήσεις; Μήπως η μέθοδος των εταιρειών είναι ακατάλληλη να εντοπίσει τις διαθέσεις των ψηφοφόρων; Μήπως τα αποτελέσματα των ερευνών είναι πειραγμένα, συνειδητά αλλοιωμένα; Μήπως τα αποτελέσματα είναι κοντά στην πραγματικότητα αλλά δεν θέλω να το παραδεχτώ; 

ΘΑ βάλω τις σκέψεις μου σε κάποια τάξη. Αυτοί που μπορούν να αποκρούσουν την καπιταλιστική επίθεση (‘να καταργήσουν τα μνημόνια’) είναι μόνο το βιομηχανικό προλεταριάτο αλλά δεν το κάνει γιατί φοβάται (μη χάσει μεροκάματα, μην απολυθεί)  – εάν δεν φοβόταν, θα το έκανε. Ως ένα από τα λιγότερο πληττόμενα κοινωνικά στρώματα, ενώ δεν τα θέλει τα μνημόνια, σε γενικές γραμμές αδιαφορεί. Είμαι βέβαιος ότι το 98% του βιομηχανικού προλεταριάτου ψήφισε ΟΧΙ στο δημοψήφισμα που  έγραψε ιστορία. Όλα τα άλλα κοινωνικά στρώματα που πλήττονται βάναυσα από την ανηλεή καπιταλιστική επίθεση, τα ανήκοντα στην εργατική  και την μικρομεσοαστική τάξη, ενώ δεν θέλουν να χάσουν χρήματα και διακαιώματα και ελευθερίες (μνημόνια) είναι βέβαιο ότι δεν μπορούν να τα αποτρέψουν, να αποκρούσουν την καπιταλιστική επίθεση – εάν μπορούσαν θα το έκαναν· προσπάθησαν αλλά απέτυχαν, έφαγαν τα μούτρα τους.  Όσο περνάει ο χρόνος και τα αποτελέσματα της επίθεσης είναι ορατά και αισθητά, τόσο η ένταση και η σφοδρότητα της απροθυμίας αυξάνει, με συνέπεια να φοβούνται όλο και λιγότερο, να μην φοβούνται σχεδόν καθόλου, σε σύγκριση με το βιομηχανικό προλεταριάτο. Γνωρίζουμε ότι το 65% του πληθυσμού είναι μισθωτοί της εκτέλεσης αλλά ένα 15-20% θέλουν τα μνημόνια – κυρίως κρατικοί και δημόσιοι υπάλληλοι (όχι όλοι ασφαλώς) και μισθωτοί σε μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις· το υπόλοιπο 45-50% σφοδρώς, σφοδρότατα δεν θέλει τα μνημόνια. Το 30% του πληθυσμού είναι οι αυτοαπασχολούμενοι και η μικρομεσοαστική τάξη· από αυτούς το 15-20% δεν θέλουν με σφοδρότητα τα μνημόνια. Συνολικά, αυτοί που δεν θέλουν σφοδρά τα μνημόνια είναι το 60-70% του πληθυσμού, των ψηφοφόρων έστω – ο βαθμός της  θέλησης και της αποφασιστικότητας ποικίλει. Το δε 30-40% τα θέλουν διακαώς.

Continue reading