συλλογή Ma της Πύλου: ενδείξεις ένδειας, ανυπακοής ή ένδειας και ανυπακοής;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ διατυπώνουμε μια υπόθεση, καλή ώρα για την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού,  δεν την διατυπώνουμε βασιζόμενοι στη φαντασία, στη διαίσθηση ή στην επιθυμία μας αλλά στα στοιχεία που διαθέτουμε. Σήμερα θα μελετήσουμε αδρομερώς τις πινακίδες της συλλογής Ma της Πύλου και λεπτομερειακά μία από αυτές, την Ma 123.

Η συλλογή Ma αποτελείται από 18 πινακίδες. Το κύριο χαρακτηριστικό της συλλογής είναι η παρουσία σε όλες τις πινακίδες έξι ιδεογραμμάτων, που το κάθε ένα από αυτά δηλώνει κάποιο παραγόμενο προϊόν, δεν ξέρουμε όμως ή δεν είμαστε βέβαιοι ποιο είναι αυτό. Από τα προϊόντα αυτά, τρία υπολογίζονται σε τεμάχια και τρία σε βάρος. Είναι προϊόντα που καταβάλλονται από οικισμούς, από κοινότητες ως φόρος σε είδος στα ανάκτορα. Αυτός που τα καταβάλλει δεν είναι πρόσωπα αλλά οικισμός – έχουμε δηλαδή επιβολή φόρου σε είδος σε κοινότητα, κατά συνέπεια, κοινοτική, συλλογική καταβολή του φόρου. Οι πινακίδες της συλλογής μας πληροφορούν με σαφήνεια ότι αυτοί που συνεισφέρουν στην συγκέντρωση του φόρου που πρέπει να καταβληθεί δεν είναι πρόσωπα αλλά άλλες, μικρότερες ομάδες, συλλογικότητες. Θα εξετάσουμε πρώτα τη δομή των κειμένων των πινακίδων για να αποκτήσουμε μια γενική πρώτη εικόνα.

Continue reading

οι τρεις θεωρίες για την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟ γιατί και πως κατέρρευσε ο μυκηναϊκός πολιτισμός παραμένει μυστήριο, και θα παραμένει για πολύ ακόμα ή και για πάντα: δεν υπάρχει και πιθανόν να μην υπάρξει μια γενικά, από κοινού αποδεκτή θεωρία – εννοώ υπόθεση, εικασία. Η δυσχέρεια που αντιμετωπίζουμε δεν εξηγείται μόνο με  την έλλειψη στοιχείων αλλά και με τον τρόπο που ερμηνεύουμε αυτά που διαθέτουμε: τα υλικά κατάλοιπα (αρχαιολογία), τα αρχεία των μυκηναϊκων διοικητικών κέντρων (πήλινες πινακίδες) και η προφορική παράδοση (ηρωική ποίηση και μυθολογία/θρησκεία).

ΟΤΑΝ λέμε κατάρρευση εννοούμε την  αδυναμία ενός πολιτισμού να αναπαραχθεί με τον τρόπο που αναπαράγονταν. Η κατάρρευση μπορεί να είναι σταδιακή ή σχετικά αιφνίδια, βίαιη ή μη. Δεν είμαστε και πολύ βέβαιοι ποια από αυτά τα ενδεχόμενα ισχύουν αλλά τα διαθέσιμα στοιχεία μας ωθούν να υποστηρίξουμε ότι η κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού ήταν βίαιη και μικρής διάρκειας – μετά άρχισε μια μακράς διάρκειας αποσύνθεση και μια επίσης μακράς διάρκειας μεταβατική περίοδος, κατά την οποία εμφανίσθηκαν τα πρώτα σπέρματα ενός νέου πολιτισμού. Για να κατανοήσουμε την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού θα πρέπει να σχηματίσουμε μια ευκρινή εικόνα του βασικού του χαρακτηριστικού, του τρόπου δηλαδή με τον οποίο αναπαράγονταν. Φως στην κατανόηση της κατάρρευσης θα ρίξει και ο πολιτισμός που ακολούθησε· θα είναι όμως αμυδρό μιας και για αυτόν τον πολιτισμό δεν υπάρχει μια γενικά αποδεκτή υπόθεση.

Continue reading

a-ke-re-wa

[Τετάρτη, 13 Ιουνίου 2012]

φίλες κε φίλοι, καλή σας μέρα

Σπεύδω βραδέως να ανταποκριθώ, με πολλή ευχαρίστηση,  στο ενδιαφέρον του Γιώργου Πύλιου για τον οικισμό/διαμέρισμα a-ke-re-wa της μυκηναϊκής επικράτειας της Πύλου και για τη συλλογή Ng, που περιλαμβάνει μόνο δυο πινακίδες, οι οποίες ίσως να ήταν και μία, όπως θα δούμε. Λέω βραδέως διότι το κείμενο θα γραφτεἰ σταδιακά μιας και χρειάζομαι πολύ χρόνο για να ψάχνω σε πολλά βιβλία, λεξικά, γραμματικές, άρθρα, κτλ. Και λέω με πολλή ευχαρίστηση διότι εκπληρώνεται ένας από τους σκοπούς της Ανωτάτης Σχολής Κακών Τεχνών: της ελεύθερης κυκλοφορίας της γνώσης, του ελέγχου της και της σύμπηξης πνευματικής φιλίας εν πνεύματι ελευθερίας πνεύματος και σκέψης, τουλάχιστον, με άνδρες και γυναίκες που έχουμε κοινά ενδιαφέροντα, όποια κι αν είναι αυτά. Από τις πρώτες μέρες ήδη διατύπωσα με απλότητα και σαφήνεια τις προθέσεις μου: έστησα την Κακιά  Σχολή όχι μόνο για να δημοσιεύσω κείμενα που δεν μπορούσα με άλλο τρόπο να το κάνω αλλά, κυρίως, για να γνωριστούμε και να τα πούμε και από κοντά, εάν υπάρχει ασφαλώς διάθεση και από τα δύο μέρη.

Μιας και μου δίνεται η ευκαιρία, θα δημοσιεύσω και της τρεις συλλογές της σειράς Ν της Πύλου. Το αντικείμενο αυτών των συλλογών είναι η καταγραφή τών ποσοτήτων ινών λιναριού που έχει καλλιεργηθεί σε οικισμούς της επικράτειας, η καταγραφή των ποσοτήτων που πρέπει να καταβάλει ως φόρο κάθε οικισμός και συνολικά  οι δυο επαρχίες της μυκηναϊκής Πύλου, η καταγραφή των φοροαπαλλαγών και η καταγραφή των ποσοτήτων που δεν παραδόθηκαν από τους οικισμούς στον κρατικό μηχανισμό. Σε ένα μελλοντικό ξεχωριστό κείμενο θα συγκεντρώσω όλες τις πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες που αντλούμε από αυτές τις συλλογές.

Continue reading

Tn 316: μαρτυρία τέλεσης ανθρωποθυσιών στη μυκηναϊκή Πύλο

Tn 316 εμπρός πλευρά

φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Σήμερα, Κυριακή απόγευμα,  21 Αυγούστου, και τις δυο τρεις επόμενες μέρες,  θα καταπιαστούμε με την λεπτομερειακή  μελέτη του  διασημότερου και σπουδαιότερου εγγράφου των ανακτόρων της μυκηναϊκής Πύλου, της πήλινης πικακίδας Τn 316, την οποία βλέπετε στα αριστερά, όπως τις δημοσίευσε ο E. L. Bennett – The Pylos Tablets. Texts of the Inscriptions Found, 1939-1954. Princeton 1955 .  Βρέθηκε στο υπ’ αριθμόν 8 Δωμάτιο των Αρχείων και κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι συντάχθηκε λίγες ώρες ή λίγα λεπτά πριν την πυρπόληση των ανακτόρων, κάποιοι μάλιστα διατείνονται ότι γράφτηκε πάρα πολύ βιαστικά, ενώ ένας από αυτούς ότι το χέρι του γραφέα έτρεμε όταν συνέτασσε το έγγραφο. Θα τα δούμε όλα αυτά αναλυτικά πιο κάτω, όπως και το μείζον ζήτημα του ποιος  έκαψε τα ανάκτορα: εισβολείς κατακτητές ή εξεγερμένοι υποτελείς; Όπως βλέπετε κι εσείς, ο γραφέας δεν ολοκλήρωσε τη σύνταξη του εγγράφου: και στις δυο πλευρές, τράβηξε τις οριζόντιες  γραμμές αλλά κείμενο δεν έγραψε. Τα σύμβολα που βλέπετε κάτω δεξιά της εμπρός πλευράς είναι συλλαβογράμματα και γραμμές που χάραξε ο γραφέας  των ανακτόρων για να δοκιμάσει τη μύτη της οξείας ξύλινης (ή καλαμένιας) γραφίδας του (τόσο οξείας όσο η άκρη της οδοντογλυφίδας). (Εάν βιαζόταν τόσο πολύ, θα είχε χρόνο να ασχολείται με την οξύτητα της γραφίδας του;) Με αυτήν την οξεία γραφίδα  έγραφε πάνω στην ωμή και μαλακή πήλινη πινακίδα, που στέγνωνε πάνω στα ράφια  και μετά το τέλος της διοικητικής χρονιάς ανακατεύονταν με νερό και με τον πηλό έφτιαχναν νέες πινακίδες. Αυτός είναι ο λόγος που σώζονται αρχεία μόνο μιας χρονιάς, της χρονιάς που κάηκε το ανάκτορο – η καταστρεπτική φωτιά έψησε τις πινακίδες και τις έσωσε από τον βέβαιο αφανισμό! Ουδέν κακόν αμιγές καλού. . .

[Εάν θέλετε να μεγεθύνετε την πινακίδα, κάνετε ένα ή δυο κλικ πάνω στην εικόνα]

Γιατί όμως η πινακίδα αυτή είναι τόσο σημαντική; Για τρείς λόγους. Πρώτον, μαθαίνουμε την εποχή που πυρπολήθηκαν τα ανάκτορα. Δεύτερον, το έγγραφο περιέχει  πληθώρα πληροφοριών σχετικά με τη μυκηναϊκή θρησκεία. Και, τρίτον,  μαθαίνουμε ότι η τέλεση ανθρωποθυσιών ήταν μια θρησκευτική πρακτική κατά την μυκηναϊκή εποχή, που επιβεβαιώνεται άλλωστε κι από τη μυθολογία. Το θέμα είναι αν ήταν μια συνήθης θρησκευτική πρακτική ή εάν γίνονταν σε έκτακτες καταστάσεις (κινδύνου από εχθρούς ή  από φυσικές καταστροφές).

Tn 316 πίσω πλευρά

Εάν ολοκληρωνόταν η σύνταξη του εγγράφου, θα απαρτιζόταν από έξι παραγράφους. Θα σας εξηγήσω πως συμπεραίνουμε ότι πρόκειται περί έξι παραγράφων. Στο αριστερό μέρος της πίσω πλευράς διακρίνετε δυο μεγάλα συλλαβογράμματα που επαναλαμβάνονται τέσσερις φορές: το pu (σαν λάμδα με μια κάθετη γραμμή στο μέσον της γωνίας) και το ro, ένα σταυρό.  Και τα δυο μαζί αποτελούν τη λέξη pu-ro, Πύλος. Στις τρεις πρώτες περιπτώσεις, μετά τη λέξη Πύλος (pu-ro) ακολουθεί ένα κείμενο – στη  τέταρτη όμως ο γραφέας δεν έγραψε τίποτα – δεν πρόλαβε, τα παράτησε ή δεν είχε τι άλλο να γράψει. Θα τα εξετάσουμε στη συνέχεια όλα αυτά. Στην εμπρός πλευρά, η λέξη Πύλος (pu-ro) έχει γραφεί δυο φορές. Στην επάνω (από το συλλαβόγραμμα pu φαίνεται μόνο το κάτω μέρος) ακολουθεί κείμενο, ενώ στη κάτω, όχι. Επομένως, έχουν γραφεί τέσσερις παράγραφοι, ενώ δύο δεν ολοκληρώθηκαν.

Continue reading

το πρώτο δυτικό Κράτος/εισαγωγική διάλεξη

φίλες και φίλοι, γεια σας και χαρά σας

Ο δυτικός πολιτισμός είναι ένας πολιτισμός των απογόνων,  κατ’ αρχήν, των ινδοευρωπαίων ποιμένων: των αρχαίων Ελλήνων, των Ρωμαίων, των αρχαίων γερμανικών φυλών και των απογόνων τους. Αργότερα έβαλαν το χεράκι τους τόσο οι Εβραίοι ποιμένες, όσο και οι Άραβες. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του πολιτισμού είναι η αρπαγή και η καταστροφή από τους Κυρίους του κοινωνικού πλούτου που παράγουν οι υποτελείς τους. Οι διάφοροι, ιστορικά διαμορφωμένοι τρόποι αρπαγής και καταστροφής (και όχι μόνο παραγωγής, όπως θα δούμε στον κύκλο διαλέξεων που φέρει τον τίτλο Ιλιάς und Das Kapital) προκάλεσαν μορφές Κυριαρχίας και κοινωνικούς σχηματισμούς με διακριτά χαρακτηριστικά (δουλοκτησία, φεουδαρχία, καπιταλισμός). Αναπόφευκτα, κάθε μορφή Κυριαρχίας εμφανίζει κι ένα τύπο κράτους, ένα μηχανισμό αρπαγής και καταστροφής του κοινωνικού πλούτου. Σε αυτούς τους τρόπους αρπαγής και καταστροφής, αντιστοιχεί το ρωμαϊκό δουλοκτητικό κράτος, η διασπορά της φεουδαρχικής κυριαρχίας, το απολυταρχικό κράτος της εποχής της διάλυσης του φεουδαρχισμού στη δυτική  Ευρώπη (και της εμφάνισης του στην ανατολική) και το αστικό / καπιταλιστικό Κράτος. Τα κράτη αυτά έχουν πολλά κοινά στοιχεία αλλά και πολλές διαφορές, έκφραση των ιδιαίτερων  χαρακτηριστικών του κάθε τρόπου αρπαγής και καταστροφής. Θα μπορούσαμε λοιπόν να θέσουμε το παρακάτω ερώτημα: με ποιο από τα κράτη του παρελθόντος το σημερινό καπιταλιστικό εμφανίζει τις μεγαλύτερες ομοιότητες; Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, πρέπει πρώτα να διατυπώσουμε ένα άλλο: ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του σύγχρονου καπιταλιστικού κράτους;

Continue reading