σύντομη εισαγωγή στη θαυματολογία: τα θαύματα είναι πολύ περισσότερα από τα ατυχήματα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ το ατύχημα είναι ένα αρνητικό θαύμα, το θαύμα είναι θετικό ατύχημα. Το ατύχημα είναι αρνητικό θαύμα διότι δεν ενισχύει τη ζωή – το θαύμα είναι θετικό ατύχημα γιατί την ενισχύει. Κριτήριο λοιπόν του εάν ένα συμβάν είναι ατύχημα ή θαύμα είναι η ενίσχυση της ζωής. Το ατύχημα και το θαύμα είναι οι υλικές μορφές της έκπληξης, του μη αναμενόμενου, του απροσδόκητου. Δεν χρειάζεται να παραπέμψω σε ατυχήματα – τα ζούμε και τα βλέπουμε και τ΄ακούμε καθημερινά. Εκείνο που με απασχολεί είναι γιατί δεν ζούμε, δεν βλέπουμε και δεν ακούμε θαύματα. Δεν υπάρχουν; Μήπως είναι τόσα πολλά που δεν μπορούμε να τα δούμε; Μου φαίνεται πως η ήρθε η ώρα να εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας στο θαύμα – και έτσι να ξαναδούμε από άλλη οπτική γωνία, πέραν της αριστοτελικής, το ατύχημα. Παραθέτω έξι θαύματα και τα σχολιάζω: το νερό,  τα αμινοξέα, η ζωή, ο θάνατος, ο άνθρωπος, η τέχνη. Δεν είναι θαύματα; Ασφαλώς και είναι – εκθέτω ευθύς αμέσως την επιχειρηματολογία μου και καταλήγω: ζούμε μέσα σε ένα αέναο, διαρκές θαύμα με, συγκριτικά,  ελάχιστα ατυχήματα, εκ των οποίων τα περισσότερα συμβαίνουν στην ανθρώπινη κοινωνία. 

Continue reading

πως η φιλοσοφία και η επιστήμη εκβάλλουν στις αντιγηραντικές κρέμες

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΟΝ  χρόνο, τις γυναίκες και τα παιδιά δεν μπορούμε να τα νικήσουμε, διατείνεται μια λαϊκή ρήση. Οι γυναίκες όμως, όχι όλες, και ολοένα και περισσότεροι άνδρες,  αλείφουν το πρόσωπό τους με αντιγηραντικές κρέμες θέλοντας και προσπαθώντας να νικήσουν το γήρας, τα γηρατειά. Δεν είναι ο μόνος τρόπος, υπάρχει και η πλαστική χειρουργική και οι ενέσεις και τα υπερτρόφιμα, και άλλα που δεν τα γνωρίζω,  αλλά εστιάζω στις αλοιφές γιατί ήταν ένας από τους δύο τρόπους να γίνει κανείς αγήρως και αθάνατος στην ηρωική ποίηση της αρχαϊκής περιόδου (Ησίοδος). Ο άλλος (Ιλιάδα, Οδύσσεια και ομηρικοί ύμνοι) ήταν τα υπερτρόφιμα νέκταρ (ποτό) και αμβροσία (φαγητό). Το νέκταρ είναι ο κύριος(-ταρ) του θανάτου (νεκ-) και η αμβροσία η έλλειψη (α-)  του θανάτου (βροτός: θνητός).

ΟΠΟΙΟΣ και όποια θέλει να νικήσει τα γηρατειά, θέλει να γίνει αθάνατος. Πίσω από τις αντιγηραντικές κρέμες καιροφυλακτεί η επιθυμία της σωματικής αθανασίας. Ένας από τους βασικούς λόγους που θα θέλαμε να είμαστε αθάνατοι είναι να  είμαστε πάντα νέοι, και όχι αθάνατοι αλλά γέροι πολλών αιώνων και πολλών χιλιετιών. Να είσαι αθάνατη και γριά δεν θα το ήθελε καμιά γυναίκα – ούτε άνδρας, αν και δεν είμαι και πολύ βέβαιος. Έτσι, οι αντιγηραντικές κρέμες δεν είναι τίποτα άλλο παρά η απόπειρα υλοποίησης της επιθυμίας που καταγράφεται στον λογότυπο αγήρως και αθάνατος (ή αθάνατος και αγήρως) που διαβάζουμε αρκετές φορές στην Ιλιάδα, την Οδύσσεια, τους ομηρικούς ύμνους και τον Ησίοδο.

ΟΙ Θ 538-540  είναι  από τους διασημότερους στίχους της Ιλιάδας. Εκεί, ο Έκτωρ εύχεται, επιθυμεί δηλαδή,  και λέει, γιατί εάν εγώ  (538, ει γάρ εγών ως/)  ήμουνα αθάνατος και αγέραστος για πάντα (539, είην αθάνατος και αγήρως ήματα πάντα), θα με τιμούσαν όπως τιμούν την Αθηνά και τον Απόλλωνα (540, τιοίμην δ΄ ως τίετ΄ Αθηναίη και Απόλλων). Πιο σαφής διακήρυξη της επιθυμίας να γίνει θεός ο ήρωας τσομπάνης πολεμιστής δεν υπάρχει. Διακήρυξη που διαυγάζει με τον καλύτερο τρόπο το φλέγον ζήτημα ποιοι ήταν οι θεοί. Ας δούμε τώρα πως μπλέκονται στα πόδια των αντιγηραντικών κρεμών η φιλοσοφία και η επιστήμη – και η πολιτική ασφαλώς.

Continue reading

γυνή (<*γυνά): η κυρία (-να) των αγελάδων (γυ-)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΗΜΕΡΑ θα ασχοληθούμε με την ετυμολογία και την αρχική σημασία της λέξης γυναίκα – γυνή στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Ο τίτλος του σημειώματος καταγράφει το συμπέρασμα στο οποίο έχω καταλήξει: η αρχική σημασία της λέξης γυνή ήταν η κυρία των αγελάδων, των βοδιών. Έφτασα σε αυτό το συμπέρασμα με τη βοήθεια δύο μελετών. Η πρώτη είναι του E. Campanile, I(ndo)E(uropean) Metaphors and non -I.E. Metaphors, δημοσιευμένη στο JIES (Journal of Indoeuropean Studies), τεύχος 2, 1974, σελ. 247-257· η δεύτερη, πολύ σύντομη αλλά άκρως εξαιρετικά ενδιαφέρουσα,  είναι του Oswald Scemerenyi, Das griechische Verwandtschaftsnamensystem vor dem Hintergrund des Indogermanischen Systems (Το ελληνικό σύστημα όρων της συγγένειας λαμβάνοντας υπ΄ όψει το ινδογερμανικό σύστημα), δημοσιευμένη στο περιοδικό Hermes, τεύχος 105, 1977, σελ. 396-7.

Continue reading

οι λέξεις μῦθος και μυθέομαι στην Ιλιάδα

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία είναι ένας στοχασμός του Κυρίου γαιοκτήμονα δουλοκτήτη πάνω στην Κυριαρχία επί της Φύσης και επί του Ανθρώπου, όπου ο άνθρωπος είναι αφενός ο άλλος Κύριος και αφετέρου ο Υποτελής – αυτή είναι η κεντρική ιδέα της μελέτης Κυριαρχία και Φιλοσοφία: εισαγωγή στην Ιστορία της Φιλοσοφίας του δυτικού Κυρίου. Ο στοχασμός εμφανίστηκε κατά το τέλος μιας διαδικασίας ενός και μισού αιώνα περίπου (750-600), ο πυρήνας της οποίας ήταν η εγκατάλειψη της προσωποποίησης φυσικών και κοινωνικών φαινομένων, διαδικασιών και σχέσεων, με άλλα λόγια του ανθρωπομορφισμού. Κι ενώ υπάρχει συμφωνία περί αυτής της διαδικασίας, δεν έχουν κατανοηθεί οι αιτίες αυτής της εγκατάλειψης.

Η εποχή της προσωποποίησης, του ανθρωπομορφισμού, η εποχή του μύθου, ήταν μια περίοδος διατύπωσης επιθυμιών του ήρωα ποιμένα πολεμιστή. Οι επιθυμίες αυτές καταγράφονται στον μύθο. Ταυτόχρονα, ο μύθος καταγράφει και τη λατρεία της Ισχύος της Φύσης – ο Κύριος πριν αρχίσει να στοχάζεται από της Κυριαρχίας επιθυμούσε την Ισχύ και την απεριόριστη αύξησή της και λάτρευε κάθε εκδήλωση της Ισχύος που έβλεπε και παρατηρούσε.

Continue reading

βουλιάζει η χώρα από τους πρόσφυγες: η δείνωσις και η δραματοποίηση

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΚΟΥΜΕ και διαβάζουμε πολύ συχνά ότι η χώρα βουλιάζει από τους 10 ή 70 η 200 χιλιάδες πρόσφυγες που βρίσκονται στην εδαφική επικράτεια του ελληνικού Κράτους. Βουλιάζει, τώρα – όχι θα βουλιάξει. Η χώρα παρουσιάζεται ως ένα πλεούμενο, ένα σκάφος το οποίο πλέει στα τρικυμιώδη νερά της Ιστορίας και του μέλλοντος και βουλιάζει γιατί πάνω σε αυτό βρίσκονται περισσότεροι από ό,τι θα έπρεπε, και αυτοί οι περισσότεροι είναι οι πρόσφυγες. Τι θα κάνουμε για να σωθούμε; Ένας τρόπος υπάρχει – να πετάξουμε στη θάλασσα τους υπεράριθμους επιβάτες. Να σας θυμίσω ότι η εικόνα αυτή, η μεταφορά αυτή  για πρώτη φορά επινοήθηκε κατά τον 6ο π. Χ. αιώνα στη Λέσβο από τον αριστοκράτη ποιητή Αλκαίο, συνομήλικο της Σαπφούς. Έκτοτε έγινε κοινός τόπος, τόσο στην ποίηση όσο και στην πολιτική. Ο δε ηγέτης δεν μπορεί παρά να είναι ο κυβερνήτης του σκάφους, ο οποίος κρατάει στα στιβαρά του χέρια το τιμόνι – εικόνα πολύ προσφιλής στον Πλάτωνα.

ΕΙΝΑΙ, φίλες και φίλοι, δυνατόν να βουλιάξει η χώρα από μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες; Κατά κανένα τρόπο. Μα, θα μας πει κάποιος, πρόκειται για μεταφορά! Ακόμα χειρότερα! Η μεταφορά θέλει να μας πει ότι υπάρχει ένα πρόβλημα, των προσφύγων, που είναι τόσο σοβαρό ώστε διακυβεύεται  η ίδια η ύπαρξη του ελληνικού έθνους, του ελληνικού Κράτους. Όταν ένα πρόβλημα δεν προσλαμβάνεται με τις πραγματικές του διαστάσεις αλλά μεγεθύνεται και παραμορφώνεται τότε το πρόβλημα γίνεται δράμα, δραματοποιείται – αυτή είναι η δραματοποίηση ενός προβλήματος. Ποιος όμως είναι ο σκοπός της δραματοποίησης; Ο εκφοβισμός και η επιβολή ή διαιώνιση της επιθυμίας να μην επιλυθεί το πρόβλημα.

Continue reading

τρέχω ιλιγγιωδώς: είμαι αθάνατος ή θέλω να γίνω αθάνατος;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΤΑΝ  βλέπω κάποιον νέον ή κάποια νέα να τρέχει με το αυτοκίνητο επειδή βγιάζεται, είναι γιατί βιάζεται, και από την κοινωνία και από τον ίδιο του τον εαυτό –  δηλαδή δεν είναι καλά, κατά πάσα πιθανότητα! Διότι μερικές φορές πρέπει να τρέξουμε –  να μεταφέρουμε ασθενή στο νοσοκομείο. Αλλά να τρέχουμε συνεχώς, κάτι δεν πάει καλά –  δεν είμαστε καλά, επαναλαμβάνω. Όταν τρέχει επειδή δεν βγιάζεται, δεν βιάζεται αλλά είναι πολύ καλά, θα έλεγα πάρα πολύ καλά, τρέχει για να απολαύσει την ηδονή της ταχύτητας:  στις τόσες ηδονές και απολαύσεις που νιώθει προστίθεται άλλη μία, αυτή της ταχύτητας. Μια φορά να τρέξεις, έτσι για να τρέξεις, για την πλάκα, έπεσες στα δίκτυα της γοητευτικής ταχύτητας και δεν βγαίνεις από εκεί παρά μόνο με δύο τρόπους:  ή με την συνειδητοποίηση της γοητείας της ταχύτητας, για την οποία θα γράψω σήμερα, ή με ατύχημα, το οποίο θα είναι ή θανατηγόρο ή αναπηροφόρο ή ελαφρωστραυματιοφόρο. Και επειδή η πρώτη είναι σπανιότατη, υπάρχει τελικά μόνο ένας τρόπος.

Continue reading

ανθρωπολογία της ηγεσίας: ο Κύριος διατάζει, ο ηγέτης ποτέ! (4)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ δεν θα υπήρχε το νερό, δεν θα υπήρχε ζωή, δεν θα υπήρχε φύση· και δεν θα υπήρχε νερό, εάν δύο άτομα υδρογόνου και ένα οξυγόνου δεν ενώνονταν, δεν συνεργάζονταν. Είναι βίαιος ο τρόπος με τον οποίον ενώνονται, συνεργάζονται; Πόσο θα ήθελα να μπορούσα να μεταχειριστώ ένα άλλο ρήμα αντί του συνεργάζομαι αλλά που να το βρω, που το πουλάνε να πάω να το αγοράσω; Πόση συνεργασία απαιτείται για να δημιουργηθούν άλλα μεγαλύτερα μόρια, όπως τα σάκχαρα –  τι σάκχαρα υπάρχουν στο Σύμπαν, πόσο γλυκό είναι! Και εδώ απαιτήθηκε βία; Είναι βία η έκρηξη μιας μαύρης τρύπας;  Θα είναι βία, θα είναι καταστροφή, θα είναι θάνατος, θα είναι απώλεια η απορρόφηση του ηλιακού μας συστήματος από μια μαύρη τρύπα μετά από δισ. χρόνια;

Ο,ΤΙ κι αν γίνεται, όπως κι αν το ονομάσουμε, –  βία ή θάνατο ή καταστροφή –  όπως κι αν γίνεται, γίνεται για να ενισχυθεί και συνεχιστεί η ζωή.  Γιατί δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε την εμφάνιση της ζωής; Πώς η ανόργανη ύλη έγινε οργανική, πώς κάποια μεγάλα μόρια, αποτέλεσμα ένωσης και συνεργασίας,  και ενώσεις μορίων έγιναν ζωντανά πλάσματα; Άρχισαν να αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον, να συνεργάζονται με αυτό. Εάν θέλουμε να διατυπώσουμε μια απάντηση,  γιατί δεν επιστρέφουμε στο υδρογόνο και το οξυγόνο και τον άνθρακα, να δούμε ότι το καθένα από αυτά και όλα τα άλλα, δεκάδες άλλα πρωτογενή υλικά, είναι ταυτόσημα με την δυνατότητα της ένωσης και της συνεργασίας, είναι το κύριο χαρακτηριστικό τους;  Ως ανεπανάληπτα, ανεπανάληπτη και ιδιαίτερη είναι η δυνατότητα συνεργασίας –  αυτός ο άνθρακας! Θα ήθελα να ήμουνα άνθρακας (C)! Είμαι άνθρακας.

Continue reading

ανθρωπολογία της ηγεσίας: ο Κύριος διατάζει, ο ηγέτης ποτέ! (3)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΡΙΤΟ σημείωμα σήμερα επί του ιδίου θέματος· εάν έχετε παραξενευτεί με τη συνέπειά μου, ομολογώ ότι  δεν ξέρω εάν θα σταματήσω στο εικοστό ή στο τριακοστό σημείωμα· διαβάζετε τα κεφάλαια ενός μικρού βιβλίου που γράφω και  που εσείς πρώτοι και πρώτες διαβάζετε, σε παγκόσμια αποκλειστικότητα. Θα αρχίσω με κάτι που μου συνέβη όταν ήμουν παιδί, κάτι που με έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση.

ΠΑΙΖΑΜΕ στις αυλές των σπιτιών κι όταν νύχτωνε, τρώγαμε στο σπίτι που έτυχε να παίζουμε. Έχω φάει σε πολλά σπίτια γιατί στις αγροτικές κοινότητες τα παιδιά των άλλων είναι και δικά μου παιδιά –  αφού τρώνε τα δικά μου, θα φάνε και τα άλλα. Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι υπήρχαν μανάδες που μας γέμιζαν πάρα πολύ τα πιάτα κι άλλες που μας έβαζαν λίγο. Είχα συνειδητοποιήσει ακόμα ότι τις μανάδες που μας έβαζαν πολύ, δεν τις πολυσυμπαθούσα, ενώ αυτές που μου έβαζαν λίγο, μου ήταν πολύ συμπαθείς. Μα γιατί;  Γιατί να μου βάζουν τόσο πολύ φαΐ και να μην τις συμπαθώ; Το μυστήριο δεν άργησε να λυθεί. Όσο πιο πολύ φαΐ μου έβαζαν, τόσο λιγότερο έτρωγα· όσο λιγότερο μου έβαζαν, τόσο πιο πολύ έτρωγα.

ΚΙ άρχισα να σκέφτομαι: μήπως μου έβαζαν πολύ φαΐ για να μην τρώω πολύ (από το φαΐ τους); Μήπως μου έβαζαν λίγο για να φάω πολύ;

Continue reading

ανθρωπολογία της ηγεσίας: ο Κύριος διατάζει, ο ηγέτης ποτέ! (2)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΘΕΣΑ χτες το ερώτημα ότι κάποια στιγμή κάποιος από τους είκοσι φίλους μας, από είκοσι έως σαράντα ετών, που θα ζήσουν για πέντε χρόνια κάπου μακριά, σε ένα μεγάλο κτήμα, θα απευθυνθεί προς τους άλλους και θα τους ρωτήσει, διότι δεν υπάρχει κανένα απολύτως ενδεχόμενο να μην τεθεί το ερώτημα : Τα τρόφιμα μας αρκούν για ένα χρόνο, τι θα κάνουμε μετά; Πότε θα διατυπωθεί αυτό το ερώτημα;  Τη πρώτη μέρα ή μετά από πολλές;  Μήπως μετά από πολλές εβδομάδες ή και μήνες;  Ποιος θα το διατυπώσει;  Θα είναι γυναίκα ή άνδρας;  Τι ηλικίας θα είναι;  Θα έχει απάντηση στο ερώτημα που θα θέσει;  

ΘΑ απαντήσω τώρα, ευθύς αμέσως, σε όλα αυτά τα ερωτήματα και στη συνέχεια θα εκθέσω τα επιχειρήματά μου,  μόνο και μόνο για να σταματήσουν το διάβασμα όσοι και όσες ενοχληθούν, για να τους απαλλάξω από τον μόχθο και το άχθος της ανάγνωσης σκέψεων ενός ημίτρελου μαλάκα με περικεφαλαία.

Continue reading

ανθρωπολογία της ηγεσίας: ο Κύριος διατάζει, ο ηγέτης ποτέ! (1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΥΠΟΘΕΣΗ εργασίας: δέκα αναρχικοί και δέκα αναρχικές, ηλικίας 20-40 ετών, όλοι και όλες άγνωστες μεταξύ τους, πάνε να ζήσουν για πολλά χρόνια, για πέντε ας πούμε,  σε ένα μεγάλο κτήμα όπου υπάρχουν είκοσι μικρά σπίτια και ένας μεγάλος κοινόχρηστος χώρος, με αποθήκες εργαλείων και τροφίμων, με χώρους ετοιμασίας τροφής και κοινής εστίασης. Φτάνουν λοιπόν μια μέρα και από εκείνη τη στιγμή αρχίζει ένα μεγάλο δράμα, το οποίο θα εκτυλιχτεί νοερά στη φαντασία μας. Το δράμα της συγκρότησης μιας κοινωνίας. Είμαι έτοιμος, ελπίζω να είστε κι εσείς, να το ζήσουμε. Κι όταν λέω δράμα εννοώ προβλήματα, πολλά προβλήματα, επιλύσιμα και ανεπίλυτα.

Continue reading