φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Με το σημερινό σημείωμα θα σχολιάσω το δράμα του Κυρίου Ευάγγελου  Βενιζέλου έχοντας κατά νου   το θεατρικό έργο του Κρίστοφερ Μάρλοου ‘Δόκτωρ Φάουστους’, από το οποίο και ο τίτλος (4η πρ., 5η σκ.). Ο Μάρλοου γεννήθηκε το 1564, τη χρονιά που γεννήθηκε κι ο Σέξπειρ, και πέθανε (τον μαχαίρωσαν σε μια ταβέρνα) το 1593, δεν είχε πατήσει τα τριάντα, όταν άρχισε να λάμπει το άστρο του Σέξπυρ. Δεν είναι λίγοι αυτοί που ισχυρίζονται ότι εάν ζούσε θα είχαμε μια πολύ διαφορετική εικόνα για τον Σέξπυρ, τόσο ιδιοφυής δραματουργός ήταν.

Ο ‘Δόκτωρ Φάουστους’ είναι μια τραγωδία της απόγνωσης. Εάν προσεγγίζω το δράμα του Βενιζέλου υπό το πρίσμα αυτής της τραγωδίας, το κάνω επειδή εντοπίζω κάποια κοινά σημεία μεταξύ του Φάουστους και του Βενιζέλου. Κατά συνέπεια, η ουσία του δράματος του Βενιζέλου είναι η απόγνωση. Θα μου πείτε βέβαια ότι ο Κύριος Βενιζέλος δεν έχει ενοχές διότι ως καλός Κύριος που είναι γνωρίζει ότι η ενοχή είναι αδυναμία και δειλία. Πολύ ωραία. Εγώ σημερα θα δείξω ότι δεν γίνεται να μην συντριβεί κάτω από τα ερείπια της δύναμής του, της Ισχύος Του.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Πριν από μερικά χρόνια, ένας Άγγλος ασθενής, με συγχωρείτε, ένας Άγγλος επενδυτής Κύριος  αυτοκτόνησε επειδή έχασε 5 δισ., δεν ξέρω άν ήταν δολάρια, εβρά ή λίρες. Του έμειναν 2 δισ. Κι αυτοκτόνησε. Με τον πλούτο που αντιστοιχεί σε αυτό το ποσό, υπολογισμένο σε εβρά, μια μικρή πόλη των 10.000 κατοίκων ζει άνετα για 60 χρόνια! Δεν αυτοκτόνησε λοιπόν επειδή έμεινε άφραγκος αλλά επειδή έχασε, ηττήθηκε, και όπως έγραψε ο Θουκυδίδης, ο Κύριος τη λέξη ‘ήττα’ δεν θέλει ούτε καν να την ακούει – το είπαν οι Κορίνθιοι για τους Αθηναίους.

Εάν η αθάνατη ψυχή του Πλάτωνα, με τη μορφή της καθαρής, γνήσιας σκέψης (αληθής νους, αληθής διάνοια) επλανάτο τη μέρα της αυτοκτονίας στα μέρη εκείνα, θα έπιανε τον επενδυτή Κύριο από το αυτί και θα του έλεγε, είμαι βέβαιος: Γιατί, ρε μαλάκα, αυτοκτόνησες;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Θα μπορέσει μια μέρα ο Κύριος, μέσω της Επιστήμης και της Τεχνολογίας, να αναστήσει τους νεκρούς Του; Να αναστήσει τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Μέγα Κωνσταντίνο, τον Μέγα Ναπολέοντα, τον Μέγα Χίτλερ, τον Μέγα Στάλιν; Όχι, κατηγορηματικά, δεν θα μπορέσει.  Θα ήθελε όμως να το κατορθώσει; Ασφαλώς και θα ήθελε, διότι ο σημερινός ζωντανός Κύριος θα είναι ο αυριανός νεκρός Κύριος. Για τον εαυτό του νοιάζεται, τους άλλους νεκρούς Κυρίους τους γράφει στ΄αρχίδια του.

Ο χριστιανός Κύριος του παρελθόντος θα ήθελε να αναστηθεί αλλά κατά τη Δευτέρα Παρουσία, κατά την Ημέρα της Κρίσης, μετά από πολλά πολλά χρόνια. Ποια είναι όμως η Δευτέρα Παρουσία, ποια είναι η Πρώτη, ποια είναι η Ημέρα της Κρίσης; Γιατί αυτή η αναβολή;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ναι, ο νεκρός είναι κομμουνιστής, ο νεκρός είναι ένα φυσικό κοινόχρηστο σκουπίδι, απόβλητο – σήμερα θα επιχειρηματολογήσω υπέρ αυτής της άποψης: η διαδικασία του θανάτου είναι μια κομμουνιστική διαδικασία, είναι μια κομμουνιστικότητα. Η απάντηση όμως σε ένα ερώτημα είναι το σημείο συνάντησης άλλων απαντήσεων σε άλλα ερωτήματα τα οποία προηγούνται λογικά και χρονικά. Πως φτάσαμε στο σημείο να αναρωτιόμαστε εάν ο νεκρός είναι κομμουνιστής; Η ενασχόληση με αυτό το ερώτημα θα φέρει στο προσκήνιο κάποια καταχωνιασμένη γνώση; Γιατί να μας νοιάζει το ερώτημα εάν ο νεκρός είναι κομμουνιστής ή όχι; Θα έχει κάποιο αντίκτυπο στη ζωή μας; Θα μας παρακινήσει να σκεφτούμε περαιτέρω και να διευρύνουμε τους ορίζοντες της σκέψης μας και της φαντασίας μας;

Θα μπορούσαμε να απαντήσουμε σε όλα αυτά τα ερωτήματα με ένα πολύ απλό και σύντομο τρόπο: να απαντήσουμε στο εξής ερώτημα: με ποια ζητήματα θα ασχοληθούν οι ελεύθερα σκεπτόμενοι άνθρωποι, οι ανοιχτόμυαλοι, οι φιλομαθείς, οι χαριστικοί, οι ζωοποιοί, οι ζωογόνοι κατά τις επόμενες (οι οποίες δεν θα είναι λίγες)  δεκαετίες; Κι όταν λέω ‘ασχοληθούν’ εννοώ ότι θα μελετήσουν, θα σκεφτούν, θα γράψουν, θα συζητήσουν, θα ερευνήσουν με σκοπό την προσβολή αξιών, γνώσεων, πρακτικών, ιδεών, συμπεριφορών που μας φέρνουν ολοένα και πιο κοντά στην Κόλαση και την Αποκάλυψη – μας έχουν φέρει ήδη. Απαντώ: δύο θα είναι τα ζητήματα αυτά: ο κομμουνισμός και ο θάνατος, άρα και  η επιθυμία της σωματικής αθανασίας.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Το βασικό αντικείμενο της δυτικής φιλοσοφίας, αρχαίας και νεώτερης, είναι η υπόταξη της φύσης, δηλαδή ο εξοβελισμός του θανάτου, η επίτευξη της σωματικής αθανασίας. Όλοι σχεδόν οι φιλόσοφοι υποστήριξαν μια άποψη, άλλοι με τρόπο φανερό κι άλλοι με τρόπο υπαινικτικό. Άλλοι υποστήριξαν ότι η Κυριαρχία πάνω στη φύση είναι εφικτή και θέμα χρόνου κι άλλοι πως είναι ανέφικτη. Αναπόφευκτα, ήρθε στο προσκήνιο το ζήτημα της ισχύος: ποιος είναι, ποιος μπορεί να είναι πιο ισχυρός, εγώ, ο Κύριος, ή η Φύση;

Η ισχύς πήρε πολλά ονόματα – ένα από αυτά είναι και το ύψος και το υψηλό.Η συσχέτιση ισχύος και ύψους πουθενά αλλού δεν είναι τόσο σαφής όσο στο έργο του Καντ, Κριτική της Κριτικής Δύναμης (Κritik der Urteilskraft) που δημοσιεύτηκε το 1790, μεσούσης της Γαλλικής Επανάστασης. Ας διαβάσουμε τι γράφει σχετικά (μετ. Κώστας Ανδρουλιδάκης, εκδ. Ιδεόγραμμα, Αθήνα 2002):

. . . η ακαταμάχητη δύναμη της φύσης μας επιτρέπει να γνωρίσουμε μεν τη φυσική μας αδυναμία, ως φυσικών όντων, συγχρόνως όμως και να ανακαλύψουμε την ικανότητα να κρίνουμε τους εαυτούς μας ως ανεξάρτητους από την ίδια και ακόμη μια υπεροχή επί της φύσης. . . Άρα, η φύση ονομάζεται εδώ υψηλή επειδή απλώς υψώνει τη φαντασία στο να αναπαραστήσει τις περιπτώσεις εκείνες, στις οποίες το πνεύμα μπορεί να κάμει αισθητή  την καθαυτό ανωτερότητα του προορισμού του ακόμη και έναντι της φύσης (σελ. 183-4).

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα.

Ποιος, ποια  δεν θα ήθελε να ήταν αθάνατος, να μην πέθαινε; Όταν ήταν πιτσιρικάς,  ο Ζοζέ Σαμαράγκου είχε ρωτήσει τη γιαγιά του εάν φοβάται που θα πεθάνει. Η γιαγιά του απάντησε: δεν φοβάμαι, λυπάμαι. Ένας φίλος είχε ρωτήσει επίσης την ετοιμοθάνατη ενενηντάχρονη γιαγιά του να του πει τι αισθάνεται τώρα που πεθαίνει, πως είναι να πεθαίνεις; Η γιαγιά του απάντησε: πως είναι όταν πεινάς και θες να φας λίγο ψωμάκι, πως είναι όταν διψάς και θέλεις να πιεις λίγο νεράκι, πως είναι όταν νυστάζεις και θέλεις να κοιμηθείς λιγάκι, έτσι θέλω κι εγώ το θάνατο. Όλοι μας έχουμε επιθυμήσει τον θάνατο, όλοι μας τον φοβόμαστε, όλους μας τρομοκρατεί, όλους μας αγχώνει – αν και δεν το καταλαβαίνουμε, όπως όταν τρέχουμε με μεγάλη ταχύτητα χωρίς λόγο αλλά με μεγάλη ηδονή: φεύγουμε από τον θάνατο και πάμε προς τον θάνατο. Και συχνά τον συναντάμε. . . όχι λόγω υπερβολικής ταχύτητας αλλά λόγω υπερβολικής επιθυμίας – άρα άγχους.

Ναι, δεν θέλουμε να πεθάνουμε, φοβόμαστε, λυπόμαστε. Θα θέλαμε να ήμασταν αθάνατοι. Μπορούμε όμως να γίνουμε αθάνατοι; Στο ερώτημα αυτό έχουν διατυπωθεί δυο απαντήσεις. Κάποιοι υποστηρίζουν, μεταξύ αυτών και ο Κύριος με τους υπηρέτες του, πως μπορούμε – η επιστήμη και η τεχνολογία θα εντοπίσει τον θάνατο και θα τον εκτελέσει με συνοπτικές διαδικασίες. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι είμαστε μέρος της φύσης, ότι η φύση είναι πιο ισχυρή από μας, ότι δεν θα μπορέσουμε ποτέ να γίνουμε αθάνατοι.

Ας υποθέσουμε όμως ότι γινόμαστε αθάνατοι. Πως θα ζούμε, πως θα είναι η καθημερινή μας ζωή; Θα κλάνουμε;

Continue reading →

Θέλω να γίνω (σωματικά) αθάνατος, θέλω να νικήσω τον (αήττητο) θάνατο, θέλω να γίνω αήττητος: αυτή η κομβική επιθυμία διατρέχει τον δυτικό πολιτισμό από τις πρώτες μέρες της εμφάνισής του μέχρι σήμερα. Με τον σημερινό σημείωμα, και με άλλα που άλλα που θα ακολουθήσουν,  θα επιχειρήσουμε να δείξουμε ότι η επιθυμία αυτή έχει μεγάλη μερίδα ευθύνης για την σημερινή παγκόσμια δεινή κατάσταση, για την  προϊούσα καταστροφή της κοινωνίας και της φύσης. Θα δείξουμε επίσης ότι, εάν πράγματι ισχύει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να συναγάγουμε το συμπέρασμα ότι η στάση της Δύσης απέναντι στον θάνατο αλλάζει και η αλλαγή αυτή θα επιταχυνθεί κατά τις προσεχείς δεκαετίες. Το αποτέλεσμα θα είναι μια εσωτερική υπονόμευση του δυτικού πολιτισμού που ίσως να αποδειχτεί μοιραία.

Διαπιστώνουμε δυο τρόπους έκφρασης της επιθυμίας της αθανασίας: τον αρχαιοελληνικό και τον χριστιανικό. Ο πρώτος, διατυπώθηκε πρώτη φορά στην Ιλιάδα και επιβίωσε μέχρι τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, διατείνεται ότι μπορούμε να γίνουμε αθάνατοι, υπέδειξε μάλιστα και τον τρόπο: να τρώμε αμβροσία και να πίνουνε νέκταρ. Η πρώτη είναι τροφή, το δεύτερο ποτό. Η πρώτη σημαίνει χωρίς θάνατο (αν- και μόρος) και το δεύτερο ο κύριος (-ταρ, παράβαλε: -τα [ιππότα, ο κύριος του ίππου], -τηρ και –τωρ, που δηλώνουν το πρόσωπο που δρα [ δοτήρ, δώτωρ]) του θανάτου (νεκ-, εξ ου νεκ-ρός: γεμάτος θάνατο). Η επιθυμία της αθανασίας είναι μία από τις πολλές που έχει διατυπώσει ο ήρωας και έχει καταγράψει η Ιλιάδα: της κατάκτησης του ύψους, της πτήσης, της ισχυροποίησης των όπλων, της αορατότητας, της ταχύτητας του βλήματος και του οχήματος, της χρήσης ρομπότ και βιονικών πλασμάτων και άλλες πολλές. Όλες αυτές οι επιθυμίες εκπληρώθηκαν στο χώρο της φαντασίας: οι θεοί δεν είναι τίποτα άλλο παρά αυτό που θα ήθελαν να είναι οι ίδιοι οι ήρωες, μόνο που δεν μπορούσαν. Κατοικούν στον ουρανό, τα άρματά τους πετούν επειδή τα άλογα έχουν φτερά, ο κεραυνός είναι όπλο και όχι φυσικό φαινόμενο και τα λοιπά. Η Ιλιάδα μας λέει το εξής: η αθανασία είναι εφικτή μόνο εάν παρασκευάσουμε ένα φαγητό και ένα ποτό που να εξαλείφουν τον θάνατο. Ρομπότ φτιάξαμε, ανθρώπους με μηχανικά εξαρτήματα φτιάξαμε, γιατί να μην φτιάξουμε αμβροσία και νέκταρ; Η αθανασία, υπαινίσσεται η Ιλιάδα, είναι δυνατόν να εξοβελιστεί μόνο μέσω της τεχνολογίας. Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν πίστευαν ότι μια μέρα όλες οι επιθυμίες τους θα πραγματοποιούνταν – όλες εκτός της αθανασίας. Και ενώ μεγάλωναν και ζούσαν με την Ιλιάδα, ακριβώς εξ αιτίας της διατύπωσης των επιθυμιών του ήρωα, επομένως και της διαιώνισής τους, πίστευαν παράλληλα ότι μπορεί μεν το σώμα να σαπίζει, η ψυχή όμως είναι αθάνατη. Τη στιγμή του θανάτου απομακρύνεται από το σώμα, το δεσμωτήριό της, και ελεύθερη πια κόβει βόλτες στον ουρανό. Αυτά τα έγραψε ο Πλάτων για να παρηγορηθεί και να παρηγορήσει και τους άλλους δουλοκτήτες γαιοκτήμονες.

Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες προέκυψε ένα νέο μοντελάκι αθανασίας: θα πεθάνουμε, είναι βέβαιο, η ψυχή μας όμως είναι αθάνατη (Πλάτων) αλλά μια μέρα θα αναστηθούμε, δηλαδή θα σηκωθούμε από τους τάφους και, προφανώς, θα αρχίσουμε να περπατάμε, να πίνουνε νερό και να κάνουμε ό,τι κάνει ένα ζωντανό πλάσμα. Εννοείται ότι, εάν αναστηθούν οι νεκροί, οι ζωντανοί θα παύσουν να πεθαίνουν, έτσι δεν είναι; Πότε; Όταν θα μπορέσουμε! Αναβάλλουμε, με λίγα λόγια, την επίτευξη της σωματικής αθανασίας. Ποιος ξέρει, μπορεί μια μέρα η επιστήμη να μπορέσει να αναστήσει και νεκρούς! Αυτή η επιθυμία της σωματικής αθανασίας υποφώσκει πίσω από την χριστιανική εκδοχή της αθανασίας, της ανάστασης των νεκρών. Επισημάναμε ότι η ίδια επιθυμία υποφώσκει και στην αρχαιοελληνική εκδοχή, εξ ου και ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός.

Continue reading →