από την πλεονική σπείρα (πληρο-φορία) στη μειονική σπείρα (διά-βολος)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΠΙ εκατό χιλιάδες χρόνια, μέχρι το 10.000 π. Χ., οι άνθρωποι ζούσαν σε μικρές ομάδες των είκοσι έως σαράντα μελών. Δύο από τα βασικά χαρακτηριστικά αυτών των μικρών ομάδων ήταν ο διαρκής πειραματισμός, ατομικός και ομαδικός, και η συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας. Ο διαρκής πειραματισμός και η συνεργασία ήταν αναγκαίες προϋποθέσεις για την επιβίωση της ομάδας.

ΓΙΑ να υπάρχει διαρκής πειραματισμός ήταν απαραίτητη η κυκλοφορία της γνώσης – κάθε τι που μάθαινε κάποιος ή κάποια δεν το κρατούσε για τον εαυτό του αλλά έσπευδε αμέσως να το προσφέρει στα άλλα μέλη της ομάδας. Όσα πιο πολλά γνώριζαν όλοι, τόσο πιο βέβαιη ήταν η επιβίωση της ομάδας. Η προσφορά αυτή ενίσχυσε τη ζωή, του μέλους και της ομάδας. Σου δίνω, μου δίνεις – διαρκώς, χωρίς όρους και όρια για να γνωρίζουμε κι εγώ κι εσύ και όλα τα μέλη περισσότερα. Αυτή τη διαδικασία της αλληλοενίσχυσης μέσω της προσφοράς της γνώσης θα την ονομάσουμε πλεονική σπείρα· η νέα κατάσταση που δημιουργείται κάθε φορά από την πλεονική σπείρα θα την ονομάσουμε πληροφορία – με την αρχική σημασία της λέξης: γίνομαι πιο πλήρης μέσω της διαρκούς, ανεμπόδιστης, ελεύθερης κυκλοφορίας της γνώσης. Οι χαρακτηρισμοί ‘ανεμπόδιστης’ και ‘ελεύθερης’ είναι περιττοί, μιας και ήταν αδιανόητο να μην ήταν ανεμπόδιστη και ελεύθερη.

ΥΠΑΡΧΕΙ κι ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό των πρώτων ανθρώπινων ομάδων: η εξουσία. Οι ομάδες αυτές ήταν αταξικές και ακρατικές, υπήρχε όμως εξουσία. Πολλοί και πολλές ακούν τη λέξη εξουσία και εξοργίζονται αλλά αγνοούν ίσως ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανθρώπινη ομάδα και ανθρώπινη κοινωνία (οριζομένη ως το πλέγμα των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και μεταξύ ανθρώπων και φύσης) χωρίς εξουσία. Η εξουσία είναι η διαφορά μεταξύ των μελών της ομάδας ως προς τη γνώση. Κάποιοι, οι ενήλικες, οι γέροι, γνωρίζουν περισσότερα από τους νεότερους. Πρόκειται για μια αντικειμενική κατάσταση, η οποία διαρκώς καταργείται και διαρκώς εμφανίζεται αφού, μέσω της ενηλικίωσης και της κυκλοφορίας της γνώσης, η διαφορά ως προς τη γνώση διαρκώς αίρεται και διαρκώς εμφανίζεται.

Continue reading →

Κυριαρχία, ζωντανός κομμουνισμός, κοινωνικός πόλεμος και κοινωνικός πειραματισμός

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η ζωή, γράφει ο Ζορζ Κανγκιλέμ στο Το κανονικό και το παθολογικό, είναι ένας διαρκής, συνεχής πειραματισμός, είναι μια διαρκής επανεξέταση, κατάργηση, ακύρωση κανόνων και ταυτόχρονα μια διαρκής επινόηση νέων, με σκοπό άλλοτε την προσαρμογή σε νέα εμφανιζόμενα περιβάλλοντα κι άλλοτε στην διαμόρφωση αυτού του ίδιου του περιβάλλοντος. Έτσι, η ζωή είναι εγγενώς και εμμενώς κανονιστική: το κανονιστικό είναι το κανονικό. Το μη κανονιστικό, η μη επανεξέταση και επινόηση κανόνων, είναι το παθολογικό.

ΑΝ και η φιλοσοφία του Κανγκιλέμ γονιμοποίησε τη σκέψη πολλών μαθητών του, και όχι μόνο, κατά διαφόρους τρόπους, μου φαίνεται παράξενο η αδιαφορία τους προς την προβληματική του πειραματισμού της ζωής. Μπορεί να κάνω και λάθος, δεν ξέρω. Αναρωτιέμαι εάν η κοινωνική ζωή, και δεν περιορίζομαι μόνο στην περίοδο των δεκάδων χιλιάδων ετών όπου η κοινωνία αποτελείται από ολιγομελείς ομάδες, είναι συνέχεια της ζωής, οργανωμένη όμως σε άλλο επίπεδο, εάν η κοινωνική ζωή διατηρεί στοιχεία της ζωής, εάν δηλαδή το κανονικό είναι το κανονιστικό και στο επίπεδο της κοινωνικής ζωής, και απαντώ ότι είναι συνέχεια, ότι διατηρεί στοιχεία της ζωής. Η κοινωνική ζωή συνεχίζει αυτό που κάνει η ζωή: πειραματίζεται διαρκώς λόγω νέων δεδομένων, φυσικών και κοινωνικών, για να προσαρμοστεί σε ένα νέο περιβάλλον και, κατά συνέπεια, να διαμορφώσει ένα νέο, ιδιαίτερο περιβάλλον.

Continue reading →

υγιής: μια ζωή γεμάτη βία λέγεται βίος

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΝΑ μέρος της μελέτης Η γένεση του θεού θα έχει τον τίτλο Η Ισχύς. Μερικά από τα κεφάλαια αυτού του μέρους θα είναι: το λεξιλόγιο της Ισχύος, η λατρεία της Ισχύος, η επιθυμία της διαρκούς αύξησης της ισχύος – η επιθυμία αυτή, θα υποστηρίξω, είναι το κομβικό, το χαρακτηριστικό γνώρισμα της δυτικής Κυριαρχίας, του αρχαίου ελληνικού, του δυτικού πολιτισμού. Εάν δούμε από αυτή την οπτική γωνία τη γένεση της φιλοσοφίας, λόγου χάριν, θα έχουμε παρά πολλά και πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα – θα κατανοήσουμε την εμφάνιση της φιλοσοφίας όσο και όπως δεν έχει κατανοηθεί μέχρι τώρα. Γι αυτό το ζήτημα όμως μια άλλη μέρα.

ΜΙΑ από τις πηγές που θα ερευνήσω θα είναι η γλώσσα. Η αρχαία ελληνική γλώσσα διαθέτει ένα πλουσιότατο λεξιλόγιο για την ισχύ, το σθένος, τη ρώμη, τη δύναμη και δεν μας επιτρέπεται να μην αναρωτηθούμε γιατί αυτό το λεξιλόγιο να είναι τόσο πλούσιο, εάν σκεφτούμε επιπλέον ότι το λεξιλόγιο της αγάπης, της ειρήνης, της φιλίας είναι τόσο φτωχό. Το λεξιλόγιο της Ισχύος μας δείχνει ότι η ισχύς και η βία εμπότιζε σε τέτοιο βαθμό την καθημερινή ζωή ώστε η λέξη βίος να δηλώνει την κοινωνική ζωή που έχει αποικιστεί από την βίαν, που η αρχική σημασία του όρου ήταν ισχύς. Την εκτιμούσαν τόσο πολύ την βίαν, την ισχύ, ώστε πολύ συχνά, όπως διαβάζουμε στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια, δεν έλεγαν Πρίαμος, Ηρακλής, Διομήδης, Έλενος αλλά βίη Πριάμοιο, βίη Ηρακλήος, βίη Διομήδεος, βίη Ελένοιο. Για να κατανοήσουμε πλήρως αυτή την πρακτική: αντί να λέγαμε σήμερα συνάντησα τον Νικόλα, θα λέγαμε, και θα ήταν απολύτως ταυτόσημο, συνάντησα την ισχύ του Νικόλα!

Continue reading →

πρόταση προς μεταπτυχιακούς μυκηναιολόγους: για μια ερμηνευτική έκδοση των κρατικών αρχείων της Πύλου ( PY)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΔΩ και πολλά χρόνια ετοιμάζω μια ερμηνευτική έκδοση του κρατικού αρχείου της μυκηναϊκής Πύλου, των κειμένων που είναι γραμμένα πάνω σε πήλινες πινακίδες – σώθηκαν γιατί τις έψησε η φωτιά που έκαψε το ανάκτορο, το διοικητικό κέντρο της επικράτειας της μυκηναϊκής Πύλου. Αν και επιστρέφω πότε πότε, η προσπάθεια έχει εγκαταλειφθεί. Δεν ευθύνεται μόνο η πολυπραγμοσύνη μου· μου λείπει βιβλιογραφία, κάποιες πινακίδες με δυσκολεύουν πολύ, ιδίως η συλλογή An. Ο τρόπος εργασίας μου φαίνεται στις πινακίδες που έχω ήδη δημοσιεύσει στην κατηγορία Τα κρατικά αρχεία της μυκηναϊκής Πύλου.

Continue reading →

το αρχοντικό του Αχιλλέα (ραψωδία Ω)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΣ κάνουμε ένα υποθετικό πείραμα. Διαβάζουμε τους Χωριάτες του Μπαλζάκ και κάποια στιγμή αντιλαμβανόμαστε ότι αυτό που διαβάζουμε τώρα δεν είναι Μπαλζάκ αλλά κάτι άλλο – είναι Τζόις, εάν έχουμε διαβάσει. Εάν όχι, δεν θα ξέρουμε τι είναι αλλά θα είμαστε βέβαιοι ότι Μπαλζάκ δεν είναι. Αναγνωρίζουμε τους συγγραφείς από το ύφος τους, από τον τρόπο γραφής τους.

ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ την Ιλιάδα, έχουμε διαβάσει και την Οδύσσεια, και πολύ συχνά αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά. Και αναρωτιόμαστε: είναι δυνατόν η Ι, η Π και η Τ να έχουν συντεθεί από το ίδιο πρόσωπο; Η Ι είναι αριστουργηματική αλλά δεν είναι ηρωική ποίηση, είναι περισσότερο τραγωδία. Η Π είναι αριστουργηματική και είναι γνήσια ηρωική ποίηση. Η Τ είναι ένα έκτρωμα και θα ήταν καλύτερα να μην υπήρχε, με κριτήριο την καλλιτεχνική της αξία – υπάρχει όμως και είναι πολύ σημαντική, ως προς την όλη δομή της Ιλιάδας.

ΜΑ, θα αναρωτηθεί κάποιος, δεν θα μπορούσε η Ι και η Π να έχει συντεθεί από το ίδιο πρόσωπο; Όχι, δεν θα μπορούσε. Γιατί κάποιος που συνθέτει ηρωική ποίηση να συνθέσει κάτι που δεν είναι ηρωική ποίηση αλλά έχει στοιχεία τραγωδίας, όπως και η Α; Η ηρωική ποίηση είναι πολεμική ποίηση, είναι εξύμνηση πολεμικών άθλων των ηρώων, όπως είναι το μεγαλύτερο μέρος της Ιλιάδας.

Continue reading →

‘όποιος γράφει, γαμάει· όποιος διαβάζει, γαμιέται’

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο τίτλος του σημερινού σημειώματος καταγράφει τη δομή ενός μεγάλου αριθμού ελληνικών και λατινικών επιγραφών, μερικές από τις οποίες και θα εξετάσουμε. Το σημείωμα αποτελεί εισαγωγή στο αυριανό, αντικείμενο του οποίου θα είναι η υιοθέτηση της γραφής από τους πλούσιους και ισχυρούς αριστοκράτες της αρχαϊκής Ελλάδας (750-500 π. Χ.). Θα απαντήσουμε στο εξής κομβικό ερώτημα: Για ποιο λόγο άρχισαν, γύρω στο 750 π. Χ., να χρησιμοποιούν τη γραφή οι αριστοκράτες;

ΠΟΛΛΕΣ πτυχές του ζητήματος της γραφής δεν είχαν, και δεν έχουν, αποσαφηνιστεί και κατανοηθεί. Η αιτία ήταν η προσήλωση των ερευνητών αποκλειστικά και μόνο στη γραφή. Εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες το ενδιαφέρον στράφηκε στην ανάγνωση, αν και υπήρχε αλλά ήταν περιθωριακό και καταχωνιασμένο, με αποτέλεσμα να κατανοηθούν και πτυχές που αφορούσαν τη γραφή. Ένα από τα βασικά πορίσματα των ερευνών για την ανάγνωση τους πρώτους αιώνες της χρήσης της γραφής ήταν το εξής: οι αρχαίοι Έλληνες διάβαζαν υψηλόφωνα μέχρι και τα μέσα του 4ου π. Χ. αιώνα· ο Αριστοτέλης ήταν από τους πρώτους που άρχισαν να διαβάζουν σιωπηλά και ήταν ο πρώτος μανιώδης αναγνώστης. Γιατί διάβαζαν υψηλόφωνα, ηχηρά;

Continue reading →

Αρχαίοι Έλληνες θεατές σε Παραολυμπιάδα: θα έκοβαν φλέβες

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=160503981059789&id=100013005639383&comment_id=160698517707002&notif_t=comment_mention&notif_id=1473370593157269

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ μάθαιναν οι αρχαίοι Έλληνες ότι στην εποχή μας μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες διεξάγονται και Παραολυμπιακοί, στους οποίους συμμετέχουν αθλητές και αθλήτριες με νοητικά και κινητικά προβλήματα, ας τα πούμε προβλήματα, θα έμεναν με το στόμα ανοιχτό, θα μας περνούσαν για τελείως παλαβούς και ανισόρροπους. Θα εξεπλήττοντο τα μάλα ασφαλώς και με τη συμμετοχή των γυναικών στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Γιατί; Σε αυτό το ερώτημα ας προσθέσουμε κι άλλα δύο. Γιατί αναβίωσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896; Γιατί καθιερώθηκε η διοργάνωση των Παραολυμπιάδων;

Continue reading →

σταυρός σημαίνει ‘(χοντρό) παλούκι (μπηγμένο στη γη)’

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΠΟ το 1100 π. Χ. μέχρι το 750 π. Χ. περίπου στην αρχαία Ελλάδα το ξύλο ήταν το βασικό υλικό με το οποίο κατασκεύαζαν σπίτια, ναούς, πολλά εργαλεία και οικιακά σκεύη, γλυπτά (ξόανα), όπλα (με μεταλλικές αιχμές), πλοία και άλλα πολλά, από τα οποία δεν σώθηκε σχεδόν τίποτα λόγω της φθαρτότητας του ξύλου. Αυτός είναι ο λόγος που για αυτή την περίοδο οι αρχαιολόγοι ανακαλύπτουν μόνο τάφους κατασκευασμένους με πέτρα. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια μας παρέχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με την κυριαρχία του ξύλου, όπως και η ίδια η αρχαία ελληνική γλώσσα. Η λέξη δομή, για παράδειγμα, δηλώνει τον ξύλινο σκελετό του οικήματος (σπιτιού ή ναού), είναι η λεγόμενη ξυλοδεσιά, οικοδομικά μιλώντας. Και μια που τ΄αναφέραμε, η λέξη οικοδόμος παραπέμπει στον κατασκευαστή ξύλινο σπιτιού.

ΑΠΟ το 750 και μετά αρχίζει η ολοένα και συχνότερη χρήση της πέτρας και του μαρμάρου, για να φτάσουμε τριακόσια χρόνια (450) μετά στην πλήρη κυριαρχία του λαμπερού μαρμάρου, στα μνημειώδη μαρμάρινα αγάλματα και στους μνημειώδεις μαρμάρινους ναούς. Τα ερωτήματα που αβίαστα εγείρονται είναι σαφή. Γιατί από το 1100 μέχρι το 750 χρησιμοποιούσαν σχεδόν μόνο το ξύλο για οικοδομές, εργαλεία, όπλα και έργα τέχνης; Γιατί από το 750 και μετά άρχισε η εξόρυξη, η επεξεργασία, η χρήση του μαρμάρου; Πώς να εξηγήσουμε τη λατρεία του μαρμάρου; Τι σημαίνει η λέξη μάρμαρο (<μάρμαρος);

Continue reading →

συμβιωτική, συνεργασιακή διαφωνία και ζωντανός κομμουνισμός

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΙ εργασίες στους κήπους έχουν περιοριστεί, αργεί να ξημερώσει, άρχισαν οι βροχές, οπότε επανέρχομαι να εμπλουτίσω και να διαιωνίσω τη μεταβατική κατάσταση στην οποία βρίσκομαι, εγώ και πολλές φίλες και πολλοί φίλοι και θα βρισκόμαστε όσο θα ζούμε και θα αναπνέουμε. Πολλά ζητήματα δεν είναι σαφή και δεν έχουν κατανοηθεί, από εμάς τουλάχιστον, οπότε οι έρευνες συνεχίζονται, νέα ερωτήματα εγείρονται, διατυπώνονται κάποιες απαντήσεις και οι απαντήσεις γεννούν νέα ερωτήματα – αυτή είναι η μεταβατική κατάσταση.

ΒΙΩΝΟΝΤΑΣ αυτή τη μεταβατική κατάσταση δεν μας επιτρέπεται να υποστηρίξουμε ότι κατέχουμε την αλήθεια, οπότε δεν θέλουμε, και δεν μπορούμε να σας πείσουμε. Την αλήθεια την γνωρίζει και την κατέχει μόνο ο Κύριος, κι αυτός και θέλει και μπορεί να σας πείσει. Η σχέση της Αλήθειας με την Κυριαρχία είναι τόσο σαφής, όσο σαφής και η σχέση της Κυριαρχίας με την Πειθώ, κόρη του Πολέμου και μητέρα της Ρητορικής. Τα γράφω αυτά γιατί πολλές και πολλοί υποστηρίζουν ότι, ακόμα και υποσυνείδητα, ο σκοπός μας είναι να πείσουμε. Τα γράφω ακόμα γιατί θεωρείται ότι η Αλήθεια είναι κάτι που κατέχεται – μια γνώση, μια θεωρία, ένα δόγμα, ένα αξίωμα.

Continue reading →

σκέψεις για τον έρωτα, τον θάνατο και τη θυσία (1)

Κάποτε αρχίσαμε να ανοίγουμε λάκκους, να τοποθετούμε εκεί μέσα τους νεκρούς μας και να τους σκεπάζουμε με χώμα. Γιατί να το κάνουμε αυτό;
Τι γινόταν πριν; Βλέπαμε, τα λιγοστά μέλη της ομάδας, τα πτωματοφάγα όρνεα και θηλαστικά να τρώνε τους νεκρούς μας. Κάποτε αυτό δεν μπορούσαμε να το βλέπουμε, δεν το αντέχαμε. Και αρχίσαμε να θάβουμε τους νεκρούς μας, να τους προστατεύσουμε από τους γύπες και τις ύαινες. Γιατί δεν το αντέχαμε;

Continue reading →