φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Αν τη δούμε με τα μάτια του νικητή, η κατάληξη ενός πολέμου είναι η νίκη – εάν τή δούμε με τα μάτια του ηττημένου, η ήττα. Μόνο ελάχιστες φορές στην Παγκόσμια Ιστορία υπήρξε αμφισβήτηση της έκβασης μιας μάχης, οπότε μια νίκη μπορεί να εκληφθεί ως ήττα και η ήττα ως νίκη – όταν το μέγεθος της καταστροφής και της απώλειας πολεμιστών είναι ισοδύναμο και για τους δύο αντιπάλους. Δημιουργείται αθέλητα η εντύπωση ότι αφού ο πόλεμος είναι μια πρακτική που χάνεται στα βάθη του ανθρώπινου παρελθόντος, στα ίδια βάθη θα χάνονται και οι λέξεις που αποδίδουν τη νίκη και την  ήττα και οι οποίες είναι πάντα ίδιες. Ουδέν σφαλερότερον.  Το λεξιλόγιο της νίκης/ήττας είναι πλουσιότατο, αλάζει, εξελίσσεται, εμπλουτίζεται. 

     Η λέξη ήττα εμφανίζεται για πρώτη φορά μετά το 450 π. Χ. και πιθανότατα είναι μία από τις πολλές λέξεις που έπλασε ο δουλοκτήτης γαιοκτήμονας και ιδιοκτήτης ορυχείων Θουκυδίδης  που τον γνωρίζουμε ως ιστορικό του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η λέξη νίκη είναι κατά πολύ αρχαιότερη: τη διαβάζουμε πολλές φορές στην Ιλιάδα, πολύ λιγότερες ( αναμενόμενο) στην Οδύσσεια. Η αρχική σημασία των λέξεων αυτών δεν ήταν ούτε ‘ήττα’ ούτε ‘νίκη’!  Να με τι θα καταπιαστούμε σήμερα:  τί σήμαινε αρχικά η λέξη ήττα; Ποια λέξη για την ‘ήττα’ μεταχειρίζονταν πριν το 450 π. Χ.;

 

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Η καπιταλιστική κοινοβουλευτική δημοκρατία είναι ένα σύστημα αντιπροσώπευσης των κοινωνικών τάξων σε πολιτικό επίπεδο,  το οποίο έχει ένα πολύ αδύναμο σημείο, πάσχει από ένα αθεράπευτο εγγενές ελάττωμα: καταγράφει και ενσωματώνει τις κοινωνικές αντιφάσεις στο Κράτος.  Αυτό το κάνει για να τις ελέγχει και να τις αντιμετωπίζει προληπτικά, για να αναπαράγεται και να ενισχύεται η καπιταλιστική Κυριαρχία. Αυτό το αδύναμο σημείο, το εγγενές ελάττωμα δεν φαίνεται όταν ο κοινωνικός πόλεμος ατονεί, όταν η απόσπαση της υπακοής και της αφοσίωσης διαιωνίζεται ανεμπόδιστα. Όλα πάνε καλά όταν οι Υπήκοοι Υποτελείς αποφασίζουν για το ποιοι θα αποφασίζουν: για να είμαστε ακριβείς, το πολίτευμα δεν είναι καπιταλιστική κοινοβουλευτική δημοκρατία αλλά καπιταλιστική δημοκρατική ολιγαρχία.

     Τι γίνεται όταν οι Υπήκοοι Υποτελείς δεν αποφασίζουν για το ποιοι θα αποφασίζουν; Η πολιτική αυτή συμπεριφορά είναι στιγμιαία ή διαρκής, προσωρινή ή μεγάλης διάρκειας; Ποια θα είναι η κατάληξή της;  Γιατί συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο; Συμβαίνει κάτι  τέτοιο στις μέρες μας εδώ στο Ελλάντα; Τι μας συμφέρει, εμάς τους Υποτελείς της μισθωτής δουλείας, πότε θα βελτιωθεί η κατάστασή μας, όταν θα ρίξουμε νερό ή λάδι στη φωτιά του κοινωνικού πολέμου;  Δημιουργούνται συνθήκες και προϋποθέσεις για την εμφάνιση μιας επαναστατικής κατάστασης, της προβολής και εγκατάστασης των δυνατοτήτων της εποχής μας στο κέντρο της πολιτικής σύγκρουσης, της αναγωγής των δυνατοτήτων της εποχής μας σε διακύβευμα του κοινωνικού πολέμου;

     Λάδι, πολύ λάδι, βυτία λάδι!   

 

Continue reading →

   Θα το γράψω μεθαύριο, πρώτα η Ζωή, και θα το αφιερώσω στον φίλο Πέτρο Τσαχαλίδη

      φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Στο ερώτημα ποιο είναι το άθροισμα της απείρου σειράς   ν=1-1+1-1+1-1. . .  έχουν διατυπωθεί τρεις απαντήσεις: το 0, το 1 ενώ ο μέγας Euler απεφάνθη ότι δεν είναι ούτε το μηδέν ούτε το ένα αλλά το 1/2!  Ποια απάντηση είναι η σωστή, φίλες και φίλοι, ποια από τις τρεις να επιλέξουμε;

   Προτείνω να μην επιλέξουμε καμία γιατί και οι τρεις είναι λάθος. Όχι, όχι, δεν είναι λάθος: στο ερώτημα που παρέθεσα δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει  απάντηση, οπότε αυτό που εκλαμβάνουμε ως απαντήσεις δεν είναι απαντήσεις. Γιατί όμως δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση; Δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση διότι το ερώτημα έχει συγκροτηθεί και διατυπωθεί με τρόπο αντιφατικό, καταγράφει μια ανεπίλυτη αντίφαση: δεν μπορεί να υπάρξει άθροισμα απείρου σειράς, οι έννοιες άθροισμα και άπειρος σειρά είναι ασύμβατες, το άθροισμα είναι πεπερασμένο, η άπειρος σειρά είναι άπειρος· το ερώτημα είναι α-νόητο, οπότε δεν μπορεί να υπάρξει και απάντηση. Το ερώτημα πρέπει να πάει στο συνεργείο να αλλάξει κυλινδροπίστονο, μιας όμως και δεν επιδέχεται επισκευή καλύτερα να πάει για ανακύκλωση.

    Είμαι βέβαιος ότι αντιληφθήκατε που το πάω, για να μιλήσω το ποιμενικό ιδιόλεκτο (το ιδιόλεκτο, ουδέτερο!). Μήπως το ερώτημα του τίτλου του σημερινού σημειώματος είναι α-νόητο; Εάν είναι α-νόητο, δεν μπορεί να υπάρξει απάντηση. Υπάρχει κάποια ανεπίλυτη αντίφαση που δεν μας επιτρέπει να διατυπώσουμε κάποια απάντηση;  Ασφαλώς και υπάρχει, φίλες και φίλοι, αλλά το σημαντικό δεν είναι αυτό – υπάρχει κάτι ακόμα πιο σημαντικό, κάτι που τονίζει ακόμα πιο πολύ το α-νόητον του ερωτήματος. Βέβαια, έχουν διατυπωθεί απαντήσεις – οι εξής δύο, ως προς το πρώτο σκέλος του ερωτήματος: έχει σκοπό, δεν έχει σκοπό. Αυτοί που λένε ότι έχει σκοπό, επικαλούνται πολλούς –  αύριο θα εξετάσουμε την απάντηση του Hegel (Χέγκελ,  Έγελος)· οι άλλοι απλά υποστηρίζουν ότι δεν έχει σκοπό και είμαι ένας από αυτούς, μέχρι που κατανόησα ότι το ερώτημα είναι α-νόητον. Παρόλο όμως που το κατανόησα, υποκύπτω στον πειρασμό να μην αδιαφορήσω και να συμμετάσχω στη συζήτηση, να εκθέσω τα επιχειρήματά μου περί της ανυπαρξίας σκοπού στην Παγκόσμια Ιστορία. 

 

Continue reading →

     φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

    Δεν ξέρω αν σκέφτεστε και φαντάζεστε ενδεχόμενα σαν αυτά που σκέφτομαι και φαντάζομαι κι εγώ: να ζήσουμε και να δούμε πόλεις να εγκαταλείπονται μέσα σε λίγες ώρες και μέρες, πόλεις να καίγονται σα λαμπάδες πασχαλιάτικες. Τα σκέφτομαι και τα φαντάζομαι, δεν το κρύβω ούτε φοβάμαι να τα εκφράσω – οι συνέπειες με αφήνουν αδιάφορο. Πρώτα όμως τα σκέφτομαι και μετά τα φαντάζομαι, τα αναπαριστάνω, τα βλέπω σα να βλέπω ειδήσεις στην τηλεόραση. 

    Τα παραπάνω ενδεχόμενα είναι πορίσματα, συμπεράσματα σκέψης. Επειδή δεν είμαστε αφελείς, το  στοιχείο της προσδοκίας και της βούλησης είναι πανταχού παρόν: θα ήθελα να δω πόλεις να εγκαταλείπονται, θα ήθελα να δω πόλεις να καίγονται. Δεν είμαι (πια) σαδιστής, ενώ η χαιρεκακία μου έχει ελαττωθεί τόσο πολύ που μετά βίας λέω ότι υπάρχει – μα την Παναγία. Αυτό που θέλω κι επιθυμώ είναι να ζούμε όλοι και όλες ευχάριστα και χωρίς στερήσεις – εάν ζουν οι άλλοι και οι άλλες έτσι, θα ζω κι εγώ. Εάν οι άλλοι δυστυχούν, αναπότρεπτα θα δυστυχώ κι εγώ.

     Οι πόλεις θα εγκαταλειφτούν και θα καούν γιατί πλέον οι κάτοικοί τους θα υποφέρουν τόσο πολύ που η μόνη λύση θα είναι η φυγή και η πυρπόληση.

 

Continue reading →

 

     Η σύνοψη της Ιλιάδας που παραθέτω είναι η συγκόλληση των τίτλων των σκηνών όλων των ραψωδιών της Ιλιάδας όπως διατυπώθηκαν από τους ομηριστές του εξάτομου ερμηνευτικού υπομνήματος (The Iliad: A Commentary)  του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, που εκδόθηκε το 1985 και μεταφράστηκε (Ηλίας Τσιριγκάκης· επιμέλεια: Δανιήλ Ιακώβ, Αντώνης Ρεγκάκος)  στην ελληνική το 2003, από τις εκδόσεις University Studio Press (Θεσσαλονίκη). Οι ομηριστές του ερμηνευτικού υπομνήματος είναι: ραψωδίες Α – Θ, ο Gregory  S. Kirk  (Γκρέγκορι Κερκ)· Ι – Μ, ο Bryan Hainsworth (Μπράιαν Χένσγουέρθ)· Ν – Π, ο Richard Janko (Ρίτσαρντ Γιάνκο)· Ρ – Υ, ο Mark Edwards (Μαρκ Έντουαρτς)· Φ – Ω, ο Nicholas Richardson (Νίκολας Ρίτσαρντσον).

   Οι τίτλοι των ραψωδιών είναι οι τίτλοι των αλεξανδρινών γραμματικών·  ο αριθμός μέσα στην παρένθεση που ακολουθεί είναι ο αριθμός των στίχων της ραψωδίας .

 Α. Λοιμός. Μῆνις (611)

 1-7 Προοίμιο: επίκληση της Μούσας και προσδιορισμός του θέματος του ποιητή – Η μῆνις του Αχιλλέα και οι ολέθριες συνέπειές της.

8-21 Μετάβαση στην κυρίως αφήγηση και παράκληση του ιερέα Χρύση προς τον Αγαμέμνονα να του επιστρέψει την κόρη του Χρυσηίδα.

22-42  Η προσβλητική απάντηση του Αγαμέμνονα, η αναχώρηση του Χρύση και η προσευχή του στον Απόλλωνα για εκδίκηση.

43-52 Ο Απόλλωνας στέλνει λοιμό στον στρατό των Αχαιών.

53-120 Σύγκληση της συνέλευσης και πυροδότηση της διαμάχης μεταξύ Αχιλλέα και Αγαμέμνονα.

121-187 Η σύγκρουση κορυφώνεται: ο Αχιλλέας απειλεί να επιστρέψει στην Ελλάδα και ο Αγαμέμνονας να πάρει τη Βρισηίδα.

Continue reading →

    φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

     Το κείμενο της Ιλιάδας που έχουμε στα χέρια μας και διαβάζουμε και μελετάμε μάς παρωθεί να διατυπώσουμε τη θεωρία ότι δεν γράφτηκε από κάποιον που άρχισε να γράφει κάποια μέρα και μετά από μήνες ή λίγα χρόνια το τελείωσε, όπως υποστηρίζουν οι της ενιαίας σύνθεσης·  μας παρωθεί, αντίθετα, να διατυπώσουμε τη θεωρία της μακροχρόνιας διαμόρφωσης – η οποία είναι γνωστή ως θεωρία της πολλαπλής πατρότητας. Θεωρώ ότι οφείλουμε να εγκαταλείψουμε αυτό το όνομα: δεν μου αρέσει και πολύ η μεταφορά της πατρότητας,  η διάσταση της σύνθεσης της Ιλιάδας ως μακροχρόνιας διαδικασίας δεν δηλώνεται  ενώ όλο ενδιαφέρον, το σημασιολογικό βάρος θα έλεγα, μετατίθεται στο πρόσωπο όχι στη διαδικασία.  

     Ένα από τα (πολλά) στοιχεία που δεν λαμβάνει υπόψη της η θεωρία της ενιαίας σύνθεσης είναι η πρακτική και οι συνθήκες της χειρόγραφης αντιγραφής των κειμένων. Πώς να εξηγήσουμε την ύπαρξη τόσο πολλών κειμένων της Ιλιάδας από τα μέσα του 6ου π. Χ. αιώνα, από την εποχή του Πεισιστράτου, μέχρι την έκδοση ενός στερεότυπου κειμένου κατά την ελληνιστική εποχή (3ος και 2ος π. Χ. αιώνες) αλλά και μετά από αυτήν; Υπάρχει μία και μόνο μία εξήγηση: οι αντιγραφείς μπορούσαν να προσθέσουν ή να επανεπεξεργαστούν στίχους, σκηνές μέχρι και επεισόδια.  Υποστηρικτής της θεωρίας της ενιαίας σύνθεσης θα μπορούσε να αντιτείνει ότι ναι μεν όλες αυτές οι Ιλιάδες προέρχονται από την επέμβαση των αντιγραφέων αλλά η πηγή όλων είναι η Ιλιάδα που συντάχθηκε στο δεύτερο μισό του 8ου αιώνα (750-700) από τον Όμηρο. Θα μπορούσε όμως, θα ήθελε  ένας φτωχός, περιπλανώμενος επαγγελματίας αφηγηγής  να καταγράψει την Ιλιάδα που αφηγούνταν μπροστά σε πλούσιους αριστοκράτες ακροατές. Ούτε θα μπορούσε ούτε θα ήθελε. Θα μπορούσε όμως και θα ήθελε να την καταγράψει κάποιος πλούσιος αριστοκράτης με τη βοήθεια ενός επαγγελματία αφηγητή. Η Ιλιάδα όμως που θα κατέγραφε δεν θα ήταν η Ιλιάδα που έχουμε σήμερα. 

    Εάν η Ιλιάδα που έχουμε στα χέρια μας είναι η Ιλιάδα που γράφτηκε το 750 π. Χ. ή λίγο πιο μετά, τότε υπάρχει μια πολύ μεγάλη δυσκολία, μια δυσκολία την οποία δεν μπορεί να εξηγήσει η θεωρία της ενιαίας σύνθεσης – την οποία ούτε καν έχει σκεφτεί. Ας δούμε ποια είναι αυτή η δυσκολία.

 

Continue reading →

      φίλες και φίλοι, καλημέρα

    Το σημερινό σημείωμα το αφιερώνω στον Δημήτρη Κ. που μου υπέδειξε πως να αποκαταστήσω το χτεσινό ατύχημα της ένδειξης Σχόλια κλειστά. Θα το κάνω μόλις τελειώσω το σημερινό σημείωμα, χωρίς να ξέρω αν θα τα καταφέρω – μου είναι τόσο ξένα και παράξενα όλα αυτά· χωρίς όμως αυτά, δεν θα είχα δημοσιεύει ούτε ένα α! Θα νομίζετε ότι δεν θα τον θυμάμαι σε όλη μου τη ζωή – δεν πειράζει, ας το νομίζετε, δεν σας κρατάω κακία.

    Υποστηρίξαμε, φίλες και φίλοι, ότι την Ιλιάδα δεν την έγραψε, δεν θα μπορούσε και δεν θα ήθελε να τη γράψει ένας αοιδός, ένας φτωχός περιπλανώμενος επαγγελματίας αφηγητής, γνωστός με το όνομα Όμηρος. Μόνοι οι πλούσιοι αριστοκράτες, (δουλ)έμποροι και γαιοκτήμονες δουλοκτήτες θα ήθελαν και θα μπορούσαν να καταγράψουν την προφορική αφήγηση, με τη βοήθεια ασφαλώς κάποιου αοιδού (που θα ξεχώριζε και θα τους συγκινούσε). Θα μπορούσαν διότι ήταν οι μόνοι που γνὠριζαν να γράφουν και να διαβάζουν και ήταν οι μόνοι που μπορούσαν να έχουν στην διάθεσή τους το υλικό πάνω στο οποίο θα έγραφαν, τον πάπυρο που τον έφερναν από την Αίγυπτο  – προφανώς θα ήταν ένα πανάκριβο εμπόρευμα.

    Γιατί όμως να θέλουν να  καταγράψουν  την προφορική αφήγηση; Δεν περνούσαν ωραία στα σπίτια που μαζεύονταν και άκουγαν τον δεξιοτέχνη αοιδό να τους αφηγείται την μήνιν, την τσαντίλα του Αχιλλέα και τις συνέπειές της; Γιατί να θέλουν να διαβάζουν αντί να ακούν; Είμαστε βέβαιοι και βέβαιες ότι την κατέγραψαν για να την διαβάζουν;

Μα για ποιόν άλλο λόγο θα ήθελαν να την καταγράψουν;

 

Continue reading →