ΤΣΑΝΤΙΛΙΑΔΑ (επική ιλαροτραγωδία σε δώδεκα πράξεις)

                                    ΤΣΑΝΤΙΛΙΑΔΑ

ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ

Η αυλαία κλειστή. Ακούγονται άνδρες να τραγουδούν και να χορεύουν τσάμικο

 

Ένας αϊτός μωρέ ένας αϊτός
καθότανε ναι μωρέ, καθότανε
αχ ένας αϊτός καθότανε
στον ήλιο και λιαζότανε
ναι μωρέ λιαζότανε

Και τσίμπαγε τα νύχια του
μωρέ τα νυχάκια του
αχ και τσίμπαγε τα νύχια του
τα νυχοποδαράκια του
του μωρέ ποδαράκια του

 

Ανοίγει η αυλαία. Έξι άνδρες με σύγχρονη στρατιωτική στολή τραγουδούν και περπατούν αργά, πιασμένοι απο το χέρι, ενώ ο έβδομος, ο πρωτοχορευτής, επιδίδεται σε ακροβατικές χορευτικές κινήσεις. Είναι στραμμένοι με την πλάτη στους θεατές. Πάνω στο σακκάκι τους διαβάζουμε το όνομα του πρωτοχορευτή ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ (50 ετών) και ακολουθούν τ ονόματα ΑΙΑΣ (40), ΜΕΝΕΛΑΟΣ (45), ΔΙΟΜΗΔΗΣ (30), ΟΔΥΣΣΕΥΣ (30), ΑΧΙΛΛΕΥΣ (25) και τελευταίος ο ΝΕΣΤΩΡ (65). Στα αριστερά, μεγάλο τραπέζι. Ταψί και κρεατικά, μια μεγάλη κανάτα, εφτά ποτήρια.

 

Νύχια μωρέ νύχια,
νύχια μου και νυχάκια μου
μωρέ νυχάκια μου
νύχια μου και νυχάκια μου
και νυχοποδαράκια μου
μου μωρέ ποδαράκια μου

Οι άνδρες σταματούν να περπατούν και να τραγουδούν.

ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ Άλλη μια φορά (τραγουδάει μόνος) Ένας αετός μωρέ ένας αετός

Ο ΑΙΑΣ αφήνει το μαντήλι στο χέρι του ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ και πάει και κάθεται. Τον ακολουθούν αμέσως και οι άλλοι.

ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ Αίαντα, σχίστηκε το καλσόν σου;

Continue reading →

προς τον αναπόφευκτο λιμό: τροφή και παγκόσμια ιστορία (3)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΙ ενδείξεις που διαθέτουμε μας παρωθούν να διαπιστώσουμε ότι αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο ενός παγκόσμιου λιμού. Εγείρονται τα εξής ερωτήματα: πότε θα συμβεί  αυτός ο λιμός; Θα είναι πράγματι παγκόσμιος; Εάν όχι, ποιες κοινωνίες θα υποφέρουν και ποιες θα τον αποφύγουν ή θα τον αποτρέψουν; Θα είναι αιφνίδιος ή σταδιακός, επιδεινούμενος χρόνο με το χρόνο; Για να απαντήσουμε σε όλα αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να εξετάσουμε πρώτα τις ενδείξεις.

Continue reading →

προς τον αναπόφευκτο λιμό: τροφή και παγκόσμια ιστορία (2)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΟΝΟ όποιος, όποια έχει τα μάτια κλειστά μπροστά στην πραγματικότητα (υπάρχει πραγματικότητα, έτσι δεν είναι;) δεν μπορεί να εντοπίσει τις δύο τάσεις και τις τρεις εποχές της παγκόσμιας ιστορίας της εξασφάλισης της τροφής, της διατροφής. Η παραγωγή της τροφής διαδέχτηκε την τροφοσυλλογή/κυνήγι/αλιεία ενώ η εμφάνιση των πρώτων ενδείξεων της τρίτης εποχής, της παρασκευής της τροφής στο εργαστήριο με χημικές ουσίες, πιθανόν να εγκαινιάζει την τρίτη εποχή,  το μέλλον της οποίας δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε. Ως προς τις δύο στενά αλληλοσυμπλεκόμενες τάσεις: ο αριθμός των παραγωγών και κατόχων της τροφής μειώνεται διαρκώς, για να εξαλείψει μια εποχή κατά την οποία όλοι και όλες συμμετείχαμε στην εξασφάλιση της τροφής με αποτέλεσμα η πλειονότητα του πληθυσμού να εξαρτάται από αυτούς τους λίγους, ενώ χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερη ενέργεια που αντλούμε από τα ορυκτά καύσιμα, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση της χρήσης της ανθρώπινης και ζωικής ενέργειας. Η παράταση και επιτάχυνση αυτών των δύο τάσεων οδηγεί σε ένα εφιαλτικό αδιέξοδο: τον παγκόσμιο λιμό. Το πώς θα φτάσουμε εκεί, το πότε, τις πρώτες ενδείξεις,  τις συνέπειες και τις προτεινόμενες λύσεις θα τα εξετάσουμε αύριο. Σήμερα θα ασχοληθούμε με δύο ζητήματα τα οποία σχετίζονται τόσο με την παραγωγή της τροφής όσο και με τον αδιέξοδο στο οποίο οδεύουμε ολοταχώς: την αρπαγή και την καταστροφή της τροφής.

Continue reading →

προς τον αναπόφευκτο λιμό: τροφή και παγκόσμια ιστορία (1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΔΕΥΟΥΜΕ ολοταχώς προς παγκόσμιο λιμό, προς παγκόσμια έλλειψη τροφής. Πώς φτάνουμε σε αυτό το συμπέρασμα, πώς μπορούμε να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο σε μια εποχή που παράγονται τόσο μεγάλες ποσότητες τροφής, που εξασφαλίζουν την επιβίωση του παγκόσμιου πληθυσμού –  όταν ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτών των ποσοτήτων καταστρέφεται και πετιέται;  Οι τεράστιες αυτές ποσότητες τροφής είναι που εγείρουν ανησυχίες και το ερώτημα: θα μπορέσουμε και στο μέλλον να τις παραγάγουμε; Μήπως υπάρχουν ενδείξεις που μας επιτρέπουν να είμαστε επιφυλακτικοί; Μήπως οι επιφυλάξεις γίνουν ανησυχίες; Ποιες είναι αυτές οι ενδείξεις;

Σήμερα και τις δύο επόμενες μέρες θα γράψω τρία κείμενα: αντικείμενο του πρώτου θα είναι οι εποχές και οι τάσεις  της εξασφάλισης της διατροφής· αντικείμενο του δευτέρου θα είναι η παγκόσμια ιστορία της διατροφής: η τροφοσυλλογή και το κυνήγι, η παραγωγή, η αρπαγή, η καταστροφή και η χημική παρασκευή της τροφής, και, τέλος, για το τον αναπόφευκτο λιμό που έρχεται και για τον μοναδικό τρόπο αντιμετώπισής του που είναι η αυτοπαραγωγή, η τοπική τροφική αυτάρκεια, η παραγωγή της τροφής σε ατομικό, οικογενειακό, ομαδικό και κοινοτικό επίπεδο.

Continue reading →

πώς οι Αζτέκοι μαλάκωναν το ανθρώπινο κρέας που έτρωγαν: φαντασιακή θέσμιση της ανθρωποφαγίας

βραστούς, βραστούς, θα φάμε τους αστούς

(σύνθημα εργατών)

την έφαγα (=τη γάμησα)

(νεοελληνική ανδρική έκφραση)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΑΛΛΟΝ δεν γνωρίζετε τι είναι το κουμάσι. Είναι μια ξύλινη μικρή καλύβα, υπερυψωμένη, με πάτωμα το οποίο έχει κενά για να πέφτουν τα περιττώματα του γουρουνιού που έκλειναν εκεί μέσα οι χωρικοί για να το παχύνουν. Όταν ήταν μικρό, τον Μάιο,  μπορούσε να κινηθεί, όταν όμως μεγάλωνε, τον Σεπτέμβριο  δεν μπορούσε, ήταν ακινητοποιημένο, τον Δεκέμβριο έφτανε τα 50 με 60 κιλά και το έσφαζαν λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Η λέξη είναι τούρκικη και σημαίνει καλύβα (kumes), δάνειο της περσικής kume, με την ίδια σημασία. Γιατί όμως έπρεπε το γουρούνι να είναι ακινητοποημένο;

Continue reading →

qa-si-re-u, bασιλέFs, βασιλεύς, βασιλιάς: η ιστορία της λέξης

έλα δω, Ρεξ!

(από το λατινικο rex, βασιλιάς, συνηθισμένο όνομα  αρσενικού σκύλου και δη λυκόσκυλου)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ πρόκειται να μάθουμε ποτέ πότε δημιουργήθηκε η λέξη βασιλεύς/βασιλιάς, ποια ήταν η αρχική της μορφή και προφορά, η αρχική της ακριβής σημασία. Το μόνο βέβαιο είναι ότι πρόκειται για  όρο, έναν από τους πολλούς, του πλούσιου λεξιλογίου της κοινωνικής ισχύος. Οι περισσότεροι από αυτούς τους όρους, ιδίως οι αρχαιότεροι, ανήκουν στο παρελθόν (άναξ, αγός, αρχός), κάποιοι επιβιώνουν ακόμα αλλά με άλλη σημασία (κυβερνήτης, πρύτανις, δεσπότης) ενώ λίγοι επιβιώνουν με την ίδια σημασία αλλά με διαφορετική μορφή και προφορά (άρχοντας [άρχων]). Σε αυτή την τελευταία κατηγορία ανήκει και η λέξη βασιλιάς που θα μελετήσουμε σήμερα.

Continue reading →

για την προσδοκία της επαναστατικής εξέγερσης στην πόλη, στις πόλεις

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΛΛΟΙ και πολλές προσδοκούν και περιμένουν την επανάσταση στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες και εννοούν την επαναστατική εξέγερση που θα αλλάξει την κοινωνία, θα διευρύνει την ελευθερία και την ισότητα μέσω του ελέγχου της παραγωγής και της αυτοδιαχείρισης/αυτοδιεύθυνσης/αυτοδιοίκησης  του συνόλου της καθημερινής ζωής. Όταν όμως καλούνται να διευκρινίσουν ποιος θα την κάνει, πώς και πού, περιέρχονται σε αμηχανία. Με αυτήν την αμηχανία θα ασχοληθώ σήμερα και ιδιαίτερα με την τρίτη πτυχή της, τον τόπο της εκτύλιξης της επαναστατικής αλλαγής, ο οποίος δεν μπορεί να είναι άλλος από την πόλη, μιας και δεν υπάρχει πια αγροτική τάξη.

Continue reading →

το χωριό ως οικιστική μονάδα: το αναπότρεπτο τέλος του

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ το 1959 σε χωριό, μέσα στο σπίτι, βορεια-ανατολικά του Διδυμοτείχου, κοντά τον ποταμό Έβρο. Σύμφωνα με την απογραφή του 1961, οι κάτοικοι ήταν 1.103. Σήμερα δεν είναι πάνω από 150 και σε είκοσι χρόνια θα είναι λιγότεροι από 50. Και μια μέρα, δεν θα αργήσει και πολύ, θα είναι ένα εγκατελελειμμένο χωριό, θα προστεθεί στον μεγάλο κατάλογο των ήδη έρημων και ακατοίκητων. Από το 2013 ζούμε  στην Καστανούσσα, στους πρόποδες του Μπέλες. Όταν ήρθαμε οι κάτοικοι ήταν γύρω στους 450, σήμερα δεν είμαστε πάνω από 300. Στη δεκαετία του 1960 οι κάτοικοι θα πρέπει να ήταν πάνω από 900. Σε είκοσι χρόνια, δεν θα είμαστε πάνω από 150 και μια μέρα θα ερημώσει και η Καστανούσσα. Τα γειτονικά χωριά είναι μικρότερα, σε δύο, τρεις δεκαετίες θα ερημώσουν κι αυτά. Αυτό είναι το μέλλον όλων σχεδόν των ελληνικών χωριών. Κάποια, τα μεγαλύτερα, αυτά που βρίσκονται κοντά σε πόλεις θα επιβιώσουν. Είναι όμως χωριά; Μήπως είναι κακά αντίγραφα πόλεων, μήπως είναι προάστεια πόλεων; Γιατί ερημώνουν τα χωριά;  Υπάρχουν χωριά σήμερα; Τι είναι ένα χωριό;

Continue reading →

η προέλευση της πυγμαχίας: γροθιά και ισχύς στον δυτικό πολιτισμό

πάταξον μεν, άκουσον δέ

Θεμιστοκλής (Πλούταρχος, 11.4)

Φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΑΝ δεν έχουμε σκεφτεί και δεν έχουμε αναρωτηθεί μέχρι τώρα σε ποιες και σε πόσες κοινωνίες του παρελθόντος υπήρχαν τα αρχαιοελληνικά αγωνίσματα της πάλης, της πυγμαχίας και του παγκρατίου (πολύ ήπια μορφή του οποίου είναι το kick boxing), ήρθε η ώρα να το κάνουμε. Το παγκράτιον (απόλυτη ισχύς: παν, κράτος), αν δεν κάνω λάθος, υπήρχε μόνο στην αρχαία Ελλάδα. Γνωρίζουμε ότι πολλοί αγώνες παγκρατίου έληγαν με τον θάνατο του ηττημένου. Η πυγμαχία; Επινόηθηκε στην αρχαία Ελλάδα και διαδόθηκε σε όλες τις κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού –  στις ΗΠΑ την λατρεύουν.  Δε νομίζω να υπήρχε σε άλλη κοινωνία και σε άλλον πολιτισμό. Στις κοινωνίες της Απω Ανατολής (Κίνα, Ιαπωνία, Ταϊλάνδη, πιθανόν και σε άλλες) υπήρχαν οι λεγόμενες πολεμικές τέχνες (καράτε, κουνγκ φου, ταϊλανδέζικη πυγμαχία και άλλες πολλές) αλλά αυτές δεν ήταν ούτε πυγμαχία ούτε παγκράτιον. Η διαφορά τους είναι πολύ βασική: τα αρχαιοελληνικά αγωνίσματα της πυγμαχίας και του παγκρατίου ήταν επιθετικά, σκοπός τους ήταν η νίκη μέσω της σωματικής εξουδετέρωσης του αντιπάλου με την άσκηση σωματικής βίας. Οι ανατολικές πολεμικές τέχνες έχουν αμυντικό χαρακτήρα.  Εάν δεχθώ επίθεση, θα αμυνθώ. Θα σε εξουδετερώσω, μόνο εάν δεχτώ επίθεση, μόνο εάν κινδυνεύει η σωματική μου ακεραιότητα ή η ζωή μου. Η μετεξέλιξη τους σε ολυμπιακά αγωνίσματα, που τελούνται σε δημόσιο χώρο με την παρουσία θεατών, η επιδίωξη δηλαδή της νίκης, αναβάθμισε την επιθετική πλευρά τους –  για να νικήσεις, πρέπει να επιτεθείς. Όσο για την πάλη, αυτή εντιοπίζεται σε περισσότερες κοινωνίες, όχι όμως σε όλες ούτε σε πολλές. Όλες αυτές οι παρατηρήσεις  μας παρακινούν να διατυπώσουμε κάποια ερωτήματα.

Continue reading →

ποιος υποχωρεί, γιατί, όταν υποχωρεί το κράτος;

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΛΥ ευχάριστα νέα. Το κράτος υποχώρησε και ο Θάνος Χατζηαγγέλλου σταμάτησε την απεργία δίψας, μετά από 18 μέρες, αλλά συνεχίζει την απεργία πείνας έως ότου ληφθεί επίσημη απόφαση για την μεταγωγή στον Κορυδαλλό, για την επιστροφή του στις εκεί φυλακές από τις φυλακές Νιγρίτας Σερρών. Τα γεγονότα αυτά, αυτές οι εξελίξεις μας παρακινούν να εγείρουμε και να σχολιάσουμε πολλά ερωτήματα. Γιατί όμως το κράτος υποχώρησε; Φοβήθηκε; Δεν έχουμε πει ότι είναι η υπέρτατη μορφή ισχύος; Αν είναι, γιατί φοβάται και υποχωρεί; Το κράτος υποχώρησε; Όχι, βέβαια, οι οργανώσεις (και το κράτος είναι οργάνωση ανθρώπων για την υλοποίηση κάποιου συγκεκριμένου σκοπού) δεν υποχωρούν –  μόνο οι άνθρωποι υποχωρούν. Ποιος, ποιοι υποχώρησαν και γιατί; Ενημερώθηκαν οι προϊστάμενοι τους; Ποιος, ποιοι τον έστειλαν στις φυλακές Νιγρίτας;  Δεν  τον έστειλε το κράτος, τον έστειλαν κάποιοι συγκεκριμένοι άνθρωποι, από κάποια συγκεκριμένη υπηρεσία κάποιου υπουργείου του κράτους. Ποιο υπουργείο είναι αυτό, ποια υπηρεσία είναι αυτή, ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι –  δεν μας ενδιαφέρουν τα ονόματά τους αλλά η συγκεκριμένη και σαφώς καθορισμένη υπηρεσία τους. Με ποιο κριτήριο παίρνονται οι αποφάσεις –  της μεταγωγής ή της ακύρωσης της μεταγωγής; Τι είναι αυτό που τους εξαναγκάζει να υποχωρήσουν; Είναι μόνο οι διαδηλώσεις και οι διαμαρτυρίες; Είναι μόνο οι αρνητικές συνέπειες στην πολιτική ζωή –  ή κάτι άλλο, πιο βαθύ και πιο ουσιαστικό; Με αυτό το πιο βαθύ και πιο ουσιαστικό θα ασχοληθούμε σήμερα.

Continue reading →