φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Ο πόλεμος στην Ουκρανία μας φέρνει αντιμέτωπους με μερικά θεμελιώδη ερωτήματα, τα οποία μας απασχολούσαν κάθε φορά που γινόταν διακρατικός πόλεμος – μας απασχολούν και τώρα, και θα μας απασχολούν και στο μέλλον. Τι πρέπει να κάνουν οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι (ή οι Παλαιστίνιοι και οι Ισραηλινοί), ποια στάση πρέπει να κρατήσουν απέναντι στον πόλεμο; Να ταχθούν στο πλευρό του κράτους και να πολεμήσουν ή να αντιταχθούν και να σταματήσουν τον πόλεμο; Έχουν ή δεν έχουν κοινά συμφέροντα οι Υποτελείς, οι υπήκοοι, οι αρχόμενοι κοινά συμφέροντα με τους Κυρίους τους, με την άρχουσα τάξη;  Εάν υπάρχει κάποια περίπτωση να έχουν, ποια είναι αυτή; Δεν έχει καμιά απολύτως σημασία εάν τα αφεντικά μας , η άρχουσα τάξη,  έχουν την ίδια εθνική καταγωγή ή εάν είναι ξένοι;

ΑΣ κάνουμε ένα νοητικό πείραμα, μια υπόθεση εργασίας. Γίνονται γεωτρήσεις στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης και ανακαλύπτουν τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου –  τεράστια. Ο πλούτος είναι τεράστιος ώστε μας επιτρέπει να εφαρμόσουμε το τριήμερο, όπως στη Νορβηγία ενώ ένα μεγάλο μέρος των κερδών μοιράζεται στους πολίτες, με αποτέλεσμα να έχουμε όλοι SUV πολυτελείας, όπως στην Ελβετία. Αρχίζουν όμως να τρέχουν τα σάλια της Τουρκίας και μας την πέφτει για να μας τα πάρει όλα. Τι θα κάνουμε; Θα πολεμήσουμε ή θα πούμε, ίδια είναι τα αφεντικά, δεξιά κι αριστερά, Έλληνες και Τούρκοι; Κι εσείς ξέρετε κι εμείς ξέρουμε τι θα κάνουμε: θα πολεμήσουμε, μην επιστρέψουμε στο 13ωρο καθημερινό γαμήσι και στο αυτοκίνητο που αν δεν χαλάσει δεν το πάμε στο συνεργείο κι όταν το πάμε, ψάχνουμε να βρούμε δανεικά για να πληρώσουμε τον μάστορα.

ΑΣ αφήσουμε όμως τα νοητικά πειράματα κι ας κάνουμε ένα ταξίδι στον χρόνο. Τον 14ο και 15ο αιώνα μ. Χ. εκτυλίχθηκε στη Μικρά Ασία και στα Βαλκάνια ή πιο παράδοξη, κουφή θα λέγαμε μιλώντας λαϊκά, κοινωνική επανάσταση. Δεν υπάρχει ιστορικός που να διαφωνεί. Εισβάλλουν οι Οθωμανοί Τούρκοι στα ανατολικά της Ανατολίας, της Μικράς Ασίας και μέσα σε ένα αιώνα κατακτούν όλη τη Μικρά Ασία και όλα τα Βαλκάνια, που ήταν εδάφη του βυζαντινού κράτους. Οι χωρικοί είχαν χάσει ήδη την ελευθερία τους και είχαν γίνει δουλοπάροικοι, με τη βία ασφαλώς. Παρέδιδαν στους φεουδάρχες και στο κράτος το 60% της φυτικής και ζωικής τροφής που παρήγαγαν. Ήρθαν οι Οθωμανοί Τούρκοι και τους είπαν: θα δίνετε σε εμάς 10% (η γνωστή δεκάτη) και θα διατηρήσετε την αυτονομία σας, την αυτοδιοίκησή σας, τη γλώσσα σας, την εκπαίδευσή σας, τη θρησκεία σας και την απονομή της  δικαιοσύνης  –  θα σας δικάζουμε εμείς μόνο όταν διαπράττετε κάποιο έγκλημα εναντίον μας. Δεν υπήρξε χωρικός που να μην δέχτηκε –  θα ήταν πολύ μαλάκας! Αλλά αυτός που μοχθεί και του αρπάζουν το σιτάρι του και τις γελάδες του δεν μπορεί να είναι μακάκας. Κι έτσι, πήραμε μια καλή ανάσα, χάριν των κατακτητών μας των Οθωμανών Τούρκων! Μας έσωσαν! Προτίμησαν τους Οθωμανούς κατακτητές από τους ομόγλωσσους και ομόθρησκους Έλληνες –  και εγώ αυτό θα έκανα, προκειμένου να μην πεινάνε τα παιδιά μου. Αν έρχονταν τώρα, οι Τουρκαλάδες, και μας έλεγαν τρεις μέρες δουλειά τη βδομάδα, 3.000 ευρά το μήνα, κι ένα καλό αυτοκίνητο, Μπεμβέ και πάνω, τι θα κάναμε; Θα βάζαμε στη θέση των Ελλήνων αφεντικών τους Τούρκους; Δε νομίζω, δεν θα το κάναμε. Γιατί; Δεν ξέρω. Μήπως επειδή είμαστε όλοι μια ράτσα, Έλληνες, οι καλύτεροι, οι πρώτοι στον κόσμο, έχουμε κοινά συμφέροντα με τα αφεντικά μας – ξερό ψωμί και Κούλη πρωθυπουργό;

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΑΝ καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι δεν πρόκειται να υπάρξει αντιπολεμικό κίνημα, τότε θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το οδυνηρότατο ερώτημα: και τι θα κάνουμε, θα βλέπουμε τον πόλεμο, τις καταστροφές και τους θανάτους με σταυρωμένα χέρια, πίνοντας φρέντο ντεκαφεϊνέ και μπίρα χωρίς αλκοόλ; Ναι, θα απαντούσα –  εσείς τι λέτε να κάνουμε; Να διαδηλώσουμε, να διαμαρτυρηθούμε, να πάρουμε τα όπλα, να κάνουμε γενική απεργία,να αυτοπυρποληθούμε,  τι να κάνουμε, πείτε μου, σας παρακαλώ! Αλλά δεν μου λέτε, σας ρωτώ και με κοιτάτε με καχυποψία, με εχθρότητα, με απέχθεια, με απαξίωση, με βρισιές, με πολύ αρνητικούς χαρακτηρισμούς. Γιατί δεν μου λέτε; Το έχετε σκεφτεί αυτό; Μήπως κι άλλα πολλά δεν έχετε σκεφτεί; Μήπως δεν θέλετε να τα σκεφτείτε και να τα συζητήσετε; Μήπως είσαστε κολλημένοι και κολλημένες στο παρελθόν και δεν μπορείτε να αποδεχτείτε τις αλλαγές που έχουν γίνει, και γίνονται, σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής;

ΤΟ σημερινό κείμενο θα εστιάσει σε δύο ζητήματα που, αφού θα συσχετιστούν,  θα εκβάλουν σε ένα συμπέρασμα. Το ένα εξετάζει την έννοια του κινήματος, του αντιπολεμικού κινήματος και το αμετάκλητο τέλος των κινημάτων και το άλλο τον πολεμικό χαρακτήρα των δυτικών κοινωνιών, στα πλαίσια των οποίων επιχειρούμε να διαμαρτυρηθούμε κατά του πολέμου ζητώντας τη λήξη του. Ως συνήθως, όλα όσα σκέφτομαι και θα γράψω θα καταλήξουν στη διατύπωση ερωτημάτων, τα οποία πρέπει να σκεφτούμε και να απαντήσουμε. Θα τα προαναγγείλω: οι δυτικές κοινωνίες είναι πολεμικές κοινωνίες; Τι είναι μια πολεμική κοινωνία; Όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες ήταν πολεμικές ή υπήρξαν κάποιες που δεν ήταν; Είναι δυνατόν μια πολεμική κοινωνία να παύσει να είναι πολεμική; Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της δράσης του αντιπολεμικού κινήματος;

Continue reading →

το μουνί καράβι σέρνει

(νεοελληνική παροιμία)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΤΗ  χρονιά που μας πέρασε εκπληρώθηκε μια ακόμα επιθυμία μου : να ζω εφτά-οχτώ μήνες στο χωριό, στη φύση, και  τέσσερις-πέντε στην πόλη. Φίλη, συμφοιτήτριά μου στη Φιλοσοφική, το 1978, με παραχώρησε ένα δωμάτιο στηνΑθήνα, στη Νέα Ελβετία, κι έτσι αποφεύγω (όλα εδώ πληρώνονται, και τα κακά και τα καλά) τη μία από τις δύο κατάρες,  ένα από τα χειρότερα δεινά –  το ενοίκιο. (Η άλλη κατάρα είναι το επάγγελμα   –  Παναγία φυλάξοι!). Θα μπορούσα να ζήσω μόνο στο χωριό αλλά μόνο στην πόλη, όχι, αυτό δεν θα μπορούσα να το κάνω. Το έκανα πολλά χρόνια και ήμουν πολύ δυστυχισμένος. Θα σας πω γιατί. Έχω τρεις πολύ κακές συνήθειες, πάρα πολύ κακές –  εύχομαι να μην τις αποκτήσετε ποτέ, θα δυστυχήσετε. Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς να παίρνω ένα μέρος της τροφής μου από τη φύση –  το κυνήγι και το ψάρεμα με αφήνουν παγερά αδιάφορο. Είμαι τροφοσυλλέκτης. Την τροφή που τρώω, την περισσότερη, θέλω να την καλλιεργώ εγώ ο ίδιος: φρούτα, λαχανικά,  όσπρια, πατάτες. –  είμαι κηπουρός γεωργός. Και η τρίτη: το χειμώνα θέλω να καίω τα ξύλα που έκοψα εγώ ο ίδιος στο δάσος, τα έφερα στο σπίτι, τα τεμάχισα και τα αποθήκευσα. Τώρα που γράφω η ξυλόσομπα καίει, ακούω τα ξύλα να καίγονται –  τι καλή παρέα!

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΤΥΧΕ να βρίσκομαι στην Αθήνα στις 28 Φλεβάρη, περαστικός για Πάτρα. Πήγα για περπάτημα εκείνο το πρωί και επιστρέφοντας παρατήρησα ότι σχεδόν όλα τα μαγαζιά στο τέρμα Φορμίωνος, στη Νέα Ελβετία, στον Βύρωνα, ήταν κλειστά. Ειδικευμένος στο να γενικεύει ο εγκέφαλός μου, υπέθεσε ότι αυτό που είδα δεν ήταν τοπικό φαινόμενο και ένιωσα μέσα μου βαθιά, πολύ βαθιά, μια ακαταμάχητη δύναμη, μια ανεξελέγκτη έλξη να πάω στη συγκέντρωση για τα Τέμπη, στο Σύνταγμα. Σε συγκέντρωση/διαδήλωση είχα να πάω δεκατίες κι όταν πήγαινα το έκανα για να συναντήσω κάποιο φίλο, κάποια φίλη. Πήρα λοιπόν τα πόδια μου και κατηφόρισα –  δεν είχε συγκοινωνία. ‘Οσο κατηφόριζα τόσο πιο πολύ κόσμο έβλεπα στα πεζοδρόμια και στους δρόμους ώστε όταν έφτασα στο Στάδιο, ανθρώπινα ποτάμια χύνονταν προς τη πλατεία. Θα συναντούσα φίλο στην Ασκληπιού, έξω από την Πολιτεία, και για να πάω εκεί κατέβηκα σχεδόν κοντά στο Μοναστηράκι κι ανηφόρισα.. Με δυσκολία περνούσα τη Μητροπόλεως, την Ερμού, τη Σταδίου και την Πανεπισημίου. Και βέβαια θυμήθηκα τη πρώτη διαδήλωση στην οποία είχα πάει –  στη πρώτη πορεία του Πολυτεχνείου το 1974. Πάνω από 1 εκ. κόσμος, ακατέβατα. Συγκινήθηκα, βούρκωσα. Όχι για τα χρόνια που πέρασαν, όχι, όχι, ούτε με σφαίρες. Συγκινήθηκα γιατί χάρηκα, χάρηκα πολύ όχι που διαδηλώναμε και συγκεντρωθήκαμε αλλά γιατί κ ά ν α μ ε   κ ά τ ι   ό λ ε ς   κ α ι   ό λ ο ι   μ α ζ ί .

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

Η επιδείνωση των πολλών και διαρκώς οξυνόμενων παγκόσμιων προβλημάτων, η επιταχυνόμενη συρρίκνωση του καπιταλισμού στις κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού, που σύντομα θα μετεξελιχθεί σε συρρίκνωση του παγκόσμιου καπταλισμού, και η μετάβαση από την εποχή της αφθονίας και της σπατάλης στην εποχή της ένδειας, της σπάνης και της φειδούς θα επιφέρει την αναζωπύρωση του κοινωνικού πολέμου, του κοινωνικού πολέμου που διεξάγεται σε όλες τις κοινωνίες –  του παρελθόντος, του παρόντος, του μέλλοντος. Ο εμμενής κοινωνικός πόλεμος άλλοτε αναζωπυρώνεται, συντονίζεται  και κλιμακώνεται, τον βλέπουμε και τον ζούμε,  κι άλλοτε υποχωρεί και  καταλαγιάζει, είναι σα να μην υπάρχει. Υπάρχει όμως γιατί δεν γίνεται να μην υπάρχει και διεξάγεται αφανώς, σε μοριακό επίπεδο, σε πολλά και διάσπαρτα πεδία της κοινωνίας. Η περίοδος της υποχώρησης είναι πολύ σημαντική: σε αυτό το μεσοδιάστημα επεξεργαζόμαστε θεωρητικά τις νίκες και τις ήττες, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, τις εμπειρίες και τους πειραματισμούς  της προηγηθείσας φάσης αναζωπύρωσης και έκρηξης του κοινωνικού πολέμου και αναμένουμε την επόμενη αναζωπύρωση. Το πότε θα έρθει αυτή το οσμιζόμαστε μόνο με την πλήρωμα του χρόνου. Διατυπώνω την πρόβλεψη ότι το πλήρωμα του χρόνου ήρθε και η αναζωπύρωση και κλιμάκωση του κοινωνικού πολέμου είναι αναπόφευκτες καταστάσεις. Η διάρκειά της θα είναι μεγάλη –  τα όρια που εκτιμώ είναι τελείως σχηματικά, μην δίνετε και πολλή σημασία: θα επεκταθεί πολύ πέραν του 2044!

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΙΑΒΑΣΑ κάπου ότι όλα τα μεγάλα σούπερ μάρκετ έχουν εφοδιαστεί με νέες μηχανές καταγραφής της τιμής και πληρωμής των εμπορευμάτων, με τις οποίες θα καταργήσουν τους/τις ταμίες. Αν δεν το έχουν κάνει, θα το κάνουν, είναι ζήτημα χρόνου.  Στις ΗΠΑ έχουν καταργηθεί από το φθινόπωρο 600.000 θέσεις εργασίας κυρίως στις εταιρείες τεχνολογίας λόγω της τεχνητής νοημοσύνης –  μόνο νοημοσύνη δεν είναι. Και οι πολεμικές βιομηχανίες των ισχυρών κρατών ετοιμάζουν πυρετωδώς στρατό χωρίς στρατιώτες κι έχουν ονομάσει αυτόνομο πόλεμο την διεξαγωγή του πολέμου χωρίς στρατιώτες. Θα περιοριστώ σε αυτά μόνο τα παραδείγματα και θα σημειώσω μόνο ότι η προσεχής εικοσαετία (2023-2043) θα είναι μία από τις κομβικότερες εικοσαετίες της ιστορίας όχι μόνο του καπιταλισμού και του δυτικού πολιτισμού αλλά του ανθρωπίνου γένους.

ΟΙ θέσεις εργασίας, τα επαγγέλματα και οι δεξιότητες που θα χαθούν οριστικά και αμετάκλητα θα είναι πολύ περισσότερες από αυτές που θα δημιουργηθούν.  Δεν μπορούμε να πούμε ότι αυτό είναι και πολύ άσχημο νέο –  κάθε άλλο, πολύ ευχάριστα νέα. Εργοστάσια, παραγωγή χωρίς εργάτες – στρατόπεδα, στρατός και πόλεμος χωρίς στρατιώτες. Από έξοχα έως συγκλονιστικά –  δύο κοινωνικές επαναστάσεις. Δεν θα δουλεύουμε και δεν θα πολεμάμε –  ήδη εργάζεται μια ισχνή μειονότητα που θα γίνει ισχνότερη και ήδη δεν πολεμάμε. Δεν θα δουλεύουν οι άνδρες αλλά και οι γυναίκες δε θα δουλεύουν, κατά συνέπεια δεν θα εξαρτώνται από τους άνδρες και έτσι ολοκληρώνεται και η  τρίτη κοινωνική επανάσταση της εποχής μας, η ελευθερία των γυναικών.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΣΤΙΣ αλλεπάλληλες μονοήμερες εβδομαδιαίες απεργίες που γίνονται στη Γαλλία για να ακυρωθεί ο νόμος για την συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση (από τα 62 στα 64) συμμετέχει, μας λένε τα γαλλικά συνδικάτα, το 15% των εργαζομένων και αυτό το 15% είναι όλοι δημόσιοι και κρατικοί  υπάλληλοι, εκ των οποίων δεν απεργούν όλοι. Γιατί δεν απεργεί, και δεν διαδηλώνει, ο ιδιωτικός τομέας, η εργατική τάξη, το βιομηχανικό προλεταριάτο, το οποίο είναι μεν κοινωνική μειονότητα αλλά δεν παύει να είναι ακόμα μια άξια λόγου κοινωνική οντότητα; Ένα άλλο ερώτημα, υπόθεση εργασίας: τι θα γινόταν, εάν ο εργασιακός βίος δεν παρατεινόταν δύο αλλά είκοσι χρόνια,  από τα 62 στα 82; Θα απεργούσαν; Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία –  θα κηρυσσόταν γενική απεργία διαρκείας και θα συμμετείχαν όλες και όλοι. Μια δίχρονη όμως παράταση τη δέχτηκαν αδιαμαρτύρητα.

Continue reading →

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΛΛΟΙ και πολλές προσδοκούν και περιμένουν την επανάσταση στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες και εννοούν την επαναστατική εξέγερση που θα αλλάξει την κοινωνία, θα διευρύνει την ελευθερία και την ισότητα μέσω του ελέγχου της παραγωγής και της αυτοδιαχείρισης/αυτοδιεύθυνσης/αυτοδιοίκησης  του συνόλου της καθημερινής ζωής. Όταν όμως καλούνται να διευκρινίσουν ποιος θα την κάνει, πώς και πού, περιέρχονται σε αμηχανία. Με αυτήν την αμηχανία θα ασχοληθώ σήμερα και ιδιαίτερα με την τρίτη πτυχή της, τον τόπο της εκτύλιξης της επαναστατικής αλλαγής, ο οποίος δεν μπορεί να είναι άλλος από την πόλη, μιας και δεν υπάρχει πια αγροτική τάξη.

Continue reading →