βεδουίνικα μαθηματικά: από την ανυπαρξία στην τυραννία της μέτρησης και του υπολογισμού

Οι Βεδουίνοι λένε ότι ο φιλοξενούμενος είναι άρχοντας, φυλακισμένος και ποιητής. Είναι άρχοντας: ό,τι χρειαστεί θα το έχει. Είναι φυλακισμένος: οφείλει να αποδεχτεί τους κανόνες του σπιτιού. Και είναι και ποιητής.

φίλες και φίλοι καλή σας μέρα

ΜΙΑ μέρα, μια φορά κι ένα καιρό, σε ένα βεδουίνικο χωριουδάκι σε κάποια όαση της Σαχάρας, ένας γέρος πατέρας καλεί κοντά του τους τρεις γιους του και τους λέει: Παιδιά μου, θα πεθάνω σε λίγες μέρες και για να μην τσακώνεστε θα σας μοιράσω τις δεκαεφτά (17) καμήλες που έχουμε. Ο μεγαλύτερος θα πάρει τις μισές, ο δεύτερος το ένα τρίτο (1/3) και ο μικρότερος το ένα ένατο (1/9). Πεθαίνει ο πατέρας και οι γιοι κάνουν τη μοιρασιά. Αντιμετωπίζουν όμως ένα μεγάλο πρόβλημα. Οι μισές καμήλες είναι 8,5, το ένα τρίτο είναι 5 και 3/4 της καμήλας και το ένα ένατο, 1 και 9/10 της καμήλας. Αδιέξοδο και απόγνωση.

Continue reading →

τα ερωτήματα που μας θέτει με το ΚΙΒΩΤΙΟ ο Άρης Αλεξάνδρου

“. . . κι αν νομίζετε λοιπόν πως θα γεμίσει το κιβώτιο με το πτώμα μου, τι περιμένετε και δε με στήνετε στα έξι βήματα, στον τοίχο, ή μάλλον στη σιδερένια, δίφυλλη πόρτα;”

(οι τελευταίες προτάσεις του ΚΙΒΩΤΙΟΥ)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΕΛΕΓΑ, τώρα θα το διαβάσω, φέτος θα το διαβάσω, περνούσαν τα χρόνια, περνούσαν οι δεκαετίες και τελικά το διάβασα. Ευχαριστώ τον Αλέξανδρο Κ. που μου το δώρισε και το έστειλε. Τέσσερις μέρες, δεν έκανα τίποτα άλλο. Με συγκλόνισε, με ώθησε να σκεφτώ, και να ξανασκεφτώ, μου έδωσε πολλή δουλειά για το σπίτι. Τροφοδότησε την περιέργεια, την παρατηρητικότητα και τη φαντασία μου. Πάνω από όλα όμως μου έθεσε κάποιες ερωτήσεις, στις οποίες και απάντησα. Στα είκοσί μου, και στα τριάντα μου, δεν θα μπορούσα. Όταν με ρωτάνε, απαντώ· κι όταν ρωτάω, περιμένω κάποια απάντηση. Υπάρχει το ενδεχόμενο να μην μπορούμε να απαντήσουμε και τότε ομολογούμε ότι δεν μπορούμε – είτε γιατί δεν έχουμε σκεφτεί την ερώτηση είτε γιατί δεν έχουμε καταλήξει σε κάποια απάντηση. Κανένας και καμία δεν μπορεί να εκστομίσει την οποιαδήποτε μομφή.

Continue reading →

ΤΣΑΝΤΙΛΙΑΔΑ (επική ιλαροτραγωδία σε δώδεκα πράξεις)

ΤΣΑΝΤΙΛΙΑΔΑ

ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ

Η αυλαία κλειστή. Ακούγονται άνδρες να τραγουδούν και να χορεύουν τσάμικο

Ένας αϊτός μωρέ ένας αϊτός
καθότανε ναι μωρέ, καθότανε
αχ ένας αϊτός καθότανε
στον ήλιο και λιαζότανε
ναι μωρέ λιαζότανε

Και τσίμπαγε τα νύχια του
μωρέ τα νυχάκια του
αχ και τσίμπαγε τα νύχια του
τα νυχοποδαράκια του
του μωρέ ποδαράκια του

Ανοίγει η αυλαία. Έξι άνδρες με σύγχρονη στρατιωτική στολή τραγουδούν και περπατούν αργά, πιασμένοι απο το χέρι, ενώ ο έβδομος, ο πρωτοχορευτής, επιδίδεται σε ακροβατικές χορευτικές κινήσεις. Είναι στραμμένοι με την πλάτη στους θεατές. Πάνω στο σακκάκι τους διαβάζουμε το όνομα του πρωτοχορευτή ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ (50 ετών) και ακολουθούν τ ονόματα ΑΙΑΣ (40), ΜΕΝΕΛΑΟΣ (45), ΔΙΟΜΗΔΗΣ (30), ΟΔΥΣΣΕΥΣ (30), ΑΧΙΛΛΕΥΣ (25) και τελευταίος ο ΝΕΣΤΩΡ (65). Στα αριστερά, μεγάλο τραπέζι. Ταψί και κρεατικά, μια μεγάλη κανάτα, εφτά ποτήρια.

Νύχια μωρέ νύχια,
νύχια μου και νυχάκια μου
μωρέ νυχάκια μου
νύχια μου και νυχάκια μου
και νυχοποδαράκια μου
μου μωρέ ποδαράκια μου

Οι άνδρες σταματούν να περπατούν και να τραγουδούν.

ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ Άλλη μια φορά (τραγουδάει μόνος) Ένας αετός μωρέ ένας αετός

Ο ΑΙΑΣ αφήνει το μαντήλι στο χέρι του ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ και πάει και κάθεται. Τον ακολουθούν αμέσως και οι άλλοι.

ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ Αίαντα, σχίστηκε το καλσόν σου;

Continue reading →

προς τον αναπόφευκτο λιμό: τροφή και παγκόσμια ιστορία (3)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΙ ενδείξεις που διαθέτουμε μας παρωθούν να διαπιστώσουμε ότι αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο ενός παγκόσμιου λιμού. Εγείρονται τα εξής ερωτήματα: πότε θα συμβεί αυτός ο λιμός; Θα είναι πράγματι παγκόσμιος; Εάν όχι, ποιες κοινωνίες θα υποφέρουν και ποιες θα τον αποφύγουν ή θα τον αποτρέψουν; Θα είναι αιφνίδιος ή σταδιακός, επιδεινούμενος χρόνο με το χρόνο; Για να απαντήσουμε σε όλα αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να εξετάσουμε πρώτα τις ενδείξεις.

Continue reading →

προς τον αναπόφευκτο λιμό: τροφή και παγκόσμια ιστορία (2)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΟΝΟ όποιος, όποια έχει τα μάτια κλειστά μπροστά στην πραγματικότητα (υπάρχει πραγματικότητα, έτσι δεν είναι;) δεν μπορεί να εντοπίσει τις δύο τάσεις και τις τρεις εποχές της παγκόσμιας ιστορίας της εξασφάλισης της τροφής, της διατροφής. Η παραγωγή της τροφής διαδέχτηκε την τροφοσυλλογή/κυνήγι/αλιεία ενώ η εμφάνιση των πρώτων ενδείξεων της τρίτης εποχής, της παρασκευής της τροφής στο εργαστήριο με χημικές ουσίες, πιθανόν να εγκαινιάζει την τρίτη εποχή, το μέλλον της οποίας δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε. Ως προς τις δύο στενά αλληλοσυμπλεκόμενες τάσεις: ο αριθμός των παραγωγών και κατόχων της τροφής μειώνεται διαρκώς, για να εξαλείψει μια εποχή κατά την οποία όλοι και όλες συμμετείχαμε στην εξασφάλιση της τροφής με αποτέλεσμα η πλειονότητα του πληθυσμού να εξαρτάται από αυτούς τους λίγους, ενώ χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερη ενέργεια που αντλούμε από τα ορυκτά καύσιμα, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση της χρήσης της ανθρώπινης και ζωικής ενέργειας. Η παράταση και επιτάχυνση αυτών των δύο τάσεων οδηγεί σε ένα εφιαλτικό αδιέξοδο: τον παγκόσμιο λιμό. Το πώς θα φτάσουμε εκεί, το πότε, τις πρώτες ενδείξεις, τις συνέπειες και τις προτεινόμενες λύσεις θα τα εξετάσουμε αύριο. Σήμερα θα ασχοληθούμε με δύο ζητήματα τα οποία σχετίζονται τόσο με την παραγωγή της τροφής όσο και με τον αδιέξοδο στο οποίο οδεύουμε ολοταχώς: την αρπαγή και την καταστροφή της τροφής.

Continue reading →

προς τον αναπόφευκτο λιμό: τροφή και παγκόσμια ιστορία (1)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΟΔΕΥΟΥΜΕ ολοταχώς προς παγκόσμιο λιμό, προς παγκόσμια έλλειψη τροφής. Πώς φτάνουμε σε αυτό το συμπέρασμα, πώς μπορούμε να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο σε μια εποχή που παράγονται τόσο μεγάλες ποσότητες τροφής, που εξασφαλίζουν την επιβίωση του παγκόσμιου πληθυσμού – όταν ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτών των ποσοτήτων καταστρέφεται και πετιέται; Οι τεράστιες αυτές ποσότητες τροφής είναι που εγείρουν ανησυχίες και το ερώτημα: θα μπορέσουμε και στο μέλλον να τις παραγάγουμε; Μήπως υπάρχουν ενδείξεις που μας επιτρέπουν να είμαστε επιφυλακτικοί; Μήπως οι επιφυλάξεις γίνουν ανησυχίες; Ποιες είναι αυτές οι ενδείξεις;

Σήμερα και τις δύο επόμενες μέρες θα γράψω τρία κείμενα: αντικείμενο του πρώτου θα είναι οι εποχές και οι τάσεις της εξασφάλισης της διατροφής· αντικείμενο του δευτέρου θα είναι η παγκόσμια ιστορία της διατροφής: η τροφοσυλλογή και το κυνήγι, η παραγωγή, η αρπαγή, η καταστροφή και η χημική παρασκευή της τροφής, και, τέλος, για το τον αναπόφευκτο λιμό που έρχεται και για τον μοναδικό τρόπο αντιμετώπισής του που είναι η αυτοπαραγωγή, η τοπική τροφική αυτάρκεια, η παραγωγή της τροφής σε ατομικό, οικογενειακό, ομαδικό και κοινοτικό επίπεδο.

Continue reading →

πώς οι Αζτέκοι μαλάκωναν το ανθρώπινο κρέας που έτρωγαν: φαντασιακή θέσμιση της ανθρωποφαγίας

βραστούς, βραστούς, θα φάμε τους αστούς

(σύνθημα εργατών)

την έφαγα (=τη γάμησα)

(νεοελληνική ανδρική έκφραση)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΜΑΛΛΟΝ δεν γνωρίζετε τι είναι το κουμάσι. Είναι μια ξύλινη μικρή καλύβα, υπερυψωμένη, με πάτωμα το οποίο έχει κενά για να πέφτουν τα περιττώματα του γουρουνιού που έκλειναν εκεί μέσα οι χωρικοί για να το παχύνουν. Όταν ήταν μικρό, τον Μάιο, μπορούσε να κινηθεί, όταν όμως μεγάλωνε, τον Σεπτέμβριο δεν μπορούσε, ήταν ακινητοποιημένο, τον Δεκέμβριο έφτανε τα 50 με 60 κιλά και το έσφαζαν λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Η λέξη είναι τούρκικη και σημαίνει καλύβα (kumes), δάνειο της περσικής kume, με την ίδια σημασία. Γιατί όμως έπρεπε το γουρούνι να είναι ακινητοποημένο;

Continue reading →

qa-si-re-u, bασιλέFs, βασιλεύς, βασιλιάς: η ιστορία της λέξης

έλα δω, Ρεξ!

(από το λατινικο rex, βασιλιάς, συνηθισμένο όνομα αρσενικού σκύλου και δη λυκόσκυλου)

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΔΕΝ πρόκειται να μάθουμε ποτέ πότε δημιουργήθηκε η λέξη βασιλεύς/βασιλιάς, ποια ήταν η αρχική της μορφή και προφορά, η αρχική της ακριβής σημασία. Το μόνο βέβαιο είναι ότι πρόκειται για όρο, έναν από τους πολλούς, του πλούσιου λεξιλογίου της κοινωνικής ισχύος. Οι περισσότεροι από αυτούς τους όρους, ιδίως οι αρχαιότεροι, ανήκουν στο παρελθόν (άναξ, αγός, αρχός), κάποιοι επιβιώνουν ακόμα αλλά με άλλη σημασία (κυβερνήτης, πρύτανις, δεσπότης) ενώ λίγοι επιβιώνουν με την ίδια σημασία αλλά με διαφορετική μορφή και προφορά (άρχοντας [άρχων]). Σε αυτή την τελευταία κατηγορία ανήκει και η λέξη βασιλιάς που θα μελετήσουμε σήμερα.

Continue reading →

για την προσδοκία της επαναστατικής εξέγερσης στην πόλη, στις πόλεις

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΠΟΛΛΟΙ και πολλές προσδοκούν και περιμένουν την επανάσταση στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες και εννοούν την επαναστατική εξέγερση που θα αλλάξει την κοινωνία, θα διευρύνει την ελευθερία και την ισότητα μέσω του ελέγχου της παραγωγής και της αυτοδιαχείρισης/αυτοδιεύθυνσης/αυτοδιοίκησης του συνόλου της καθημερινής ζωής. Όταν όμως καλούνται να διευκρινίσουν ποιος θα την κάνει, πώς και πού, περιέρχονται σε αμηχανία. Με αυτήν την αμηχανία θα ασχοληθώ σήμερα και ιδιαίτερα με την τρίτη πτυχή της, τον τόπο της εκτύλιξης της επαναστατικής αλλαγής, ο οποίος δεν μπορεί να είναι άλλος από την πόλη, μιας και δεν υπάρχει πια αγροτική τάξη.

Continue reading →

το χωριό ως οικιστική μονάδα: το αναπότρεπτο τέλος του

φίλες και φίλοι, καλή σας μέρα

ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ το 1959 σε χωριό, μέσα στο σπίτι, βορεια-ανατολικά του Διδυμοτείχου, κοντά τον ποταμό Έβρο. Σύμφωνα με την απογραφή του 1961, οι κάτοικοι ήταν 1.103. Σήμερα δεν είναι πάνω από 150 και σε είκοσι χρόνια θα είναι λιγότεροι από 50. Και μια μέρα, δεν θα αργήσει και πολύ, θα είναι ένα εγκατελελειμμένο χωριό, θα προστεθεί στον μεγάλο κατάλογο των ήδη έρημων και ακατοίκητων. Από το 2013 ζούμε στην Καστανούσσα, στους πρόποδες του Μπέλες. Όταν ήρθαμε οι κάτοικοι ήταν γύρω στους 450, σήμερα δεν είμαστε πάνω από 300. Στη δεκαετία του 1960 οι κάτοικοι θα πρέπει να ήταν πάνω από 900. Σε είκοσι χρόνια, δεν θα είμαστε πάνω από 150 και μια μέρα θα ερημώσει και η Καστανούσσα. Τα γειτονικά χωριά είναι μικρότερα, σε δύο, τρεις δεκαετίες θα ερημώσουν κι αυτά. Αυτό είναι το μέλλον όλων σχεδόν των ελληνικών χωριών. Κάποια, τα μεγαλύτερα, αυτά που βρίσκονται κοντά σε πόλεις θα επιβιώσουν. Είναι όμως χωριά; Μήπως είναι κακά αντίγραφα πόλεων, μήπως είναι προάστεια πόλεων; Γιατί ερημώνουν τα χωριά; Υπάρχουν χωριά σήμερα; Τι είναι ένα χωριό;

Continue reading →